
سکته مغزی چیست+ علائم سکته مغزی در خواب
یکی از آسیبهایی که این روزها هم بسیار شایع شده است، سکته مغزی بوده که به دنبال آن بیمار به عوارض زیادی دچار میشود. به طور مثال عوارضی مانند زخم بستر، عفونت مجاری ادراری، از دست دادن تعادل، فلج ماهیچهها و اندامها، ضعیف شدن دستگاه تناسلی، افسردگی و همچنین از دست دادن بیمار از جمله این عوارض هستند. البته نگران نباشید در صورت درمان به موقع و مراجعه بیمار به اورژانس میتوانید این عوارض را به حداقل برسانید. همچنین در صورت ادامه داشتن عوارضی مانند افسردگی بعد از سکته مغزی میتوانید با مراجعه به دکتر روانپزشک در مشهد، افسردگی را درمان کنید.
فهرست مطالب
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی در واقع به معنای پاره شدن یک رگ خونی در مغز و به دنبال آن خونریزی رگ است. اگر به دلایل مختلف خونرسانی به مغز مختل شود و به آن خون نرسد، سکته مغزی رخ میدهد. در حقیقت پاره شدن رگ و بسته شدن خونرسانی، باعث میشود که اکسیژن مورد نیاز به بافت مغز نرسد. خون از طریق گلبولهای قرمز و یا پروتئینی به نام هموگلوبین مواد مغذی و دی اکسید کربن را جابجا میکند.
اگر اکسیژن به مغز نرسد، بافت مغز و سایر سلولهای آن به آسیب بسیار شدیدی دچار میشوند و پس از گذشت چند دقیقه سلولهای مغزی شروع به مردن میکنند. از این رو همه اعضای داخلی بدن که مغز کنترل آنها را بر عهده دارد، فعالیتهای طبیعی خود را از دست میدهند. آسیب مغزی یک واقعه پزشکی اورژانسی محسوب میشود و شما میبایست پس از مشاهده علائم اولیه، بیمار را به بیمارستان انتقال دهید.
علائم قبل از سکته مغزی
قبل از اینکه سکته مغزی رخ دهد، یک سری علائم خودشان را بروز میدهند که نشان دهنده این عارضه هستند. در زیر به مهمترین نشانهها اشاره شده است. شما از طریق شناسایی این علائم میتوانید جان بیمار را نجات دهید.
-
سردرد شدید
در اکثر مواقع نمیتوان به طور حتم گفت که سر درد شدید نشانه سکته مغزی است، اما در برخی موارد این امکان وجود دارد که سکته با سردرد همراه باشد. این سکته در واقع به دلیل انسداد عروق خونی یا خونریزی مغزی رخ میدهد. در برخی موارد هم سکته مغزی ممکن است با سردردهای شدید و نشانههای دیگر مانند فلج، مشکلات در گفتار و بینایی، تعادل ضعیف، سرگیجه و سردرگمی همراه باشد. به این این سردردها، سر درد سکته مغزی گفته میشود و نشان دهنده وضعیت خطرناکی بوده که مراجعه فوری به خدمات اورژانسی نیاز دارد.
-
سرگیجه و سکته مغزی
سرگیجه میتواند نشان دهنده سکته مغزی باشد، اما این همیشگی نیست. سرگیجه به طور معمول به احساس گردش و چرخش پیرامونی یا حرکت سر اطلاق میشود. سرگیجه با سکته مغزی شدید همراه بوده و گاهی با نشانههای دیگری مانند مشکل در گفتار، بینایی، سردرد شدید و بهم خوردن تعادل همراه میشود.
اختلال در دستگاه گوارش، اختلالات عصبی، مشکلات شدید تعادلی و حتی استرس و اضطراب هم باعث سرگیجه میشوند. از این رو نباید همه سر گیجهها را به سکتههای مغزی مرتبط دانست. ممکن است به علتهای سرگیجه و سنگینی سر باشد.
