
نوروفیدبک
یکی از روشهای درمانی جدید که در زمینه مطالعات روانشناختی و علوم اعصاب جایگاه ویژهای به خود اختصاص داده درمان نوروفیدبک است. این پروتکل درمانی با استفاده از شیوههای غیرتهاجمی به افراد کمک میکند تا عملکرد مغزشان را دهند. در واقع این اتفاق نوعی شرطی سازی است و فرد با ایجاد تغییر در فعالیت الکتریکی مغز خود میتواند تواناییهای ذهنی خود را افزایش داده و به نوعی به بازسازی مغز کمک کند.
به همین دلیل است که Neuro feedback در درمان بسیاری از بیماریها و اختلالات عصبی کاربرد دارد و حتی در مواردی برای افراد سالم هم به کار برده میشود. برای انجام این روش درمانی میتوانید به کلینیک تخصصی مهر رضوی مراجعه کنید.
یکی از جدیدترین و محبوبترین روش های درمان اختلالات روانپزشکی، نوروفیدبک است. در حال حاضر این روش تنها در محیط های مجزا و تحت نظر پزشکان علوم اعصاب مجرب و باسابقه انجام می گیرد. در این روش پیش از هرچیزی از فرد مراجعه کننده یک نوار مغز با روش ClinicalQ یا QEEG میگیرند یا به عبارت دیگر یک نقشه رنگی مغز تهیه می کنند،
به عبارتی تمام ارزیابی های بالینی را انجام میدهند تا به این ترتیب مشخص شود که کدام نواحی مغز از طریق کمکاری یا پرکاری برای فرد مشکل ایجاد کرده اند. پس از اتمام ارزیابی نقاطی از مغز که احتیاج به تقویت دارند بطور کامل مشخص می شوند. همچنین برای درمان و بهبود آنها تعدادی الکترود بر روی پوست سر قرار می دهند. در ادامه به بررسی کامل و دقیق این روش درمانی میپردازیم و عوارض جانبی آن را توضیح می دهیم، پس تا انتها با ما همراه باشید.
درمان نوروفیدبک چیست؟
روش درمانی نوروفیدبک که با نام الکتروانسفالوگرافی هم شناخته میشود نوعی بیوفیدبک یا بازخورد عصبی است که از طریق اندازهگیری و کنترل امواج مغزی به اصلاح کارکرد و فعالیت مغز کمک میکند. این روش درمانی همراه با آموزش است و در این فرآیند با بهرهمندی از شرطی سازی عاملی فرد میآموزد چگونه به صورت آگاهانه امواج مغزی خود را در شرایط مختلف کنترل کرده و بازخورد مناسبی نسبت به شرایط داشته باشند.
امواج مغزی در حالت عادی قابل مشاهده نیستند و زمانی که بدن ما نسبت به اتفاقی واکنش غیرارادی نشان میدهد نمیتوانیم امواج مغزی ناشی از آن واکنش را ببینیم. اما با کمک دستگاهی که به یک صفحه نمایشگر متصل است بازخوردها به صورت صوتی، تصویری و یا ترکیبی از آنها نمایش داده میشوند و فرد با کمک درمانگر میتواند حالت امواج مغزی خود را تشخیص داده و فعالیت مغز خود را براساس آن بهبود ببخشد. درمان نوروفیدبک در مراکز تخصصی و دپارتمان مغز و اعصاب مجهز به دستگاههای EEG انجام میشود.
چگونگی اثرگذاری نوروفیدبک در مغز
ساختار مغز به صورت ترکیبات شیمیایی و الکتریکی است و میلیاردها نورون (سلول عصبی) آن را تشکیل دادهاند. این نورونها اطلاعات مربوط به فعالیتهای عصبی را در خود دارند و فعال شدن آنها سبب ایجاد پالس الکتریکی میشود. واکنش به اتفاقات و کنترل آنها برعهده نورونها است. وجود اختلال در قسمتهای مختلف مغز باعث کاهش یا افزایش میزان نورونها در آن بخش میشود.
این وضعیت با کمک نقشه مغزی و درمان نوروفیدبک قابل بهبود است. در این روش الگوهای امواج مغزی که توسط خود فرد قابل شناخت و تغییر نیستند توسط الکترودها در دستگاه ثبت شده و از طریق دامنه و فرکانسهای متفاوت میتوان آنها را تشخیص داد. دامنه مربوط به قدرت امواج است و فرکانس سرعت نوسان امواج را نشان میدهد.
در نوروفیدبک سیگنال های غیرنرمال که شما را دچار دردسر کرده اند (مثال ممکن است بدکار کردن این سیگنال ها شمار را دچار بیش فعالی، میگرن، اختاللت یادگیری، افسردگی، اضطراب و….. نماید) به سمت نرمال سوق می دهند. هرچه سیگنال ها به سمت نرمال سوق پیدا کنند به همان نسبت بهبودی در سیگنال ها دیده می شود. به طبع بهبودی در سیگنال ها علائم واحد تحقیق و توسعه مرتبط با سیگنال مد نظر مثال بیش فعالی نیز بهبود می یابد.
نحوه عملکرد امواج در روش درمانی نوروفیدبک
در روش درمانی نوروفیدبک نحوه عملکرد امواج یا سیگنال های مغزی با کمک یکسری تصاویر و یا اصوات به مغز جهت تظیم مجدد آن ها به حالت نرمال فیدبک یا بازخورد داده می شوند. به عبارتی می دانید که مغز یک عضو بسیار حیرت انگیز است. این عضو طی پروسه درمان حرکت تصویر را با موقعیت امواج مغزی خود هماهنگ میکند.
در بسیاری از موارد این امر بصورت مکرر انجام میگیرد تا به این ترتیب سیگنال در موقعیت نرمال قرار گیرد، درنهایت فعالیت مرتبط با آن بهبود بخشیده شود. حال این نکته را در نظر داشته باشید که درمان به روش نوروفیدبک بر همین امر استوار است. در حال حاضر از این روش جهت بهبود اختالالت مختلف و بسیاری ازجمله افسردگی، اضطراب، بیش فعالی و… استفاده می شود.
خوب است بدانید که درمان به کمک این روش بر پایه یادگیری استوار است و سرعت یادگیری در هر فرد منحصربه فرد است. اما بصورت کلی میتوان گفت که تعداد جلسات آن بین 60_20 جلسه یا حتی بیشتر است.
الکتروانسفالوگرافی در روش درمانی نوروفیدبک
الکتروانسفالوگرافی نوعی روش درمانی و آموزشی است که به انعطافپذیری مغز و هماهنگ شدن آن با شرایط مختلف کمک میکند. امواج بکار رفته در این روش در 5 گروه دلتا، تتا، آلفا، بتا و گاما دستهبندی میشوند. هر یک از این امواج در حالتهای مختلفی قابل مشاهده هستند.
به عنوان مثال امواج دلتا در زمان خواب، امواج تتا در حالت بیدار اما خواب آلود، امواج آلفا در زمان آرامش و استراحت، امواج بتا در هوشیاری و بیداری شکل میگیرند و امواج گاما مربوط به حالتی است که فرد سعی در حل یک موضوع دارد و یا فعالیت سنگین انجام میدهد.
زمانی که فرد الگوهای مغزی خود را به شکل تصویر، صدا و یا هردوی اینها روی مانیتور دریافت میکند کم کم آنها را شناخته و میآموزد بدون ایجاد اختلال در امواج مغزی در شرایط مختلف مناسبترین واکنش را نشان دهد.به این صورت درمان نوروفیدبک کمک میکند تا فعالیت مغز به حالت نرمال بازگشته و با افزایش توانایی خود عملکرد مطلوبی داشته باشد.

