اسکیزوفرنی چیست + علت، علائم و درمان جنون جوانی
اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی یکی از اختلالات روانی جدی است که تأثیر شدیدی بر زندگی فرد میگذارد. در این اختلال، فرد دارای تفاسیر غیرعادی از واقعیت است و ممکن است تجربهها و باورهایی داشته باشد که با تجربیات عمومی جامعه هماهنگ نیستند. این اختلال روانی توسط دکتر روانپزشک تشخیص داده میشود و علایم آن عبارتند از توهمهای شنیداری و بینایی، اختلال فکری، هذیان و … . این اختلال روانی از عواملی است که فعالیتهای روزانه فرد را مختل میکند و حتی گاهی اوقات فرد را در انجام دادن آنها ناتوان میکند. اسکیزوفرنی از جمله اختلالات مغزی است که تاثیر زیادی بر روی افکار، احساسات و قوهی درک فرد میگذارد.
فهرست مطالب
همانطور که گفتیم و در ادامهی مقاله نیز بیشتر یه آن اشاره میکنیم، راه تشخیص اختلال اسکیزوفرنی مراجعه به روانپزشک یا متخصص اعصاب و روان است. متخصصان و روانپزشکها با بررسی علائم بروز داده شده توسط بیمار و انجام برخی تستها این اختلال را تشخیص داده و روش درمان متناسب با بیمار را در پیش میگیرند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب هنگام حضور در میان جمعیت دچار رفتارهای غیر طبیعی مانند وحشت زدگی میشوند.
این افراد در برقراری ارتباط با دیگران و در هنگام حضور در اجتماعها، مانند محیط تحصیلی یا محیط کاری، دچار مشکل میشوند و به همین دلیل اکثر آنها گوشهگیر هستند. این مشکلات ارتباطی ممکن است ناشی از ویژگیهای اجتماعی و رفتاری متفاوت افراد با اسکیزوفرنی باشد. در ادامه این مقاله به طور جامع درباره اسکیزوفرنی و علائم آن و همچنین روش درمان آن سخن خواهیم گفت.
جنون جوانی یا اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی جدی است که به صورت مزمن و با تأثیر گذار بر فرد، شیوه تفکر و احساسات او را تحت تأثیر قرار میدهد. این اختلال اغلب با تغییرات در شیوه تفکر، ادراک، احساسات، و رفتارهای اجتماعی همراه است. این بیماری همانطور که از نامش نیز مشخص است به طور معمول در زمان بلوغ و اواخر نوجوانی تا اوایل 30 سالگی رخ میدهد.
اوج بروز این بیماری در دو جنس، با اختلافی کمی، حاصل میشود. در مردان، معمولاً این بیماری تا اواسط دههٔ بیستم ظاهر میشود، در حالی که در زنان، معمولاً این اوج بروز در اواخر دههٔ بیست رخ میدهد.شروع زودرس علائم بیماری نیز تا حدی با شدت بیماری ارتباط دارد. در باور عامیانه اسکیزوفرنی نوعی اختلال دانسته میشود که فرد را دچار تعدد شخصیت میکند ولی اینطور نیست.
این اختلال نوعی جنون است که در آن فرد توانایی تشخیص واقعیت و تخیل را را ندارد. به همین دلیل است که افراد مبتلا به این اختلال ارتباط خود را با جهان واقعی از دست میدهند و دنیای آنها پر از صداها و تصاویر غیر واقعی است. اخلاق و رفتار این بیماران برای بیشتر افراد ترسناک و مشکوک است؛ به همین دلیل از آنها فاصله میگیرند و از ارتباط گرفتن با آنها میپرهیزند.
مطالعات نشان میدهند که این اختلال حدود 70 الی 80 درصد به ژنتیک فرد نیز ربط دارد. عوامل محیطی نیز در بروز این ختلال تا حدودی نقش دارند؛ برای مثال تنشهای مادر قبل از زایمان و یا سوء تغذیهی او میتواند بر روی جنین تاثیر بگذارد و باعث بروز اسکیزوفرنی در فرزند شود.