از دیگر علائم سکتههای مغزی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم توانایی در بیان کلمات و حرف زدن
- احساس عدم تعادل ناگهانی و سرگیجه
- ضعف ناگهانی و احساس بیحسی
- احساس گیجی و سردرگمی ناگهانی
- بروز نابینایی ناگهانی به ویژه در یک چشم
علائم سکته مغزی را بشناسید
همانطور که میدانید، مغز فرمانده کل بدن است و توانایی کنترل تمامی فعالیتهای بدن را بر عهده دارد. از این رو میتوان گفت که علامتهای این عارضه خطرناک با توجه به خفیف بودن یا شدید بودن به ناحیهای بستگی دارد که آسیب دیده است. به طور مثال اگر بروکای مغز در اثر سکته دچار آسیب شود، به طور مستقیم روی ماهیچههای صورت و دهان تاثیر میگذارد. این تاثیر به نحوی است که فرد آسیب دیده دیگر توان صحبت کردن نداشته و یا روی عضلات دهان و دندان کنترل ندارد. به همین دلیل هم عضلات صورت بیمار کج میشود. این یکی از علائم سکته است.
سکتهی مغزی به علت خونریزی هموراژیک
زمانی که رگهای خونی پاره میشوند، خونریزی در بافت مغزی اتفاق میافتد که به این عارضه هموراژیک گفته میشود. پس از اتفاق افتادن این عارضه، خونرسانی و اکسیژن رسانی به مغز قطع شده و علامتهای سکته بروز میکند. خونریزی در بافت مغزی تورم و فشار داخل جمجمه را افزایش میدهد.
سکته هموراژیک ممکن است به علت ضربه هم ایجاد شود. وجود آنوریسم مغزی یکی از علتهایی است که باعث این سکته میشود. آنوریسم مغزی هیچگونه علامت هشدار دهندهای ندارد و در اکثر مواقع هنگام تشخیص دیگر بیماریها، تشخیص داده میشود. همچنین هنگام پارگی رگها و یا زمان سردرد خیلی شدید و غیر قابل کنترل، خونریزی و یک سری علائم بالینی قابل تشخیص است.
همچنین مواردی مانند فشار خون بالا، برآمدگی رگ خونی به شکل غیر طبیعی، تصادف، رسوب پروتئین در دیواره عروق، پارگی دیواره رگهای نازک هم باعث بروز سکته مغزی میشوند. در صورت عدم رسیدگی به موقع خونریزی مغزی و به دنبال آن کما و یا حتی مرگ اتفاق میافتد. علائم خونریزی مغزی در زیر آمده است:
- عدم توانایی تحمل نور
- سفتی گردن
- حالت تهوع و استفراغ
- سردرد شدید و ناگهانی
سکته مغزی ساقه مغز
ساقه مغز کنترل فعالیتهایی مانند تنفس، فشار خون و هوشیاری را به عهده دارد. در واقع تمامی دستورات مربوط به حرکت بدن از ساقه مغز گرفته میشود. به همین دلیل هم سکته مغزی در ساقه مغز مختل کردن و یا غیرفعال کردن عملکرد اندامهای حرکتی بدن را به دنبال دارد. اگر لخته خون در ساقه مغز رفع شود، جریان خون به حالت عادی بازگشته و فرد بیمار با سرعت زیادی بهبود مییابد.
علائم سکته مغزی در زنان
سکته مغزی در زنان علائم متفاوت با مردان دارد. همچنین ممکن است خانمها علائم بیشتری نسبت به آقایان داشته باشند. در زیر به این علامتها پرداخته شده است:
- احساس درد در ناحیه شکم یا پشت درد یا فشار در ناحیه یا در پشت
- احساس خستگی ناشی از فعالیتهای روزمره که نسبت به روزهای دیگر بیشتر است.
- احساس اضطراب یا احساس استرس بیش از حد، حتی بدون هیچ دلیل واضحی
- اختلال در خواب، نظیر مختل شدن ساعات خواب یا عدم خواب باکیفیت در شب
- احساس تنش یا اضطراب بیش از حد در موقعیتهای خاص زندگی که در گذشته عادی بودند.
- احساس درد یا فشار در ناحیه گردن یا پشت که گاهی اوقات با دردهای عضلانی و اسکلتی اشتباه گرفته میشوند.
دیگر علائم سکتههای مغزی در زنان به شرح زیر است:
- غش
- خستگی شدید
- سرگردانی
- مشکل در حافظه
- ضعف عمومی در دو طرف بدن
علائم سکته مغزی در خواب
- از دست دادن بینایی هنگام باز کردن چشمها در صبح
- ضعف و سستی بازوها و عدم توانایی مرتب کردن رختخواب
- از دست دادن کنترل عضلات مثانه و خیس کردن رختخواب در طول شب
علت سکته مغزی و انواع آن
علت سکته مغزی میتواند متفاوت باشد و با توجه به علل این عارضه، سکته دارای انواع مختلفی است. درنظر بگیرید که علت بیش از ۸۷ درصد سکته ها از نوع مغزی، به علت انسداد یا کاهش جریان خونرسانی به مغز است. در ادامه انواع سکته مغزی و دلایل بروز آنها شرح داده شده است:
سکته مغزی ایسکمیک به علت آمبولی
این نوع سکته مغزی به علت ایجاد لخته خون و عدم خونرسانی به مغز ایجاد میشود. آمبولی نوعی عارضه بوده که در عروق حرکت کرده و آنها را مسدود میکند. همین عامل باعث بروز سکته میشود. آمبولی انواع مختلفی دارد که میتواند به صورت لخته خون یا ترومبوز، چربی، ماده خارجی، رسوبات کلسترول یا کلسیم ظاهر شود.