درمان نوروفیدبک در چه مواردی کاربرد دارد؟
تعداد زیادی از بیماریها و اختلالات عملکردی مربوط به مغز و اعصاب با روش الکتروانسفالوگرافی به راحتی قابل درمان هستند که از رایجترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1-اختلال کم توجهی/ بیش فعالی
این اختلالات معمولا به دلیل عملکرد نادرست در لوب پیشانی راست اتفاق میافتند. بیش فعالی بیشتر کودکان و نوجوانان را درگیر میکند اما کم توجهی ممکن است در افراد بزرگسال نیز دیده شود. امواج مغزی تتا در افراد مبتلا به هریک از این اختلالات به صورت کند بوده و فعالیت امواج بتا کمتر است. در درمان به روش نوروفیدبک فعالیت امواج تتا کاهش و فعالیت بتا افزایش مییابد. نتایج این روش برخلاف مصرف دارو بعد از مدتی قابل بازگشت نیست.
2-نوروفیدبک و اوتیسم
این اختلال به صورت عصبی رشدی است که در کودکی بروز کرده و تا سنین بزرگسالی ادامه پیدا میکند. فعالیت مغزی افراد مبتلا به اوتیسم در امواج دلتا و تتا زیاد است که در روش بازخورد عصبی این فعالیت غیرطبیعی را مهار کرده و موج بتا افزایش داده میشود. بعد از انجام تمرینات تمام رفتارهای غیرعادی فرد از بین میروند.
3-اختلال اضطراب
جزو رایجترین اختلالات روانشناختی و روانپزشکی است که بیشتر افراد درگیر آن هستند و متاسفانه عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار میدهد. معمولا مغز افراد مضطرب عملکرد متفاوتی نسبت به افراد سالم دارد و هر چیز کوچکی را به عنوان خطر تلقی میکند. این حالت ممکن است بعد از یک اتفاق ناگوار هم ایجاد شود. در درمان نوروفیدبک برای استرس میزان امواج آلفا و تتا افزایش داده شده و عملکرد مغز به حالت عادی بازگردانده میشود.
4-مشکلات مربوط به حافظه
یکی از اختلالات مربوط به حافظه فراموشی و عدم تمرکز است. اگر علائم این وضعیت نادیده گرفته شود در سنین پیری تشدید شده و باعث ایجاد ناهنجاریهای شناختی میشود. اما روش درمانی الکتروانسفالوگرافی با ایجاد تغییر در میزان فعالیت امواج مغزی و آموزش نحوه کنترل صحیح آنها در داشتن حافظه فعال و توجه و تمرکز بهتر کمک میکند. این روش در بهبود حافظه کوتاه مدت و بلند مدت نیز تاثیرگذار است. همچنین روش درمانی تحریک الکتریکی مغز نیز می تواند روش درمانی مناسبی باشد.
5-افسردگی
زمانی که عملکرد نیمکره چپ مغز و فعالیت امواج آن دچار اختلال شود به اصطلاح فرد دچار افسردگی میشود. معمولا افراد مبتلا زمانی که دارو مصرف میکنند علائم افسردگی را ندارند اما به محض قطع مصرف دارو دوباره به همان وضعیت قبلی برمیگردند. اما تاثیر درمان نوروفیدبک در افسردگی بسیار متفاوت و غیرقابل برگشت است. به دلیل اینکه امواج مغزی را اصلاح کرده و به اصطلاح بیماری را از ریشه درمان میکند.
6-وسواس
یکی دیگر از کاربردهای مهم نوروفیدبک کمک به درمان وسواس است. این اختلال در دو نوع فکری و عملی بروز میکند و با روش بازخورد عصبی قابل درمان است. در این روش الگوها و افکار غیرقابل کنترل شناسایی شده و تغییر مییابند. با این کار ارتباط بین بخشهای مختلف مغز اصلاح شده و افکار آزاردهنده به سراغ فرد نمیآیند.
7-بهبود کیفیت خواب
یکی از اختلالاتی که افراد زیادی را درگیر کرده بیخوابی است. در برخی موارد نیز افراد بیش از حد معمول میخوابند که این هم نوعی اختلال است. درمان نوروفیدبک در بهبود و تغییر الگوی خواب به این افراد کمک میکند و بعد از چند جلسه کیفیت خواب این افراد افزایش مییابد.
8-بهبود اختلالات یادگیری
اختلالات مربوط به یادگیری معمولا در سنین کم و کودکی بروز میکند. معمولا کودکان مبتلا به این اختلال نمیتوانند کلمات را درست بخوانند و بنویسند. حتی حل مسائل ریاضی برای این افراد مشکل است و از درک آن عاجزند. با درمان نوروفیدبک این دسته از اختلالات به راحتی قابل درمان هستند و به دنبال افزایش فعالیت امواج مغزی آلفا تواناییهای شناختی فرد و روند یادگیری او بهبود مییابد.
9-درمان اختلال اسکیزوفرنی
این بیماری روانی هم برای خود فرد و هم اطرافیان او غیرقابل تحمل است. چون معمولا همراه با توهم شنیداری، دیداری است و فرد مبتلا واقعیت را طور دیگری تصور میکند. روش درمانی الکتروانسفالوگرافی تاثیر بسیار زیادی در کاهش علائم و بهبود این بیماری دارد و از طریق آموزشها به فرد کمک میکند فعالیت امواج مغزی خود را در فرکانسهای متفاوت تنظیم و کنترل کند.
10-درمان بیماری صرع
بیماری صرع باعث بروز تشنج، کاهش هشیاری و انقباض عضلات بدن میشود که معمولا علت اصلی آن تغییر فعالیت الکتریکی مغز است. درمان نوروفیدبک برای این افراد به عنوان مناسبترین روش درمانی توصیه میشود. چون تاثیر بسیار خوبی در کاهش تشنجها دارد و طبق پژوهشها تا 70 درصد آن را کاهش میدهد. البته که ناگفته نماند متخصص مغز و اعصاب باید تجویز نماید که بیمار می تواند از درمان های تکنولوژیک مثل نوروفیدبک استفاده کند یا نه؟!
11-میگرن و دردهای مزمن
ایجاد تغییر در بخش زیرقشری مغز سبب بروز سردردهای میگرنی میشود. زمانی که فرد دچار حمله میگرن شود درد به قدری شدید است که مانع از فعالیت روزمره شده و تا ساعتها ادامه پیدا میکند. طبق تحقیقات درمان نوروفیدبک در کاهش شدت حملات میگرنی موثر واقع شده و حتی دفعات بروز آن را کاهش میدهد. این روش درمانی به افراد میآموزد امواج مغزی خود را به طرز صحیحی کنترل کنند. بازخورد عصبی در کاهش دردهای مزمن نیز تاثیر چشمگیری دارد و با تغییر در الگوی امواج مغزی درد در نواحی مختلف بدن را مهار میکند.
12- افزایش عملکرد شناختی
تمام تواناییها و مهارتهایی که مغز آنها را پردازش می کند. و توسط فرد انجام داده میشوند، همان عملکرد شناختی مغز است. این عملکرد با حافظه، توجه، تمرکز و تفکر رابطه مستقیمی دارد و هرگونه اختلال در آن باعث بروز مشکلاتی در هر یک از این موارد میشود. درمان نوروفیدبک با آموزشهای مخصوصی که براساس نقشه مغزی مختص هر فرد طراحی شده ظرفیت مغز را در جهت سازگاری با شرایط مختلف افزایش داده و سرعت پردازش شناختی و اجرایی مغز را بهبود میبخشد.
13-کمک به درمان اعتیاد
اعتیاد نوعی اختلال عصبی است که در اثر مصرف مواد مخدر، الکل و انجام کاری مشخص ایجاد میشود. درواقع عادت کردن بیمارگونه به هر چیزی نوعی اعتیاد است و با روش نوروفیدبک میتوان فعالیت امواج مغزی تقویت کننده آن را تغییر داد. پس از آن مسیر عصبی جدیدی ایجاد می شود. فرد تمایلی به موارد اعتیادآور نخواهد داشت.
عوارض جانبی نوروفیدبک
بطورکلی می توان گفت این روش محبوب درمانی یک روش غیرتهاجمی است. به همین خاطر هیچ عارضه مشخص و خاصی ندارد و در بسیاری از موارد به عنوان یک روش درمانی امن از آن یاد می شود.
واحد تحقیق و توسعه کلینیک تخصصی مهر رضوی

غربالگری رایگان دانش آموزان در سال تحصیلی جدید
غربالگری رایگان دانش آموزان در کلینیک مهررضوی قابل توجه والدین دارای دانش آموز غربالگری دانش آموزان؛ (سنجش تمرکز، توجه، بیش فعالی، مشکلات رفتاری، توان یادگیری،

چگونه با تحریک الکتریکی مغز، وسواس را درمان کنیم؟
چگونه با تحریک الکتریکی مغز، وسواس را درمان کنیم؟ یکی از روشهایی که امروزه برای درمان بیماریهای روانشناختی نظیر وسواس، پارکینسون، اختلالات اضطرابی، افسردگی و

چه افرادی در باشگاه مغز کلینیک مهر رضوی می توانند شرکت کنند؟
چه افرادی در باشگاه مغز کلینیک مهر رضوی می توانند شرکت کنند؟ باشگاه مغز یکی از دپارتمانهای تخصصی در کلینیک مهر رضوی است که در

کنترل درد مزمن با روش درمانی بیوفیدبک
چطور بیوفیدبک به بیماران کمک میکند تا درد مزمن خود را کنترل کنند؟ درد مزمن همان دردی است که حداقل ۱۲ هفته طول میکشد و

تعداد جلسات تحریک الکتریکی مغز یا TDCS وابسته به چه عواملی است؟
تعداد جلسات تحریک الکتریکی مغز یا TDCS وابسته به چه عواملی است؟ روش درمانی TDCS یکی از آشناترین و محبوبترین درمان غیرتهاجمی امروزی است که

کاهش تعرفه های خدمات تخصصی درمانی و تشخیصی” در هفته های سبز مهر رضوی
ویژه برنامه درمانگاه مهر رضوی با شعار “به سازی سلامت “برای همشهریان عزیز “هفته های سبز مهر رضوی” در هفته های زوج در درمانگاه تخصصی