نشانهها و علائم اسکیزوفرنی
علائم اسکیزوفرنی در همه افراد به صورت مشابه بروز نمیکند و ممکن است متفاوت باشد ولی در اکثر موارد به صورت توهم و هذیان است. در این اختلال، افکار، رفتار و اخلاق فرد تحت تأثیر تغییر مییابند. علائم اسکیزوفرنی به سه دسته تقسیم میشوند: علائم مثبت، علائم منفی و علائم شناختی. علائم مثبت شامل نشانههایی هستند که در بیشتر بیماریهای روانپریشی دیده میشوند. این نشانهها اغلب گذرا بوده و در تشخیص زودهنگام اسکیزوفرنی اهمیت زیادی دارند.
علائم مثبت شامل هذیان، توهم، اختلال در تفکر و اختلال در گفتار میباشد. این علائم را به عنوان شاخصههای روان پریشی در نظر میگیرند. توهمها اکثرا به صورت شنیداری هستند ولی برخی اوقات ممکن است در سایر حسها مانند بینایی ، بویایی ، لامسه و چشایی نیز اختلال ایجاد بکند. توهمها به نوعی مرتبط با هذیانها هستند. هذیانها اغلب آزار دهنده هستند و در تجربههای شخص اختلال ایجاد میکنند.
برای مثال فرد این حس را دارد که انگار احساساتش دیگر متعلق به خوده او نیست و باور دارد افکاری از خارج به ذهن او وارد میشوند. اختلال در تفکر نیز به صورت افکار و گفتارهای بی نظم بروز میکند؛ گفتارهایی که به سالاد واژه معروف هستند. علائم مثبت پاسخ دهی خوبی به درمان دارویی دارند و با افزایش سن بیمار دچار کاهش میشوند. برخی معتقدند که ممکن است کاهش علائم با کاهش دوپامین ارتباط داشته باشد.
در بین علائم مثبت، یک نوع اختلال به نام کاتاتونیا وجود دارد که در آن فرد به لحاظ جسمی به صورت طولانی در یک حالت خاص ثابت شده و یا به اصطلاح، مانند یک مجسمه میپیچد. این افراد از اصطلاحات بیربط استفاده میکنند و در مکالمات خود صحبتهایی بیمعنی راجع به موضوعات مختلف مطرح میکنند، که باعث مشکل در برقراری ارتباط با دیگران میشود. همچنین، در تصمیمگیری مشکلاتی دارند و نمیتوانند به درستی تصمیم بگیرند.
علائم منفی شامل نقصهایی است که در پاسخهای عاطفی طبیعی و برخی دیگر از فرایندهای فکری فرد رخ میدهد. علائم منفی چند بعدی هستند و آنها را میتوان به دو زیر مجموعهی بیتفاوتی و اختلال در بیان تقسیم کرد. بیتفاوتی شامل آنهدونیا، بیانگیزگی و مردم گریزی است. اختلال در بیان نیز شامل کاهش ابراز عواطف و فقر در گفتار میباشد.
فقر در گفتار و بیان هم به صورت کلامی و هم به صورت غیر کلامی توصیف میشود. بر اساس تحقیقات انجام شده، روانپزشکان اظهار کردهاند که علائم منفی نسبت به علائم مثبت در افت کیفیت زندگی، ناتوانی عملکردی و واگذاری بار مسئولیت بر دوش دیگران، تأثیر بیشتری دارند. همچنین، در طول بیماری علائم منفی معمولاً قبل از علائم مثبت ظاهر میشوند و قبل از بروز اولین اپیزود سایکوتیک، فرد نشانههای اختلال در ابعاد مختلف علائم منفی را اظهار میکند.
علائم شناختی اولین و دائمیترین علائمی است که در بیماری اسکیزوفرنی مشاهده میشود. این علائم به طور معمول قبل از شروع بیماری مشخص میشوند و امکان دارد برای نخستین بار در اوایل نوجوانی و یا حتی کودکی بروز پیدا کنند.
مراحل اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی نیز مانند دیگر بیماریها دارای مراحلی است که هر یک از مراحل آن شاخصههای خاصی دارد که بیماری توسط آنها تشخیص داده میشود.
