بسیاری از افراد هنگام شنیدن جمله تو مشکل داری و باید به پزشک مراجعه کنی با یادآوری داروهای اعصاب قید حل‌کردن مشکل خود را می‌زنند. این افراد همچنین به دلیل نداشتن تفاوت روانشناس با روانپزشک نمی‌دانند که باید به کدام یک مراجعه کنند. در این مقاله به بررسی کامل تفاوت‌های روانشناس با روانپزشک می‌پردازیم و هریک را بطورکامل توضیح می‌دهیم، پس تا انتها با ما همراه باشید.
روانشناس کیست؟
همانطور که گفتیم برای درک بهتر تفاوت روانشناس با روانپزشک بهتر است که پیش از هرچیزی با مفهوم هریک آشنا شویم. بطورکلی روانشناس فردی است که از طریق مشاهده، تفسیر و ثبت نحوه ارتباط افراد یا یکدیگر و محیط به مطالعه فرآیندهای ذهنی و رفتار انسان‌ها می‌پردازد. در حال حاضر برخی روانشناسان بصورت مستقل کار و تحقیق می‌کنند. اما برخی دیگر به‌عنوان بخشی از یک سیستم مراقبت‌های بهداشتی با پزشکان، مددکاران اجتماعی و… فعالیت دارند. به عبارت دیگر می‌توان گفت روانشناسان اغلب به دنبال الگوهای رفتاری یا روابط علت و معلولی بین رویدادها می‌گردند تا از این اطلاعات هنگام آزمایش نظریه‌های خود یا تحقیق و درمان بیماران خود بهره گیرند.
وظایف روانشناس
یک روانشناس وظایف مختلف و بسیاری دارد که بطورکلی مهم‌ترین و اصلی‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- انجام مطالعات علمی برای رفتار و عملکرد مغز
- جمع‌آوری اطلاعات از طریق مشاهدات، مصاحبه‌ها، نظرسنجی، آزمون‌ها و…
- یافتن الگوهایی که در درک و پیش‌بینی رفتار بسیار کمک‌کننده هستند.
- استفاده از دانش خود جهت افزایش درک افراد و گروه‌ها
- تشخیص اختلالات روانی، رفتاری یا هیجانی افراد
- تدوین و اجرا برنامه‌های درمانی
- برگزاری جلسات مشاوره روانشناسی آنلاین یا حضوری برای متقاضیان بصورت خصوصی
- ارائه برنامه‌های متنوع به مدارس و محل‌کار جهت بهبود مشکلات روانشناختی
- شناسایی و تشخیص اختلالات ذهنی، رفتاری یا احساسی
- همکاری با پزشکان یا مددکاران اجتماعی جهت کمک به درمان بیماران
انواع روانشناسی
در حال حاضر روانشناسی انواع بسیاری دارد که هریک اهداف متفاوتی را دنبال می‌کنند. اصلی‌ترین و مهم‌ترین انواع روانشناس عبارتند از:
- روانشناسی بالینی
- روانشناسی شناختی
- روانشناسی رشد
- روانشناسی تکاملی
- روانشناسی قضایی
- روانشناسی سلامت
- روانشناسی اعصاب
- روانشناسی کار
- روانشناسی اجتماعی
- و…
چه زمان و در چه شرایطی باید به روانشناس مراجعه کنیم؟
همانطور که می‌دانید انسان‌ها موجودات بسیار پیچیده‌ای هستند که عواطف، افکار، احساسات و تجربیات هر فرد با فرد دیگر کاملاً متفاوت است. اما این نکته را در نظر داشته باشید که تمام افراد در زندگی خود با فراز و نشیب‌های بسیاری مواجه خواهند شد که شادزیستن را برای آن‌ها غیرممکن می‌کند. مطابق با تحقیقات و آزمایش‌های انجام‌شده در این شرایط بهترین و مناسب‌ترین راه مراجعه به یک روانشناس است. شایان ذکر است که یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین تفاوت روانشناس با روانپزشک زمان مراجعه به آن‌ها است.
در حال حاضر هنگام مشاهده برخی علائم یا نشانه‌ها باید به روانشناس مراجعه کرد که بطورکلی مهم‌ترین و اصلی‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- هنگام مهاجرت به مکان دیگر
- اگر احساس خدشه‌دار شدن عزت نفس دارید.
- اگر تصمیم دارید که به خود آسیب بزنید.
- اگر به عدم تعادل عاطفی دچار هستید.
- اگر با ضربه روحی مواجه شده‌اید.
- اگر اعتیاد به موادمخدر و الکل دارید.
- اگر نادرست می‌خورید و می‌خوابید.
- و…
روانپزشک کیست؟
بطورکلی می‌توان گفت روانپزشک، پزشکی است که در ابتدا تحصیلات پزشک عمومی خود را می‌گذراند و پس از پایان آن دوره تخصصی روانپزشکی را بصورت جداگانه و به مدت چهار سال در دانشگاه، مراکز درمانی، بیمارستان یا کلینیک‌های ویژه پشت سر می‌گذارد. البته خوب است بدانید که طول مدت تحصیل جهت دریافت بورد تخصص روانپزشکی در کشورهای مختلف یکسان نیست. برای مثال این زمان در ایران چهارسال و در آلمان شش سال است.
روانپزشک همان پزشکی است که در هر دو زمینه مسائل جسمی و مسائل روانی طبابت می‌کند. البته عمده تمرکز این پزشک بر روی مسائل روانشناختی و روان افراد است. حال می‌توان گفت بزرگ‌ترین تفاوت روانشناس با روانپزشک در این است که روانپزشک می‌تواند هم بیماری‌های جسمی و هم روانی را تشخیص دهد و به درمان بپردازد. اما روانشناس حتی اگر دکترای بالینی هم داشته باشد بازهم حق تجویز دارو ندارد. چراکه روانشناس در دانشگاه پزشکی تحصیلات خود را نگذرانده است و جهت تجویز دارو فرد باید حتماً تخصص پزشکی داشته باشد.
روانپزشک چه بیماری‌هایی را درمان می‌کند؟
در حال حاضر روانپزشک در حوزه تشخیص طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و مشکلات روانی فعالیت دارد. یکی‌دیگر از تفاوت روانشناس با روانپزشک در همین حوزه است. بطورکلی مهم‌ترین و شایع‌ترین این بیماری‌ها عبارتند از:
1-افسردگی
این بیماری نوعی اختلال خلقی است که با احساس غم، خشم یا از دست‌دادن معرفی می‌شود. لازم به ذکر است که افسردگی با اندوهی که پس از دست‌دادن یک عزیز تجربه می‌کنیم کاملاً متفاوت است.
بطورمعمول شخص افسرده عزت نفس بسیار پایینی داشته و حس وی به خود شبیه حس تنفر است. افسردگی در برخی مواقع آنقدر پیشرفت می‌کند که بر روی فعالیت‌های روزمره نیز تأثیر می‌گذارد.
2-اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی یکی‌دیگر از بیماری‌هایی است که توسط روانپزشک درمان می‌شود. این اختلال تغییرات بسیار شدیدی در خلق‌وخو ایجاد می‌کند که این امر بر روی انرژی، فعالیت، خواب، قضاوت، رفتار و توانایی تفکر افراد تأثیر می‌گذارد. خوب است بدانید که این بیماری بطورمعمول به کمک دارو و روان درمانی بطورکامل بهبود می‌یابد.
3-اختلال اضطراب
پیش از هرچیزی این نکته را در نظر داشته باشید که اضطراب بخش طبیعی از زندگی است که هر فرد در طول زندگی خود بدون شک آن را تجربه می‌کند. اما در اختلال اضطراب شخص بطورمعمول نگرانی و ترس شدید و بیش از حد معمول دارد.
4-اختلال شخصیت مرزی
این نوع اختلال بر روی طرز تفکر و احساسات بیمار نسبت به خود و دیگر افراد اثر می‌گذارد. لازم به ذکر است که اگر این اختلال پیشروی کند بر زندگی روزمره افراد تأثیر بسیاری می‌تواند داشته باشد.
در اختلال شخصیت مرزی فرد ترس بسیار شدیدی از رهاشدن و بی‌ثباتی دارد و تحمل تنهایی بسیار برای وی سخت است. اما در عین حال به دلیل عصبانیت شدید و نوسانات خلقی هیچ فردی به آن‌ها نزدیک نمی‌شود.
5-اختلال خوردن
اختلال خوردن از دیگر بیماری‌های قابل درمان به کمک روانپزشک است که انواع مختلف و بسیاری ازجمله بی‌اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی و اختلال پرخوری دارد. این اختلال بر روی عادات غذایی، سلامت روان، احساسات و توانایی انجام کارها در زندگی روزمره اثر می‌گذارد. این نکته را در نظر داشته باشید که اختلال خوردن علاوه بر مشکلات روانی می‌تواند مشکلات جسمی نظیر: بیماری‌های مربوط به قلب، دستگاه گوارش، استخوان، دهان و دندان نیز ایجاد کند.
تفاوت روانشناس با روانپزشک
حال که با مفهوم روانشناس و روانپزشک بطورکامل آشنا شده‌اید، بدون شک تفاوت میان آن‌ها را بهتر درک می‌کنید. اما به راستی تفاوت روانشناس با روانپزشک در چیست؟
بطورکلی می‌توان گفت روانپزشکان با مدرک پزشکی و تخصص روانپزشکی خود می‌توانند بیماری‌های روانی نظیر: اختلالات اضطرابی، اختلال بیش‌فعالی، اختلال دوقطبی، افسردگی شدید، اختلال استرس پس از سانحه و دیگر اختلالات مشابه را به کمک گفتاردرمانی و دارو بطورکامل درمان کنند. اما در سمت دیگر روانشناس همان مشاور است که حتی اگر مدرک دکترا هم داشته باشد بازهم نمی‌تواند برای مراجعین و بیماران خود دارو تجویز کند. لازم به ذکر است که روانشناس تنها می‌تواند با گفتاردرمانی یا دیگر تکنیک‌های روانشناسی بیمار خود را درمان کند.
از دیگر تفاوت‌های روانشناس با روانپزشک می‌توان به این مورد اشاره کرد که روانشناس در حوزه نحوه تفکر، نحوه عملکرد، واکنش و تعامل افراد فعالیت دارد. اما در سمت دیگر روانپزشک در حوزه مطالعه مشکلات روانی و تشخیص، مدیریت و پیشگیری از آن‌ها فعالیت دارد.
تفاوت روانشناس با روانپزشک از لحاظ درمان
روانشناس و روانپزشک از لحاظ نوع درمانی که برای بیمار در نظر می‌گیرند نیز تا حدودی تفاوت دارند. البته این نکته را در نظر داشته باشید که در برخی مواقع روانشناس و روانشناس با یکدیگر همکاری می‌کنند. به این معنا که روانشناس پس از ویزیت بیمار اگر احساس کند که به روانپزشک نیاز است وی را به یک روانپزشک ارجاع می‌دهد.
روانشناسان بطورمعمول با استفاده از رفتاردرمانی شناختی، بازی درمانی و… درمان بیمار خود را انجام می‌دهند. اما در سمت دیگر مواقعی که اختلال بسیار حادتر و شدیدتر است روانپزشک به کمک الکتروشوک درمانی و دیگر روش‌های مشابه نسبت به درمان بیمار اقدام می‌کند.
خوب است بدانید که روانشناس می‌تواند اغلب مشکلات و اختلالات شما را در هر زمینه‌ای حل کند و وی تنها قادر به تجویز دارو نمی‌باشد.
جمع‌بندی
در مطالب فوق به بررسی تفاوت روانشناس با روانپزشک پرداختیم و هریک را بطورکامل توضیح دادیم.
همانطور که گفتیم روانشناس فردی است که از طریق مشاهده، تفسیر و ثبت نحوه ارتباط افراد یا یکدیگر و محیط به مطالعه فرآیندهای ذهنی و رفتار انسان‌ها می‌پردازد. در حال حاضر برخی روانشناسان بصورت مستقل کار و تحقیق می‌کنند. اما برخی دیگر به‌عنوان بخشی از یک سیستم مراقبت‌های بهداشتی با پزشکان، مددکاران اجتماعی و… فعالیت دارند. به عبارت دیگر می‌توان گفت روانشناسان اغلب به دنبال الگوهای رفتاری یا روابط علت و معلولی بین رویدادها می‌گردند تا از این اطلاعات هنگام آزمایش نظریه‌های خود یا تحقیق و درمان بیماران خود بهره گیرند. در سمت دیگر روانپزشک، پزشکی است که در ابتدا تحصیلات پزشک عمومی خود را می‌گذراند و پس از پایان آن دوره تخصصی روانپزشکی را بصورت جداگانه و به مدت چهار سال در دانشگاه، مراکز درمانی، بیمارستان یا کلینیک‌های ویژه پشت سر می‌گذارد.
درنهایت همانطور که گفتیم روانپزشکان با مدرک پزشکی و تخصص روانپزشکی خود می‌توانند بیماری‌های روانی نظیر: اختلالات اضطرابی، اختلال بیش‌فعالی، اختلال دوقطبی، افسردگی شدید، اختلال استرس پس از سانحه و دیگر اختلالات مشابه را به کمک گفتاردرمانی و دارو بطورکامل درمان کنند. اما در سمت دیگر روانشناس همان مشاور است که حتی اگر مدرک دکترا هم داشته باشد بازهم نمی‌تواند برای مراجعین و بیماران خود دارو تجویز کند. لازم به ذکر است که روانشناس تنها می‌تواند با گفتاردرمانی یا دیگر تکنیک‌های روانشناسی بیمار خود را درمان کند.
واحد تحقیق و توسعه کلینیک تخصصی مهر رضوی
