توهم +انواع و روش های درمان
توهم یک اختلال روانی پیچیده است که در آن فرد نمی‌تواند بین واقعیت و تصورات ذهنی تمایز قائل شود. افرادی که دچار توهم هستند، تفسیر نادرستی از واقعیت دارند، به‌گونه‌ای که علی‌رغم وجود شواهد مخالف، به باورهای اشتباه خود اصرار می‌ورزند. این اختلال می‌تواند در قالب دیدن، شنیدن، حس کردن یا حتی چشیدن چیزهایی که وجود خارجی ندارند، ظاهر شود. انواع مختلفی از توهم وجود دارد، از جمله توهم بینایی که در آن فرد اشیاء یا افراد خیالی را می‌بیند، توهم شنوایی که شامل شنیدن صداهای غیرواقعی است، و توهم لمسی که فرد احساس می‌کند چیزی پوستش را لمس می‌کند.
دلایل بروز توهم متنوع است و می‌تواند ناشی از اختلالات روانی مثل اسکیزوفرنی، مصرف مواد مخدر، یا حتی اختلالات خواب باشد. روش‌های درمانی متعددی برای مقابله با توهم وجود دارد. درمان دارویی مانند استفاده از داروهای ضد روان‌پریشی می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. همچنین، روان‌درمانی و شناخت‌درمانی به فرد کمک می‌کنند تا واقعیت را بهتر درک کند و با توهمات خود مقابله نماید. در موارد شدید، ممکن است بستری کردن بیمار برای نظارت و درمان موثر ضروری باشد. استفاده از روش‌های مدیتیشن و آرام‌سازی نیز به کاهش استرس و بهبود وضعیت روانی کمک می‌کند. همچنین می توانید با کمک دکتر روانپزشک در مشهد به درمان آن بپردازید.
فهرست مطالب
توهم چیست؟
توهم به معنای درک نادرست و غیر واقعی از محیط پیرامون است که فرد مبتلا آن را به‌عنوان واقعیت تجربه می‌کند. افراد دچار توهم، ممکن است صداهای غیرواقعی بشنوند یا تصاویر خیالی ببینند. این پدیده بیشتر در افراد مبتلا به اختلالات روان‌پریشی، مانند اسکیزوفرنی، مشاهده می‌شود. توهم‌ها به شکل‌های مختلفی از جمله شنیداری، دیداری و حتی لمسی بروز می‌کنند و می‌توانند زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهند. نکته مهم این است که تمام این تجربه‌ها ساخته و پرداخته ذهن فرد بوده و در دنیای واقعی وجود خارجی ندارند. درمان مناسب می‌تواند به کاهش این علائم کمک کند.
انواع توهم
توهم به معنای درک نادرست حسی است که بدون وجود محرک بیرونی رخ می‌دهد و می‌تواند تمام حواس پنج‌گانه را درگیر کند. این اختلال به شکل‌های مختلفی بروز می‌کند، از جمله توهم شنیداری که فرد صداهایی را می‌شنود که وجود خارجی ندارند، یا توهم دیداری که در آن فرد تصاویر غیرواقعی می‌بیند. همچنین، توهم لمسی، بویایی و چشایی نیز وجود دارد که می‌تواند حس‌های متفاوتی را در فرد ایجاد کند. هر یک از این انواع توهم می‌توانند به دلایل مختلفی از جمله مشکلات روانی یا مصرف مواد مخدر بروز کنند و نیاز به تشخیص و درمان تخصصی دارند.
1. توهمات ذهنی: این نوع توهمات شامل تصورات نادرست درباره‌ی اطرافیان و محیط است و به چند دسته تقسیم می‌شود؛ از جمله توهمات اروتومانیک که فرد فکر می‌کند کسی عاشق اوست (اغلب فردی مشهور)، توهمات حسادت که به رقابت و خیانت اشاره دارد، و توهمات آسیب که فرد باور دارد کسی قصد صدمه زدن به او را دارد.
2. توهم شنیداری: افراد مبتلا به این نوع توهم صداهایی می‌شنوند که برای دیگران غیر قابل شنیدن است. این صداها ممکن است باعث اضطراب یا رفتارهای غیرعادی شود. در کودکان، شنیدن صداهای غیر واقعی در سنین ۳ تا ۶ سال ممکن است از نشانه‌های اولیه‌ی اسکیزوفرنی باشد.