مرحله مقدماتی اسکیزوفرنی یا پرودرومال
اولین مرحله بیماری روانی یا روانپریشی قبل از ظاهر شدن علائم، تغییراتی در رفتار و شناخت فرد رخ میدهد. این تغییرات به تدریج به سمت پیشروی به سمت روانپریشی میرود. در مرحله پرودرمال، علائم خاصی وجود ندارد و نشانههای آن نیز معمولاً غیر اختصاصی هستند؛ به عبارت دیگر، نمیتوان به راحتی این مرحله را تشخیص داد. افراد ممکن است با اضطراب، رفتار نامنظم، کمبود انگیزه، تحریکپذیری، مشکلات خواب، اختلال در تمرکز، توهمات خفیف و ضعیف، یا علائم دیگر مواجه شوند. با این حال، تشخیص در این مرحله همچنان یک چالش است و نیاز به ارزیابی دقیق توسط حرفهایان به عنوان یک پیشگیری از پیشرفت به مراحل بیشتر دارد.
مرحله فعال اسکیزوفرنی
در این مرحله بیمار علائم خاص و مشخصی مانند توهم، هذیان، پارانویا را بروز میدهد. توهمات از جمله دیداری، شنیداری، بویایی یا احساساتی که باقی افراد آنرا تجربه نمیکنند. این علائم میتوانند شاخصههای تشخیصی مناسبی برای روانپزشک باشند.
مرحله باقی مانده اسکیزوفرنی
در این مرحله فرد علائم کمتر و خفیفتری نسبت به مرحله فعال بروز میدهد. به طور معمول نیز علائمی مانند توهم و هذیان دیده نمیشود.
انواع اسکیزوفرنی کدامند؟
اسکیزوفرنی شامل نوعهای مختلفی از جمله پارانوئید ، آشفته ، کاتاتونیک ، نامتمایز ، باقی مانده و اسکزوفرنی کودکی است. فرد بیمار در طول درمان ممکن است به چند نوع اسکیزوفرنی مبتلا شود و علائم مختلفی را بروز دهد.
پارانوئید
شایعترین نوع اسکیزوفرنی است که علائم روان پریشی مشخص آن توهمات دلداری و شنیداری و حتی خیالات، شک و سوءظن است. این نوع بیمارها همیشه فکر میکنند اطرافیان دائما در حال توطئهچینی برعلیه آنها هستند و فکر میکنند همواره تحت تعقیب و نظارت میباشند و یا افراد به آنها خیانت میکنند. فرایند بهبودی در این اختلال نسبت به بقیه نوعها بهتر است. این نوع از بیماری معمولا در بزرگسالی دیده میشود.
آشفته
در این نوع اسکیزوفرنی آشفتگی رفتاری و فکری و همچنین پریشانی دیده میشود. این افراد در صحبت کردن انسجام ندارند و به طور مداوم علائمی مانند اختلال کلامی، رفتاری یا بیتفاوتی نسبت به مسائل در آنها وجود دارد.
کاتاتونیک
از نشانههای بارز این نوع اختلال حرکتی است. انجام حرکات تکرارشنوده، تقلید صدای دیگران و یا حتی تقلید حرکات بدنی اطرافیان، بیقراری و عدم واکنش به اتفاقات و محرکهای محیطی از علائم این نوع اسکیزوفرنی است.
نامتمایز
این نوع با دیگر اقسام این بیماری متفاوت است و بیشتر در افرادی که تشخیص دادن اسکیزوفرنی آنها سخت است یا علائمی مانند ناهنجاریهای رفتاری و احساسی دارند دیده میشود.
باقی مانده
در این نوع از اسکیزوفرنی شدت علائمی مانند هذیان، توهم و عدم کنترل رفتار و احساسات کمتر است. این نوع اسکیزوفرنی در افرادی که در حال درمان هستند و یا افراد مبتلا به اسکیزوفرنی خفیف دیده میشود.
اسکیزوفرنی کودکی
معمولا قبل از سن بلوغ و در کودکان دیده میشود. عواملی مانند فقر، تجاوز، طلاق والدین یا ابتلای یکی از والدین به این بیماری در بروز این نوع تاثیر دارند.
عامل بیماری اسکیزوفرنی چیست؟
بیماری اسکیزوفرنی تحت تاثیر عوامل مختلفی بروز پیدا میکند که در ادامه به مهمترین آنها خواهیم پرداخت:
ژنتیکی
تحقیقات نشان میدهند که بیماری اسکیزوفرنی حدود 70 الی 80 درصد با ژنتیک مرتبط هستند. اگرچه که این برآوردها به دلیل اینکه جداسازی عوامل ژنتیکی و محیطی دشوار است ممکن است متفاوت باشد. بزرگترین و مهمترین عامل خطر در ابتلا به اسکیزوفرنی وجود یک خویشاوند درجه اول مبتلا به این بیماری است. اگر یکی از والدین به این بیماری مبتلا باشد، خطر ابتلای فرزند او در حدود 13 درصد و اگر هر دو والد مبتلا به اسکیزوفرنی باشند، احتمال ابتلای فرزندشان 50 درصد است. در دوقلوهای همسان نیز اگر یکی از آنها مبتلا باشد، در بیش از 40 درصد موارد دیگری نیز به این مبتلا است. با این حال DSM-5 اشاره بر این دارد که اکثر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی دارای سابقه خانوادگی نبودهاند.
محیطی
همانطور که قبلا نیز اشاره کردیم برخی از عوامل محیطی نیز در بروز بیماری اسکیزوفرنی دخیل هستند. مانند : هیپوکسی داخل رحم، عفونت، تنشهای جسمی و روانی مادر قبل از زایمان، سوء تغذیه مادر و … . اخیرا ارتباطی نیز بین چاقی مادر و اسکیزوفرنی یافت شده که با افزایش استرس اکسیداتیو و تنظیم نامناسب برخی هورمونها مانند دوپامین و سرتونین همراه است. در برخی موارد مصرف مواد مخدر نیز عامل بروز این بیماری بوده است مثل استعمال ماری جوانا، حشیش، کوکائین، آمفتالین و ال اس دی. تحقیقات نشان داده حدود نیمی از افرادی که به اسکیزوفرنی مبتلا هستند بیش از حد مواد مخدر یا الکل استفاده کردهاند. برخی از بیماریهای ویروسی مانند کلامدیا و برخی بیماریهای انگلی مانند توکسوپلاسما گوندی نیز در بروز بیماری دخیل هستند.
تست و تشخیص اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی براساس دو معیار DSM-IV-TR و ICD-10 تشخیص داده میشود. معیار اول در آمریکا و سایر نقاط جهان مورد استفاده قرار میگیرد. معیار دوم نیز به طور معمول در کشورهای اروپایی رایج است.
با توجه به معیار DSM-IV-TR سه مشخصه برای تشخیص اسکیزوفرنی باید بررسی شود : علائم مشخص یعنی یک یا دو مورد از موارد توهمات، وهم و خیال ، سخنان آشفته و … برای طولانی مدت و حداقل برای یک ماه در فرد دیده شوند. اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی و طول مدت قابل توجه یعنی نشانههای مداوم به مدت 6 ماه یا بیشتر ادامه پیدا کنند.
تست تشخیصی برای بیماری اسکیزوفرنی نیز عبارت است از : آزمایشهای سی تی اسکن (CT) و MRI و حتی در برخی موارد سایر آزمایشات تصویر برداری برای بررسی مشکلات از قبیل : سکته مغزی، آسیبهای مغزی، تومورها و سایر تغییرات در ساختار مغز.
عوارض اسکیزوفرنی چیست؟
همانطور که قبلا نیز به آن اشاره شد، بیماری اسکیزوفرنی باعث بروز توهمات و هذیان گویی ها توسط فرد بیمار میشود. در این حالت در بیشتر مواقع فرد قدرت تکلم و گفتار خود را از دست میدهد و چون در تفکر نیز اختلال ایجاد میکند، فرد نمیتواند جملههای درست و معناداری را بیان کند. از این رو فرد توانایی حضور در جامعه را از دست میدهد و در برقراری ارتباط او با دیگران اختلال ایجاد خواهد شد.
از دیگر عوارض اسکیزوفرنی برای فرد مبتلا، حملات عصبی و بروز رفتارهای وحشتناک از سوی فرد بیمار است. همین عوامل نیز باعث میشود فرد دیگر مثل سابق نتواند در محیط آکادمیک یا محیط کاری حضور پیدا بکند. در کودکان نیز این بیماری باعث تحریک پذیری شدید شده و گاها حتی تا افسردگی نیز پیش میرود. بروز نادرست احساسات، ترس شدید و شک و تردید بیش از اندازه نیز از دیگر عوارض دیده شده در کودکان است.
جدیدترین درمان اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی از جمله بیماریهایی است که اگر به موقع و زود تحت درمان قرار نگیرد ممکن است به خودکشی ختم شود. این بیماری راههای درمانی زیادی مثل درمان دارویی، روان درمانی، گروه درمانی، یادگیری مهارت زندگی، تحریک عمقی مغز و درمان با آر تی ام اس دارد که در ادامه بیشتر با آنها آشنا خواهیم شد.
دارو
روانپزشک ممکن است برای کنترل علائمی مانند هذیان و توهم داروهای ضد روان پریشی را تجویز کند. همچنین برای ثبات خلق و خوی بیمار و نیز جلوگیری از افسردگی برخی داروها مورد استفاده قرار میگیرند.
روان درمانی
از متداول ترین درمانهای اسکیزوفرنی، رفتار درمانی شناختی و درمان متمرکز بر خانواده است. این روش درمانی بدون دارو انجام میشود و در مدیریت علائم و یادگیری چگونه کنار آمدن با بیماری کمک کننده است.
گروه درمانی
این روش درمانی نیز باعث کاهش پیدا کردن انزوای اجتماعی فرد میشود. روان درمانی انفرادی هم در کمک به تشخیص واقعیت و غیر واقعیت توسط بیمار موثر است.
یادگیری مهارتهای زندگی
آموزش این مهارتها و یادگیری آنها توسط بیمار باعث میشود کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشد. همچنین این مهارتها به بیمار کمک میکنند خود را برای پیدا کردن شغل آماده کنند.
تحریک عمقی مغز
این روش از درمان به جراحی نیاز دارد. با جراحی الکترودها را در مغز جایگذاری میکنند. بررسیها نشان داده تحریک الکتریکی بخشی از مغز که در کنترل عملکرد اجرایی، یادگیری، رفتارها و احساسات نقش دارد، به کاهش علائم اسکزوفرنی کمک میکند.
آر تی ام اس
این روش جزء جدیدترین روشهای درمانی اسکیزوفرنی است که نقش موثری در درمان علائم منفی بیماری دارد. این روش درمان توسط فرکانس بالا بر روی مغز اثر میگذارد و باعث کاهش توهمات شنیداری میشود. از آنجایی که این روش درمانی نیازی به استفاده از داروی آرام بخش یا بیهوشی ندارد سلامت بیمار را به خطر نمیاندازد. همچنین عوارض جانبی بسیار کمی دارد. این روش درمان دوره نقاهت ندارد و همچنین اعتیاد آور هم نیست. این روش درمانی معایبی نیز دارد. مثلا در همه شهرها امکان پذیر نیست و حتی بسیاری از مردم چیزی درباره این روش درمانی نمیدانند.
بهترین متخصص اسکیزوفرنی در کلینیک تخصصی مهر رضوی
همانطور که اشاره کردیم، بیماری اسکیزوفرنی توسط روانپزشک قابل تشخیص و درمان است. در صورتی که روانپزشک مهارت کافی در تشخیص و روشهای درمانی نداشته باشد ممکن است مشکلهای جدیتری برای بیمار به وجود بیاید. کلینیک تخصصی مهر رضوی با دارا بودن کادری مجرب از بهترین و بامهارتترین روانپزشکان آماده ارئه بهترین و بهروزترین خدمات درمانی به بیماران و خانوادههای آنها میباشد. اگر قصد درمان تحت نظارت بهترین روانپزشکان را دارید میتوانید ابتدا از مشاوره رایگان کلینیک استفاده کنید و سپس اقدام به درمان نمایید. در این کلینیک ابتدا بیمار به طور کامل معاینه شده و بیماری او تشخیص داده میشود. سپس بهترین و مناسبترین روش درمانی برای بیمار در نظر گرفته میشود.
سوالات متداول
آیا اسکیزوفرنی قابل درمان است؟
بله؛ این اختلال روشهای درمانی زیادی دارد و هرچه سریعتر تشخیص داده شود درمان موثرتر است.
آیا این بیماری فقط در بزرگسالان دیده میشود یا در کودکان نیز رخ میدهد؟
این بیماری اکثرا در جوانان و بعد از بلوغ رخ میدهد ولی تا حدودی در کودکان نیز دیده شده و شاخهای این بیماری که بررسی نیز میشود اسکیزوفرنی کودکان است.
آیا روش درمانی rtms قابل اعتماد است؟
بله؛ این روش درمانی جزء بهترین و موثرترین و حتی کم خطرترین روشهای درمانی است.
واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی