درمان بیوفیدبک چیست؟

اگر بخواهیم یک تعریف اجمالی از بیوفیدبک داشته باشیم، می‌توانیم اینطور بیان کنیم که در این تکنیک سعی می‌شود یکسری تغییرات مثبت و مطلوبی در بدن ایجاد شود تا بعضی از عملکردها بهبود یابند.

همانطور که می‌دانید فعالیت های بدنی انسان به دو صورت ارادی و غیرارادی انجام می‌گیرند. حرکت دادن دست و پاها، حرف زدن، خوابیدن، راه رفتن و تقریبا تمام کارهایی که ما انجام می‌دهیم. جزو عملکردهای ارادی هستند که به صورت آگاهانه می‌توانیم این فعالیت‌ها را کنترل کنیم. اما ضربان قلب، پلک زدن، فشارخون، دمای بدن، هضم غذا، نفس کشیدن و …. به صورت غیرارادی انجام می‌گیرند. ما نمی‌توانیم این فعالیت‌ها را بر طبق میل خود متوقف کرده و یا تغییر دهیم.

حال این سوال به وجود می‌آید که این عملکردها چگونه و در چه شرایطی تغییر می‌کنند. باید گفت که بدن در پاسخ به عوامل محیطی مختلف مثل عصبی شدن، هیجان، استرس و … واکنش نشان می‌دهد و این فعالیت‌های غیرارادی را تغییر می‌دهد. برای مثال هنگام عصبی شدن یا در مواجهه با یک موقعیت استرس زا، ضربان قلب بالا می‌رود.

فعالیت‌های غیرارادی برخلاف اقدامات ارادی، بدون تفکر و سریع هستند تا از آسیب احتمالی به بدن جلوگیری کنند. این فعالیت‌ها در اثر تعامل سیستم عصبی محیطی و نخاع صورت می‌گیرند و توسط سیستم عصبی خودمختار کنترل می‌شوند. همانطور که گفته شد، اعمال غیرارادی در اثر وجود یک محرک و عوامل محیطی رخ می‌دهند. بنابراین اگر بدن برای طولانی مدت در معرض این عوامل قرار بگیرد، ممکن است یکسری اختلال یا بیماری ایجاد شود. به این اختلالات، بیماری‌های تنظیمی می‌گویند.

درمان بیوفیدبک درواقع یک تکنیک ذهنی-بدنی است که در نتیجه‌ی آموزش‌های مربوطه، می‌توان اعمال غیرارادی و فیزیولوژیک خود را تغییر داد. هدف از این درمان، بهبود کنترل و تنظیم اعمال غیرارادی، جلوگیری از اختلالات، درمان برخی بیماری‌های تنظیمی و ارتقای عملکرد فردی است.

انواع بیوفیدبک

این تکنیک پیشرفته انواع مختلفی دارد و انتخاب آن به شما بستگی دارد که می‌خواهید کدام قسمت از بدنتان را درمان کنید. تشخیص این مورد به کمک یک فیزیوتراپیست انجام می‌گیرد. با ما همراه باشید تا در ادامه به توضیح این روش‌ها بپردازیم.

1. بیوفیدبک عضلانی یا EMG
2. بیوفیدبک دمایی یا Temperature
3. بیوفیدبک تنفسی یا Respiration
4. بیوفیدبک تغییر پذیری ضربان قلب یا BVP
5. بیوفیدبک آموزش پاسخ های برقی پوست یا SC/GSR
6. الکتروانسفالوگرام یا EEG

1-بیوفیدبک عضلانی یا EMG

Biofeedback عضلانی یکی از آشناترین و رایج‌ترین انواع بیوفیدبک است که با هدف بازآموزی عضلانی انجام می‌گیرد. در این نوع بیوفیدبک الکترومایوگرافی از عضلات مختلف بدن سیگنال‌های الکتریکی دریافت می‌کند و سپس این سیگنال‌ها را به شکلی ترجمه‌ می ‌کند که درک آن‌ها برای بیمار ساده باشد.

برای مثال ممکن است بصورت چشمک‌زدن نور یا لامپ یا فعال ‌شدن بوق هنگام افزایش انقباض باشد. یا اینکه حتی ممکن است نحوه ارائه سیگنال‌ها بصورت حرکت یا توقف یک فیلم، بازی یا حتی موزیک باشد. لازم به ذکر است که در این نوع Biofeedback اگر بیمار انقباض عضلات خود را کاهش دهد، دستگاه آن را دریافت و به کامپیوتر و درنهایت نرم‌افزار ارسال می‌کند.

در نتیجه این امر بیمار بصورت منظم از وضعیت و حالت انقباض عضلات خود اطلاع می ‌یابد. بیمار در این شرایط می ‌تواند بازخورد کاهش عضلات خود را به شکل حرکت یک بازی کامپیوتری یا کوچک ‌شدن صفحه یک فیلم به سادگی مشاهده نماید.

بطورکلی می‌توان گفت Biofeedback عضلانی از طریق ایجاد ریلکسیشن عمیق عضلانی اختلال و بیماری‌های مختلف را درمان می‌کند.

در حال حاضر از درمان بیوفیدبک عضلانی در بهبود اختلال‌های مختلف و بسیاری استفاده می‌شود که از مهم‌ترین و اصلی‌ترین آن‌ها می‌توان به اختلال اضطراب عمومی، فوبیا( ترس‌های شدید)، استرس( فشار روانی)، دندان قروچه، میگرن، درد پشت، سردرد، بی‌اختیاری‌ها و… اشاره کرد.

2-بیوفیدبک دمایی یا Temperature

با این روش می‌توان میزان جریان خونی که به پوست می‌رسد را با استفاده از الکترودهایی که روی انگشتان دست یا پا متصل می‌کنند، اندازه گیری کرد. در این روش به فرد آموزش داده می‌شود با کنترل دمای بدنش تا حدی اختلالات و بیماری‌های فیزیکی خود را مثل میگرن، استرس و اضطراب، بیماری رینود و …. کنترل کند. همچنین برای بهبود عملکرد فردی کمک کننده است.

3-بیوفیدبک تنفسی یا Respiration

همانطور که می‌دانید هنگام تنفس قفسه سینه و شکم تحت تأثیر قرار می‌گیرند‌ و موجب حرکت آن‌ها می‌شوند. با استفاده از درمان بیوفیدبک تنفسی می‌توان نرخ و حجم دم و بازدم را در نواحی مختلف نظیر؛ تنفس شکمی و تنفس سینه‌ای اندازه‌گیری کرد و به این ترتیب یک فیدبک ارائه داد.

شایان ذکر است که با استفاده از بیوفیدبک تنفسی افراد می‌توانند ریتم تنفس و حجم آن را در زمان‌هایی که دچار استرس می‌شوند تغییر دهند و درنهایت اضطراب و استرس خود را کنترل کنند.

این نکته را در نظر داشته باشید که Biofeedback تنفسی در درمان و بهبود بیماری‌های مختلف و بسیاری کاربرد دارد که از آشناترین و اصلی‌ترین آن‌ها می‌توان به آسم، اختلال فوبیا، صرع، اضطراب امتحان و… اشاره کرد.

4بیوفیدبک تغییر پذیری ضربان قلب یا BVP

در این نوع فیدبک، یکسری الکترود را بر روی قفسه سینه، لاله گوش و نوک انگشتان می‌گذارند تا ضربان قلب متوالی را ثبت کنند. در این بازخوراند زیستی، یک نظم و هارمونی خاصی بین بدن و سیستم قلبی عروقی ایجاد می‌شود و می‌توان از این روش برای درمان برخی بیماری‌های روانی مثل استرس، بی‌خوابی و همچنین فشارخون بالا کمک گرفت.

5-بیوفیدبک آموزش پاسخ های برقی پوست یا SC/GSR

با استفاده از روش Biofeedback دمای پوست را می‌توان به راحتی در نقاط موردنظر افزایش یا کاهش داد و به این ترتیب تمام مشکلات و اختلالات موردنظر را بهبود بخشید. لازم به ذکر است که بیوفیدبک دمای پوست می‌تواند به بیماران میگرنی کمک بسیاری کند. در این روش سنسورها بر روی پیشانی و دست افراد گذاشته‌ می‌شوند.

فعالیت غدد عرق

برای اندازه گیری فعالیت غدد عرق و میزان تعریق روی پوست، یکسری الکترود را بر روی کف دست، مچ دست و انگشتان متصل می‌کنند. چون در هنگام استرس و اضطراب، میزان تعریق روی پوست افزایش پیدا می‌کند. بنابراین شما با این روش می‌توانید بر میزان تعریق خود در موقعیت‌های استرس زا، کنترل مثبتی داشته باشید.