3. توهم بینایی: فرد مبتلا به این توهم، اشیاء، رنگ‌ها یا موجوداتی را می‌بیند که وجود خارجی ندارند. این نوع توهمات می‌تواند بعد از سکته‌ی مغزی نیز به وجود آید و برای خود فرد و اطرافیان آزاردهنده باشد.
4. توهمات بویایی: بیمار در این نوع توهم، بوهای خاصی (مانند بوی مواد خطرناک یا حتی «بوی شیطان») را استشمام می‌کند، که برای دیگران غیر قابل احساس است.
5. توهم چشایی: افراد با این نوع توهم، طعم‌های غیرعادی و ناخوشایندی (مانند خون یا مدفوع) را از غذاها حس می‌کنند، که می‌تواند سبب از دست دادن اشتها یا اضطراب شدید شود.
6. توهم لامسه: در این حالت، فرد احساس می‌کند موجوداتی مانند حشرات روی بدنش حرکت می‌کنند؛ این توهمات می‌توانند موجب ناراحتی و حتی آسیب به پوست از طریق خراشیدن مداوم شوند.
علت ایجاد توهم
توهم می‌تواند به دلایل مختلفی بروز کند که به شرایط زندگی و بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط است. سبک زندگی ناسالم، مصرف مواد مخدر، مشروبات الکلی و برخی داروها از عوامل اصلی ایجاد توهم هستند. این مواد می‌توانند سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار داده و درک فرد از واقعیت را مختل کنند. همچنین، عدم توجه به بهداشت روان و نداشتن ارتباط‌های سالم با دیگران می‌تواند سلامت روانی را به خطر بیندازد و زمینه‌ساز توهم شود. بنابراین، حفظ سلامت روان و اجتناب از عادات مخرب می‌تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند.
مشکلات مربوط به سلامت روان
بیماری‌های روانی متعددی می‌توانند منجر به بروز تصورات نادرست در افراد شوند. اسکیزوفرنی اصلی‌ترین بیماری روانی است که باعث شنیدن صداها و توهمات مختلف می‌شود. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نیز ممکن است در دوره‌های افسردگی یا شیدایی شدید، دچار هذیان و تصورات نادرست شوند. همچنین، افسردگی اساسی با ویژگی‌های روان‌پریشی حالتی است که در آن فرد نه‌تنها با احساس افسردگی عمیق مواجه است، بلکه ممکن است دچار توهم یا هذیان شود. این اختلالات نیازمند توجه و درمان مناسب هستند تا از تشدید علائم جلوگیری شود و کیفیت زندگی فرد بهبود یابد.
مشکلات عصبی
مشکلات عصبی می‌توانند منجر به ادراک نادرست و تصورات غلط در افراد شوند. بیماری پارکینسون یکی از این اختلالات است که ۲۰ تا ۴۰ درصد بیماران آن با توهم و هذیان مواجه می‌شوند؛ این مشکل گاهی به دلیل عوارض داروها یا زوال عقل رخ می‌دهد. همچنین، آلزایمر که مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد، در ۱۳ درصد مبتلایان باعث بروز توهمات و درک‌های نادرست می‌شود. زوال عقل جسم لویی نیز از دیگر بیماری‌های عصبی است که تجمع توده‌های پروتئینی در سلول‌های عصبی مغز، منجر به توهمات بصری می‌گردد. این علائم ممکن است حتی جزو نخستین نشانه‌های این نوع زوال عقل باشند.
صرع به‌ویژه زمانی که لوب تمپورال مغز درگیر باشد، می‌تواند موجب بروز ادراکات نادرست شود. نارکولپسی نیز که نوعی اختلال خواب است، باعث می‌شود افراد درست قبل از خواب (توهمات هیپناگوژیک) یا بلافاصله پس از بیدار شدن (توهمات هیپنوپامپیک) تصورات نادرستی را تجربه کنند. این مشکلات عصبی نه‌تنها کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند، بلکه نیازمند مدیریت و درمان تخصصی برای کاهش شدت علائم هستند تا زندگی روزمره افراد بهبود یابد. توجه به این علائم و پیگیری درمان به‌موقع می‌تواند در کاهش مشکلات ناشی از این اختلالات موثر باشد.
روش تشخیص توهم چیست؟
تشخیص توهم نیازمند بررسی دقیق و جامع توسط پزشک است تا علت دقیق آن مشخص شود. ابتدا پزشک با سوالاتی در مورد سابقه پزشکی و علائم شما شروع می‌کند و سپس یک معاینه بدنی کامل انجام می‌دهد. برای تشخیص دقیق‌تر، تست‌های مختلفی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از این تست‌ها الکتروانسفالوگرام (EEG) است که به بررسی الگوهای غیر عادی فعالیت الکتریکی مغز می‌پردازد و مشخص می‌کند که آیا توهم ناشی از تشنج است یا خیر. همچنین، تصویربرداری مغزی مانند ام‌آرآی (MRI) برای تشخیص تومورهای مغزی که ممکن است باعث بروز ادراکات نادرست شوند، استفاده می‌شود.
اگر در شهر مشهد زندگی می‌کنید و نیاز به بررسی تخصصی دارید، مراجعه به کلینیک روانشناسی در مشهد می‌تواند به شما در تشخیص دقیق و درمان این مشکلات کمک کند. استفاده از این روش‌های تشخیصی به پزشکان کمک می‌کند تا برنامه درمانی مناسبی برای بهبود وضعیت بیمار ارائه دهند و علت اصلی توهم را شناسایی کنند. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌تواند به‌طور موثری کیفیت زندگی افراد را بهبود بخشد.
روش های درمان توهم
درمان توهم به علت اصلی بروز آن بستگی دارد و با روش‌های مختلفی انجام می‌شود. در مواردی که توهم ناشی از شرایط موقتی مانند تب بالا، کم‌آبی شدید یا عفونت است، معمولاً با درمان بیماری زمینه‌ای مشکل برطرف می‌شود. اما اگر فرد به یک اختلال مزمن مبتلا باشد، نیاز به درمان دارویی و مشاوره روانپزشکی دارد. داروهای آنتی‌سایکوتیک تیپیکال (نسل اول) و آتیپیکال (نسل دوم) به کاهش شدت و دفعات توهم در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و افسردگی روان‌پریشانه کمک می‌کنند.
علاوه بر این، تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال مکرر (rTMS) به‌عنوان یک روش غیرتهاجمی برای درمان توهمات شنوایی مقاوم به دارو استفاده می‌شود. همچنین، مهارکننده‌های استیل کولین استراز برای کاهش علائم روان‌پریشی در بیماری‌هایی نظیر آلزایمر، پارکینسون و زوال عقل جسم لویی موثر هستند. این داروها از تجزیه استیل کولین جلوگیری کرده و به بهبود عملکرد مغزی کمک می‌کنند. به‌کارگیری ترکیبی از این روش‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به توهم و اختلالات روانی کمک کند. توجه به تشخیص صحیح و استفاده از روش درمانی مناسب، کلید موفقیت در مدیریت این مشکلات روانی است.
آیا توهم قابل پیشگیری است؟
توهم، به‌دلیل عوامل غیرقابل کنترل، معمولاً به‌طور کامل قابل پیشگیری نیست. با این حال، اقداماتی وجود دارد که می‌توانند در کاهش احتمال بروز آن، به‌ویژه در افراد مبتلا به بیماری‌های عصبی، مؤثر باشند. اگرچه نمی‌توان تمامی دلایل بروز توهم را از میان برد، اما توجه و پیگیری به‌موقع علائم اولیه می‌تواند از پیشرفت این اختلال جلوگیری کند.
برخی راهکارهای کاهش احتمال توهم شامل موارد زیر است:
- کنترل صداها: حذف صداهایی که ممکن است نادرست تعبیر شوند، مانند صدای تلویزیون یا وسایل دیگر، می‌تواند از ایجاد سوءتفاهم‌های شنوایی جلوگیری کند.
- بهینه‌سازی نور: تصحیح نور محیط برای جلوگیری از سایه‌های غیرمعمول یا بازتاب‌های نادرست از اهمیت بالایی برخوردار است؛ نور مناسب مانع بروز اعوجاج‌های بصری می‌شود که ممکن است فرد را دچار توهم کند.
- مدیریت آینه‌ها: پوشاندن یا برداشتن آینه‌ها در صورتی که فرد تصور می‌کند غریبه‌ای را در آن‌ها می‌بیند، می‌تواند در کاهش توهمات دیداری مؤثر باشد.
همچنین، اگر پزشک داروهای خاصی برای کنترل توهم تجویز کرده است، مصرف خودسرانه آن‌ها را قطع نکنید. قطع ناگهانی داروها بدون مشورت پزشک می‌تواند علائم را تشدید کند و وضعیت را بدتر کند. رعایت این اقدامات می‌تواند در کنترل و کاهش بروز توهم در افراد مستعد کمک‌کننده باشد.
عوارض ابتلا به توهم
ابتلا به توهم می‌تواند تأثیرات منفی جدی بر زندگی فرد و روابط اجتماعی او داشته باشد. یکی از عوارض اصلی، افزایش احتمال بروز آسیب‌های جسمی به خود یا اطرافیان است؛ چرا که فرد در اثر توهم ممکن است دست به رفتارهای خطرناکی بزند. علاوه بر این، تجربه توهم و هذیان می‌تواند به افسردگی منجر شود، زیرا این حالت‌ها اغلب باعث ناراحتی روانی و ناامیدی فرد از بهبود می‌شوند.
از سوی دیگر، افراد مبتلا به توهمات معمولاً از ارتباطات اجتماعی خود دوری می‌کنند. این انزوا به دلیل احساس ناتوانی در تعامل با دیگران و درک متقابل است که باعث محدود شدن روابط اجتماعی می‌شود. همچنین، برخی بیماران ممکن است رفتارهای خشونت‌آمیز داشته باشند که این رفتارها نه‌تنها به آن‌ها و خانواده‌شان آسیب می‌زند، بلکه ممکن است به مشکلات قانونی در جامعه نیز منجر شود.
به طور کلی، عوارض توهم می‌تواند ابعاد مختلفی از زندگی شخصی و اجتماعی فرد را تحت تأثیر قرار دهد و به کاهش کیفیت زندگی و افزایش چالش‌ها برای فرد و اطرافیان او بیانجامد.
جمع بندی
تشخیص زودهنگام و مراجعه به پزشک در مراحل اولیه توهم بسیار مهم است، زیرا در ابتدا ممکن است فواصل زمانی بین توهمات زیاد باشد، اما با گذشت زمان این فواصل کمتر و توهمات شدیدتر می‌شوند. بنابراین، در صورت مشاهده‌ی علائمی که تنها شما تجربه می‌کنید و دیگران تأییدی بر آن ندارند، به نشانه‌ها بی‌توجهی نکنید و با روانپزشک یا روان‌شناس صحبت کنید. همچنین، مشورت با پزشک و خانواده در این مسیر کمک شایانی به بهبود وضعیت شما خواهد کرد.
در زمان مراجعه به پزشک متخصص اعصاب و روان یا روان‌شناس، تمامی علائمی که تجربه کرده‌اید را بیان کنید؛ حتی علائم خفیف یا عجیب، چرا که این اطلاعات باعث می‌شود پزشک سریع‌تر مشکل شما را تشخیص دهد و بتواند درمانی مؤثر را شروع کند. به یاد داشته باشید که این اختلال با درمان مناسب قابل کنترل است و می‌تواند از عوارض شدیدتر پیشگیری کند، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند به مرور آزاردهنده یا حتی خطرناک شود.
برای شروع فرایند درمان و کنترل این اختلال، شما می‌توانید به بهترین کلینیک روانشناسی در مشهد، کلینیک تخصصی مهر رضوی مراجعه کنید. در این مرکز درمان‌های تخصصی و مشاوره‌های حرفه‌ای ارائه می‌شود تا شما بتوانید سلامت روانی خود را بهبود بخشید.
واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی
مطالب مرتبط
جستجو کنید
خدمات ما
جستجو کنید
رزرو اینترنتی نوبت معاینه
شبکه های مجازی