ابتداییترین نوع سکته مغزی ایسکمیک، سکته گذرا و یا خفیف است، در چنین شرایطی، قسمتی از مغز به صورت موقت، دچار عدم و یا کمبود جریان گردش خون طبیعی میشود. به طور کلی میتوان گفت که از نظر فنی و علمی، سکته مغزی ایسکمیک گذرا تفاوت چندانی با سکته مغزی ندارد. تنها فرقشان این است که محدودتر بوده و علائم آن طی ۲۴ ساعت از بین میرود. با توجه به گفتههای پزشکان متخصص و جراحان مغز و اعصاب، سکته خفیف مغزی یا گذرا نمیتواند به تنهایی معلولیت و ناتوانی ماندگاری ایجاد کند.
به دلیل آنکه علائم سکته ایسکمیک گذرا و ایسکمیک مشابه به هم هستند، میبایست در صورت بروز سکته خفیف، سریعا جهت درمان به بهترین پزشکان برتر مغز و اعصاب مراجعه کنید. آگاهی به اینکه انواع سکته مغزی چه علائمی دارند، به شما کمک بیشتری میکند تا بتوانید جهت درمان سریعا اقدام نمایید. این نکته را در نظر بگیرید افرادیکه در مدت کوتاهی سکته ایسکمیک خفیف را تجربه میکنند، ممکن است بلافاصله به سکته ایسکمیک مبتلا شوند.
روش تشخیص علائم هشدار دهنده سکته مغزی
برای اینکه بتوانید علائم هشدار دهنده این عارضه را تشخیص دهید، روشهایی وجود دارد. به اصطلاح پزشکی این علامتها دارای علائم اختصاری هستند که به شرح زیر است:
E: از دست دادن ناگهانی تعادل
B: از دست رفتن ناگهانی بیماری در یک یا دو چشم یا احتمال دو بینی
F: برای شناسایی این علامت از فرد بخواهید لبخند بزند افتادگی صورت در یک یا دو طرف اتفاق میافتد.
A: از فرد بیمار بخواهید بازوهای خود را بالا ببرد. اگر یکی از بازوها به سمت پایین افتاد، علامت سکته است.
S: از فرد آسیب دیده بخواهید که یک جمله ساده بیان کند، اگر نتوانست نشانههایی از سکته در این فرد وجود دارد..
T: با مشاهده هر کدام از علامتهای گفته شده میبایست زمان طلایی را از دست نداده و سریعا با اورژانس تماس حاصل نمایید.
درمان سکته مغزی (stroke)
یکی از مهمترین سوالاتی که مطرح میشود این است که سکته مغزی چگونه درمان میشود و آیا قابل بهبود است؟
فاکتورهای اصلی برای بهبودی اینگونه بیماران این است که نوع و مدت زمان سکته را مشخص کرده و سپس پزشک نوع درمان را مشخص میکند. درمان باید زیر نظر پزشک متخصص مغز و اعصاب باشد. جراحان مغز و اعصاب به کمک هم بهترین راه درمانی را برای این عارضه پیشنهاد میدهند. همچنین در صورت آسیب روحی روانی مانند افسردگی میبایست هر چه سریعتر از طریق درمان نوروفیدبک در مشهد اقداماتی انجام دهید. رایجترین درمانها برای درمان این آسیب که توسط پزشکان متخصص انجام میگیرد به شرح زیر است:
دارو درمانی
معمولا داروهای زیر برای این سکته تجویز میشود:
• وارفارین (داروی ضد انعقاد و جلوگیری از لخته شدن خون)
• آسپرین و کلوپیدوگزل (داروی ضد پلاکت)
• داروی TPA (فعال کننده پلاسمینوژن بافتی)
• آتورواستاتین (استاتینها برای پایین آودن کلسترول)
• مهار کننده آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین، مسدودکننده بتا و کانالهای کلسیمی (داروهای فشار خون، تعادل یا ضعف عضلانی)
کاردرمانی (آموزش دوباره به مغز جهت ادامه فعالیت روزمره همچون بهبود حرکات دست و پا و کنترل عضلات)
شناخت درمانی (برطرف کردن مشکل حافظه و انجام تمریناتی جهت پیدا کردن تمرکز بالاتر)
پیشگیری از سکته مغزی
برای اینکه از بروز سکته مغزی جلوگیری کنید، لازم است سبک زندگی خود را تغییر دهید. این اولین قدم برای پیشگیری از سکته است. در زیر انواع روشهای جلوگیری از سکته مغزی در خواب یا بیداری شرح داده شده که میتوانید آنها را پیاده سازی کنید:
1. فعالیت بدنی منظم
2. حفظ تناسب اندام و نگه داشتن وزن در محدوده مناسب
3. رعایت رژیم غذایی سالم
4. مصرف نکردن دخانیات و داروهای غیر مجاز مانند متامفتامین و کوکائین
5. مصرف کردن داروهایی که پزشک برای کنترل قند خون و فشار خون برایتان تجویز کرده است.
همچنین برای پیشگیری از سکته میبایست داروهای زیر را تحت نظر متخصص مغز و اعصاب مصرف کنید تا به این عارضه دچار نشوید.
- آسپرین
- هپارین
- آگرنوکس
- ریواروکسابان (Rivaroxaban)
- اپیکسابان (Apixaban)
- ادوکسابان ( APIXABAN)
عوارض سکته مغزی
طبیعی است که این عارضه هم مانند سایر آسیبها عوارضی داشته باشد. این عارضهها با توجه به نوع و شدت آسیب متفاوت است. در برخی از افراد این عارضه به صورت خفیف و در برخی دیگر شدیدتر بروز میکند. در زیر انواع عوارضی که ممکن است پس از سکته مغزی به آن دچار شوید آورده شده:
زخم بستر
زخم بستر یکی از عارضههای شایع سکته مغزی بوده و به سرعت ایجاد میشود و معمولا در باسن، دنبالچه، پاشنه پا، شانهها، پشت پا یا کنارههای زانو و مچ پا ظاهر میشود.
عفونت مجاری ادراری
به طور معمول یکی دیگر از عوارض سکته، عفونت مجاری ادراری است که در مجاری ادراری مانند مثانه، کلیهها یا دیگر مجاری ادراری دیده میشود. این مشکلات با حضور خون در ادرار و همچنین کدر بودن ادرار، احساس سوزش هنگام دفع ادرار، دفع و گرفتگی در قسمتهای زیرین شکم همراه است.
تشنج
تشنج یکی دیگر از عوارض سکته بوده که زمانی رخ میدهد که فعالیتهای الکتریکی غیرطبیعی در سلولهای مغز وجود داشته که باعث لرزش، انقباض و تغییر آگاهی احساسات میشود.
ترومبوز وریدی عمقی
ترومبوز وریدی عمقی در واقع لختههای خونی به شمار میروند که به علت بیحرکتی خونی ناشی از سکته در سیاهرگ پا ایجاد میشوند. این مشکل یک عارضه جدی بوده که به توجه فوری نیاز دارد تا از حرکت لختهها به سمت ریه و گرفتگی آن جلوگیری شود.
سفت شدن غیر ارادی عضلات
بعد از سکته معمولا عضلات به صورت غیر ارادی شروع به سفت شدن میکنند. با این اتفاق دیگر اندامها و عضلات نمیتوانند حرکت کنند.
از دیگر عوارض این سکته میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد شدید عضلات و ناحیه سر
- عدم توانایی صحبت کردن
- عدم تمرکز و توانایی فکر کردن
- عدم کنترل احساسات و عواطف
- بروز تغییرات در توانایی فرد و تغییر رفتار او
- فلج ماهیچهها و اندامهای حرکتی در یک یا دو سمت بدن
- بروز آسیب حسی، حرکتی، عضلانی، شناختی
- ضعیف شدن دستگاه تناسلی و کاهش کیفیت رابطه جنسی
- عدم کنترل مثانه و ایجاد مشکلاتی نظیر اسهال، یبوست، تکرر ادرار، بیاختیاری ادرار و مدفوع
استفراغ بعد از سکته مغزی نشانه چیست؟
استفراغ پس از سکته مغزی به طور معمول نادیده گرفته میشود و یا به عنوان یک آسیب کم اهمیت به شمار میرود. با این وجود، دانستن اینکه چرا و چگونه استفراغ میتواند به دنبال یک سکته مغزی رخ دهد، میتواند نقش بسزایی در تشخیص سریع و زودهنگام این بیماری ایفا کند. استفراغ به طور معمول به دنبال تحریک یا فشار بر مرکز استفراغ مغز بوده که آن را میتوان به عنوان پاسخ به آسیبهای مغزی دانست. درمورد سکته مغزی باید خاطر نشان کرد که استفراغ در نتیجه تحریک یا فشار بر نقاط خاصی از مغز بوده که برای کنترل حالت تهوع هستند. این مناطق میتوانند به علت خونریزی، تورم و یا آسیبهایی که به علت انسداد رگهای خونی هستند، تحت تاثیر قرار گیرند. به طور مثال در سکتههای مغزی که در ساقه مغز اتفاق میافتند، احتمال بروز استفراغ بالاتر است. چرا که این قسمت از مغز به طور مستقیم روی سیستم کنترل تهوع و استفراغ اثر میکند.
همچنین استفراغ پس از سکتهها را میتوان به عنوان یک علامت هشدار دهنده از وضعیت پیچیدهتر سکته مغزی در نظر گرفت. به طور مثال در مواقعی که سکته مغزی فشار داخل جمجمهای را به دنبال دارد، استفراغ برای تلاش بدن برای کاهش این فشار اتفاق میافتد. چنین شرایطی یک وضعیت فوری پزشکی را نشان میدهد که به مداخله پزشکی نیاز است. از این رو باید استفراغ پس از سکته را یک اتفاق مهم و جدی در نظر بگیرید. این آگاهی علاوه بر اینکه به تشخیص سریع سکته مغزی کمک میکند، بلکه باعث میشود تصمیمگیریهای درمانی صحیحی انجام شود.
با توجه به این علائم، به خصوص زمانی که با سکته همراه هستند، میتوان جان یک بیمار را نجات داد. چرا که به طور معمول فرد آسیب دیده پس از سکته دچار استفراغ میشود که سلامتی او کاملا به خطر میافتد. به دلیل اینکه مایعات بدن و مواد مغذی به سرعت خارج میشوند. از دیگر دلایل بروز این اتفاق میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
1. عوارض مصرف داروها
2. بروز یک سکته دیگر
3. ایجاد اختلالات دهلیزی قلب
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در هر ساعت از شبانه روز اگر هر کدام از علائم گفته شده سکته مغزی را مشاهده کردید، میبایست سریعا به پزشک مراجعه کنید. حتی زمانیکه این علائم از بین بروند یا فقط در برخی موارد بروز کنند، نیاز است که مراجعه به پزشک را جدی بگیرید. البته ابتدا لازم است که خونسردی خود را حفظ کنید و از بیمار بخواهید کارهای زیر را انجام دهد.
عضلات صورت: از بیمار بخواهید که لبخند بزند. اگر گوشه دهانش افتاده شده باشد، نیاز است به پزشک مراجعه کنید.
بازوها: از بیمار بخواهید تا بازوهایش را بلند کند. اگر یکی از بازوها به سمت پایین بیفتد، سریعا با اورژانس تماس بگیرید.
تکلم: از بیمار بخواهید عبارتهای ساده را تکرار کند، اگر کلامش نامفهوم بود، زمان مراجعه به پزشک است.
زمان: درمان و تشخیص سکته مغزی یک زمان طلایی دارد، در صورت مشاهده هر گونه علائم بالا میبایست جهت نجات دادن جان فرد آسیب دیده سریعا با فوریتهای پزشکی تماس بگیرید.
جمع بندی
سکته مغزی از جمله خطرناکترین آسیبهای مغزی است که در صورت عدم درمان ممکن است عوارض آنها گریبان بیمار و خانواده او را بگیرد. شما میبایست برای درمان هر چه سریعتر به یک پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. این پزشک ابتدا دارو درمانی را شروع میکند. درمانهایی مانند کاردرمانی یا گفتار درمانی برای بازتوانی بیمار بسیار موثر هستند. همچنین از جمله آسیبهایی که سکته ایجاد میکند میتوان به احساس افسردگی به علت ناتوانی و منزوی بودن اشاره کرد که تا سالها با بیمار میماند. اطرافیان این فرد میبایست به درمان او کمک کنند و در اولین فرصت او را نزد روانپزشک ببرند.
واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی