ترس از خون |هموفوبیا، علائم پنهان و درمانهای پیشرفته

هموفوبیا چیست؟ تعریف علمی و تفاوت با ترس معمولی از خون

هموفوبیا یک اختلال اضطرابی است که به ترس شدید، مداوم و نامتناسب از خون اشاره دارد؛ ترسی که بسیار فراتر از ناخوشایند دانستن دیدن خون است. در این وضعیت، فرد حتی با فکر کردن به خون، شنیدن شرح یک آسیب، دیدن ابزار پزشکی مانند سرنگ یا قرار گرفتن در محیط‌های درمانی دچار اضطراب قابل‌ توجه می‌شود. این ترس می‌تواند آنقدر نیرومند باشد که فرد را از انجام کارهای ضروری مانند آزمایش خون، تزریق یا مراقبت از یک فرد آسیب‌ دیده باز دارد. تفاوت اصلی هموفوبیا با ترس از خون معمولی در شدت واکنش بدنی آن است. برخلاف بسیاری از فوبیاها که تنها افزایش ضربان قلب و اضطراب ایجاد می‌کنند، هموفوبیا شامل یک الگوی دو مرحله‌ای خاص است؛ ابتدا ضربان قلب بالا می‌رود و اضطراب شدت می‌گیرد، سپس به‌طور ناگهانی فشار خون کاهش می‌یابد و احتمال غش کردن وجود دارد. این ترکیب کم‌ نظیر باعث شده که متخصصان آن را در دسته «فوبیای خون–تزریق–آسیب» قرار دهند. برای درمان این مشکل، مراجعه به یک کلینیک روانشناسی در مشهد می‌تواند بسیار مفید باشد.

 غش کردن: وقتی مغز برای چند لحظه خون کافی دریافت نمی‌کند، بی‌هوشی کوتاه‌ مدت رخ می‌دهد. ممکن است فرد هیچ کنترلی روی بدن خود نداشته و بعد از به هوش آمدن احساس گیجی، خستگی یا سردرد داشته باشد. این تجربه باعث می‌شود ترس از خون در دفعات بعد حتی شدیدتر شود.

 لرزش: لرزش معمولا حاصل ترکیبی از استرس، کاهش انرژی و نوسان شدید سیستم عصبی است. این لرزش می‌تواند در دست‌ها، پاها یا کل بدن محسوس باشد و حتی پس از پایان موقعیت چند دقیقه باقی بماند. در بعضی افراد این لرزش آنقدر شدید است که انجام کارهای ساده را مختل می‌کند.

۲. علائم روانی

این علائم اغلب با علائم جسمی ترکیب می‌شوند و یک چرخه ترس دائمی ایجاد می‌کنند که فرد را در طولانی مدت فرسوده می‌سازد.

وحشت از قضاوت: بسیاری از مبتلایان نگران‌ هستند که واکنش‌های جسمانی‌شان مثل لرزش، رنگ‌پریدگی یا غش، باعث شرمندگی شود. این ترس اجتماعی می‌تواند شدت هموفوبیا را افزایش دهد و فرد را از کمک خواستن یا حضور در موقعیت‌های ضروری محروم کند.

اجتناب شدید از بیمارستان و درمان‌های پزشکی: امکان دارد فرد تا حد ممکن از هر نوع موقعیت پزشکی دوری کند، حتی اگر این کار به سلامتی‌اش آسیب بزند. گاهی افراد درمان‌های مهم را به تعویق می‌اندازند، از تزریق‌های ضروری خودداری می‌کنند یا حتی از همراهی عزیزانشان در بیمارستان می‌ترسند.

 نگرانی از ناتوانی در کمک هنگام اضطرار: فرد دائم تصور می‌کند در یک حادثه یا موقعیت بحرانی، به‌ جای کمک کردن واکنش منفی نشان می‌دهد یا غش می‌کند. این نگرانی اعتماد به نفس را کاهش می‌دهد و باعث دوری از موقعیت‌هایی می‌شود که نیاز به واکنش سریع دارند.

چرا از خون می‌‌ترسیم؟ ۵ علت اصلی هموفوبیا

ترس از خون یا هموفوبیا یکی از رایج‌ترین فوبیاهای خاص است و برخلاف بسیاری از ترس‌ها که فقط پاسخ اضطرابی ایجاد می‌کنند، یک ویژگی منحصر به فرد افت فشار خون و احتمال غش کردن دارد. این ترس می‌تواند از ترکیب عوامل زیستی، روان‌شناختی و اجتماعی شکل بگیرد. بدن انسان هزاران سال برای بقا در محیط‌های خطرناک تکامل یافته و واکنش‌های اولیه‌اش در برابر خونریزی یا مشاهده زخم، هنوز هم در مغز ما فعال است، حتی اگر موقعیت واقعی یا تهدیدکننده نباشد. بعضی افراد هنگام دیدن خون نه‌تنها دچار اضطراب می‌شوند، بلکه واکنش‌هایی مانند سرگیجه، تعریق سرد، تپش قلب یا حتی بیهوشی را نیز تجربه می‌کنند. پنج علت اصلی شکل‌گیری هموفوبیا عبارت‌اند از:

۱. عامل ژنتیکی: آیا ترس از خون ارثی است؟

بعضی افراد از همان کودکی واکنش شدیدتری نسبت به خون و صحنه‌های جراحت نشان می‌دهند، حتی وقتی هیچ تجربه منفی خاصی نداشته‌اند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که این حساسیت می‌تواند ریشه ژنتیکی داشته باشد. یعنی بعضی از افراد به‌طور طبیعی دستگاه عصبی واکنش‌پذیرتری دارند و سیستم خودکار بدنشان سریع‌تر وارد حالت «هشدار» می‌شود. این موضوع در خانواده‌هایی دیده می‌شود که چند نفر از اعضا هنگام دیدن خون دچار سرگیجه یا بی‌حالی می‌شوند. همچنین الگوهای اضطرابی نیز می‌توانند به‌صورت ناآگاهانه از والدین به فرزندان منتقل شوند. اگر پدر یا مادر هنگام دیدن خون واکنش شدیدی نشان دهد، کودک علاوه بر احتمال زمینه ژنتیکی، الگوی رفتاری اضطراب را هم یاد می‌گیرد. بنابراین هم عوامل زیستی و هم عوامل محیطی خانوادگی می‌توانند این ترس را تقویت کنند.

۲. تجربیات کودکی (تصادف، تزریق، فیلم ترسناک)

تجربه‌های ناخوشایند دوران کودکی نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری فوبیا در کودکان و هموفوبیا دارند. ذهن کودک هنوز توانایی پردازش منطقی و تفکیک «ترس واقعی» از «ترس تصویری» را ندارد، بنابراین هر برخوردی با خون که همراه با درد، ترس یا شوک باشد، به‌عنوان تجربه‌ای تهدیدکننده ذخیره می‌شود. این تجربه می‌تواند شامل بریدگی شدید، افتادن و زخم شدن، تزریق دردناک، تصادف، بستری شدن در بیمارستان یا حتی دیدن فیلم یا تصویر خون‌آلود باشد. کودکی که چنین تجربه‌ای داشته، در بزرگسالی اغلب به محض دیدن خون همان احساس ترس قدیمی را دوباره تجربه می‌کند؛ چون مغز او این دو را به هم مرتبط کرده است. حتی اگر فرد اتفاق را به‌وضوح یادش نباشد، اثر آن در حافظه هیجانی ثبت شده و می‌تواند باعث واکنش اضطرابی شود.