
اضطراب در کودکان + انواع و درمان آن
ترس و اضطراب در کودکان امری رایج است به خصوص زمانی که با موقعیتها و تجربیات جدید روبهرو میشوند. اغلب کودکان بهتدریج یاد میگیرند که چگونه با ترسها و نگرانیهای خود مقابله کنند. اما اضطراب در کودکان زمانی به مشکل تبدیل میشود که این ترسها و نگرانیها بهطور مداوم و تشدید شده باقی بمانند و در طول زمان تغییر و تعدیل نشوند. اگر نگرانیهای کودک به حدی برسد که در زندگی روزمره او اختلال ایجاد کند، بهطوری که در خانه، مدرسه یا تعامل با دیگران دچار مشکل شود، نشان میدهد که کودک به اختلال اضطرابی مبتلا شده است.
اضطراب و اختلال اضطراب چیست؟
اضطراب نوعی احساس ترس، نگرانی و نا آرامی بوده که میتواند منجر به افزایش ضربان قلب، تعریق و بیقراری شود. این وضعیت معمولا در موقعیتهای استرسزا، نا آشنا یا جدید طبیعی است و بهعنوان یک واکنش معمول به استرس در نظر گرفته میشود. برای مثال بسیاری از افراد قبل از شرکت در یک آزمون، مصاحبه یا موقعیت کاری جدید دچار اضطراب میشوند.
اختلالات اضطراب به دورههایی از ترس و وحشت شدید گفته میشود که بهطور مکرر رخ میدهند و پس از مدتی شدت میگیرند و به اوج میرسند. در این شرایط، اضطراب مانع از انجام کارهای روزمره میشود و فرد برای مدت طولانی درگیر آن میماند، بهطوریکه کنترل آن برایش دشوار میشود. اختلال اضطراب در کودکان نیز امکان دارد با علائم خاصی همراه باشد و دلایل مختلفی میتوانند باعث بروز آن شوند. اختلالات اضطرابی انواع مختلفی دارند و در بعضی موارد درمانهایی مانند داروهای تجویزی ضروری هستند. اختلالاتی مانند اضطراب جدایی در کودکان و موارد مشابه از این دسته هستند.
فهرست مطالب
انواع اختلال اضطراب در کودکان
اختلال اضطراب در کودکان به دلایل مختلف ایجاد میشود و انواع گوناگونی دارد که بسته به علل به وجود آمدن آن دستهبندی میشود. در این بخش به بعضی از انواع این اختلالات اشاره میکنیم:
1. اختلال اضطراب فراگیر
این نوع اختلال اضطراب در کودکان بیشتر به فعالیتها و رویدادهای روزمره مربوط میشود. در این حالت، کودک در مورد کارهایی که به طور معمول انجام میدهد یا قرار است انجام دهد، دچار اضطرابی میشود که قادر به کنترل آن نیست. این اضطراب اکثرا بدون دلیل منطقی رخ میدهد و بیشتر نگرانیهایی است که در مورد مسائلی که هنوز اتفاق نیفتادهاند، شکل میگیرد. در اختلال اضطراب فراگیر احتمال دارد کودک دچار تمام علائم اضطراب شود و نتواند کارهای روزمره خود مانند مدرسه رفتن را بهدرستی انجام دهد. این اضطراب به افسردگی یا سایر اختلالات اضطرابی نیز میتواند منجر شود. حتی انجام کارهای سادهای مانند بازی با دوستان یا انجام تکالیف نیز ممکن است برای کودک اضطرابآور باشد. در بعضی موارد، کودک میتواند این نگرانیها را با والدین خود درمیان بگذارد، اما در مواقع دیگر از ابراز احساسات خود خودداری میکند. این اختلال میتواند باعث خستگی، بیماری یا ترس شود و بهطور جدی فعالیتهای روزانه کودک را مختل کند.
2. اختلال اضطراب جدایی
اختلال اضطراب جدایی مخصوصا در کودکان اکثرا بر اثر جدایی از والدین، خانه یا فردی که کودک به او وابستگی عاطفی خاصی دارد، بروز میکند. بهطور معمول جدایی از افراد آشنا یا محیطهای آشنا میتواند اضطرابزا باشد، اما وقتی این اضطراب بهطور شدید و طولانیمدت ادامه یابد، تبدیل به اختلال اضطراب جدایی میشود.
در این حالت فعالیتهای عادی کودک از جمله تعاملات اجتماعی مختل میشود و امکان دارد کودک دچار اضطراب و نگرانی شدید شود. حتی در بعضی موارد این اختلال میتواند زمانی که کودک محل خواب خود را از والدین جدا میکند، بروز یابد.
طراب شدید شود. کودک در این وضعیت میتواند از ابراز وجود در جمعها خودداری کند و از ترس اینکه امکان دارد مورد قضاوت یا شرمندگی قرار گیرد، از فعالیتهای اجتماعی اجتناب کند. در این شرایط علائم فیزیکی مانند سرخی صورت، تعریق، تنگی نفس و افزایش ضربان قلب ممکن است ظاهر شود و کودک را تحت تاثیر قرار دهد.
3. اختلال اضطراب اجتماعی
در اختلال اضطراب اجتماعی، حضور کودک در محیطهای اجتماعی و جمعها برای او اضطرابآور است. ترس از روبهرو شدن با افراد غریبه، ترس از قضاوت شدن یا نگرانی از ناتوانی در انجام وظایف و کارهای اجتماعی میتواند منجر به اضطراب بشود.
4. اختلال هراس یا وحشت
اختلال هراس یا وحشت زمانی رخ میدهد که علائمی مانند حملات اضطرابی ناگهانی بروز کند. این حملات شامل ضربان قلب بالا، لرزش دستها و بدن و تنگی نفس هستند که شدت اختلال را نمایان میکند. اختلال هراس بیشتر در نوجوانان دیده میشود. در کودکان بروز علائم اضطرابی معمولا بهصورت رفتاری است، در حالیکه در بزرگسالان بیشتر بهصورت کلامی بروز پیدا میکند.
5. اختلال انتخابی یا میوتیسم
اختلال انتخابی نوعی اختلال است که امکان دارد زیرمجموعه اختلال اضطراب اجتماعی قرار گیرد. در این حالت، کودک یا نوجوان بهطور انتخابی در موقعیتهای اجتماعی خاص که برای او اضطرابآور هستند، از صحبت کردن خودداری میکند حتی اگر در محیطهای آشنا و با افراد نزدیک بتواند بهراحتی صحبت کند. در چنین شرایطی کودک تنها از ابراز نیازهای خود باز نمیماند، بلکه قادر به انجام کارهای روزمرهاش در این محیطها نیز نخواهد بود.
6. فوبیای خاص
فوبیا نوعی ترس شدید و غیرمنطقی است که باعث بروز رفتارهای اضطرابی در کودک یا حتی بزرگسالان میشود. امکان دارد این ترس در مواجهه با یک موقعیت، شی یا موجود زنده خاص بهوجود آید. در این شرایط فرد سعی میکند از مواجهه با عامل یا موقعیت ایجادکننده ترس خودداری کند تا از احساس اضطراب در کودکان یا بزرگسالان پیشگیری شود. فوبیای خاص معمولا به ترسهای غیرمنطقی مانند ترس از حیوانات، ارتفاع، تاریکی یا وسایلی مانند آسانسور منجر میشود. این ترسها آنقدر شدید هستند که فرد از حضور در مکانهایی که احتمال مواجهه با عامل ترسآور وجود دارد، خودداری میکند.
علائم اختلال اضطراب در کودکان
اختلال اضطراب در کودکان میتواند به شکلهای مختلف خود را نشان دهد و علائم متنوعی داشته باشد که هر یک میتوانند نشانهای از این اختلال باشند.
امکان دارد اضطراب در کودکان تاثیرات منفی زیادی بر زندگی روزمره آنها داشته باشد، بهویژه در زمینههای تحصیلی، اجتماعی و روابط خانوادگی. در ادامه به بررسی بعضی از علائم اضطراب در کودکان میپردازیم:
عدم تمرکز در یادگیری
امکان دارد کودکان مبتلا به اضطراب به دلیل نگرانیهای مداوم نتوانند تمرکز لازم را برای یادگیری داشته باشند. این عدم تمرکز میتواند بر نتایج تحصیلی آنها تاثیر منفی بگذارد و باعث کاهش اعتماد به نفس شود.
مشکلات خواب
خوابرفتگی یا بیدار شدن در شب همراه با خوابهای آشفته و پر اضطراب، از علائم شایع اضطراب در کودکان است. این مشکلات خواب میتوانند باعث کاهش کیفیت خواب و در نتیجه اختلالات در عملکرد روزانه کودک شوند.
بیاشتهایی یا مشکلات تغذیهای
اضطراب میتواند باعث از دست دادن اشتها یا خوردن بیش از حد شود. در بعضی از کودکان این مشکل به شکل تغییرات قابل توجهی در الگوی غذایی دیده میشود که میتواند سلامت جسمانی آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
حساسیت زیاد از نظر خلقی و پرخاشگری
کودکان مبتلا به اضطراب میتوانند دچار نوسانات خلقی شدید شوند. آنها از کوچکترین مسائل ناراحت میشوند و رفتارهای پرخاشگرانه نشان میدهند که میتواند روابطشان با دیگران را مختل کند.
شکایت از دل درد
بسیاری از کودکان اضطراب خود را به صورت شکایتهای جسمانی مانند دلدرد، سردرد یا احساس ناخوشایندی در بدن نشان میدهند. این علائم میتوانند به دلیل استرس و اضطراب ایجاد شوند.
گریههای مکرر
اضطراب میتواند باعث شود که کودک به راحتی گریه کند و نتواند احساسات خود را کنترل کند. این گریهها در موقعیتهای خاص و یا حتی بدون دلیل واضح بروز میکنند.
احساس نگرانی و اضطراب در اکثر اوقات
امکان دارد کودکان مبتلا به اضطراب دائما احساس نگرانی داشته باشند، حتی در موقعیتهایی که دیگران آنها را بیدلیل میدانند. این نگرانیها میتوانند در مورد مسائل مختلف مانند مدرسه، روابط اجتماعی یا حتی مسائل غیرواقعی باشند.
بیقراری و بدخلقی
کودکانی که دچار اضطراب هستند، میتوانند رفتارهای بیقراری یا بدخلقی از خود نشان دهند. این بیقراری باعث ایجاد مشکلات در تعاملات اجتماعی یا خانوادگی آنها خواهد شد.
استفاده بیش از حد از توالت
امکان دارد بعضی از کودکان از توالت بیش از حد استفاده کنند که میتواند نشانهای از اضطراب در آنها باشد. این رفتار میتواند به دلیل احساس نیاز به کنترل یا کاهش اضطراب باشد.
وابستگی زیاد به والدین و اطرافیان
کودکان مبتلا به اضطراب ممکن است بیش از حد به والدین یا افراد نزدیک خود وابسته شوند و نتوانند به راحتی از آنها جدا شوند. این وابستگی میتواند باعث مشکلاتی در استقلال کودک شود.
اجتناب از قرار گرفتن در موقعیتهای خاص
کودکانی که دچار اضطراب هستند از حضور در موقعیتهای خاص یا اجتماعی که آنها را مضطرب میکند، خودداری خواهند کرد. این اجتناب میتواند به انزوا و مشکلات در روابط اجتماعی آنها منجر شود.
عوامل و دلایل بروز اختلال اضطراب در کودکان
اختلال اضطراب در کودکان میتواند ناشی از مجموعهای از عوامل مختلف باشد که هر یک بهطور متفاوتی بر روی کودک تاثیر میگذارند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
ژنتیک
یکی از عوامل مهم در بروز اختلال اضطراب در کودکان، ژنتیک است. تحقیقات نشان داده که اگر یکی از والدین یا اعضای خانواده به اختلالات اضطرابی مبتلا باشند، احتمال ابتلای کودک به اضطراب نیز افزایش مییابد.
شیمی مغز و انتقالدهندههای عصبی
تغییرات شیمیایی در مغز و عملکرد انتقالدهندههای عصبی نیز میتوانند نقش مهمی در بروز اضطراب در کودکان ایفا کنند. مواد شیمیایی مانند سروتونین و دوپامین در تنظیم خلقوخو و احساسات اضطرابزا تاثیر دارند. اگر این مواد بهطور نامناسب در مغز عمل کنند، امکان دارد کودک دچار اضطراب شدید شود.
رفتارهای آموخته شده
کودکان می تواند اضطراب را از طریق رفتارهای آموختهشده از والدین، مراقبین یا محیط اطراف خود تجربه کنند. برای مثال اگر والدین خود در مواجهه با مشکلات و استرسها اضطراب نشان دهند، کودک این الگوها را یاد میگیرد و در موقعیتهای مشابه احساس اضطراب میکند. همچنین تجربههای منفی یا تنشزا مانند مشاهده رفتارهای اضطرابآور در اطرافیان نیز میتواند باعث بروز اضطراب در کودکان شود.
موقعیتها و شرایط زندگی
وضعیتهای خاص زندگی مانند تغییرات بزرگ، مشکلات خانوادگی، طلاق والدین، جابهجایی منزل یا از دست دادن یک عزیز میتوانند عامل مهمی در بروز اضطراب در کودکان باشند. این وضعیتها احساس نا امنی یا عدم کنترل را در کودک ایجاد میکنند که منجر به اضطراب میشود. فشارهای اجتماعی، مشکلات مدرسه یا حتی روابط نامناسب با همسالان نیز میتواند عوامل دیگری در بروز اختلال اضطراب در کودکان باشد.
ترکیب این عوامل میتوانند باعث ایجاد اختلال اضطراب در کودکان شوند و اثرات بلندمدتی بر سلامت روانی آنها داشته باشند. درک این عوامل و توجه به آنها میتواند به والدین و مراقبین کمک کند تا نشانههای اضطراب را شناسایی کرده و برای درمان و مدیریت آن اقدامات موثری انجام دهند.
درمان اختلال اضطراب در کودکان
درمان اختلال اضطراب در کودکان معمولا از روشهای مؤثر رواندرمانی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) استفاده میکند. درمان شناختی-رفتاری یک روش درمانی مبتنی بر شناخت و تغییر الگوهای فکری و رفتاری است که به کودک کمک میکند تا اضطراب خود را مدیریت کند. یکی دیگر از روشهای مؤثر در مدیریت اضطراب در کودکان، بیوفیدبک است. این روش درمانی به کودک کمک میکند تا عملکردهای بدن خود را که اکثرا به صورت خودکار اتفاق میافتند مانند ضربان قلب، تنفس و فعالیت عضلات، تحت کنترل خود درآورد. در طول درمان بیوفیدبک کودک با استفاده از تجهیزات خاص به بازخوردهایی در مورد وضعیت بدن خود میرسد و یاد میگیرد که چگونه این پاسخها را کنترل کرده و کاهش دهد. این روش به کودک کمک میکند تا احساس اضطراب خود را کاهش دهد و به آرامش بیشتری دست یابد.
اگر در شهر مشهد زندگی میکنید، میتوانید از خدمات بیوفیدبک در مشهد استفاده کنید. این روش بهویژه برای کودکانی که با مشکلات اضطرابی مواجه هستند مفید است زیرا به آنها ابزارهای موثری برای کاهش اضطراب و بهبود وضعیت روانیشان میدهد.
درمان اختلال اضطراب در کودکان
در کنار درمان شناختی-رفتاری (CBT) یکی از روشهای نوین و مؤثر در مدیریت اضطراب در کودکان نوروفیدبک است. این روش درمانی پیشرفته به کودک کمک میکند تا با تمرکز بر فعالیتهای مغزی خود، بتواند آنها را به سمت وضعیتهای مطلوب هدایت کند. در طول درمان نوروفیدبک از تجهیزات خاصی استفاده میشود که به کودک بازخوردهایی درباره فعالیتهای مغزیاش میدهند. نوروفیدبک بهعنوان یک روش درمانی غیرتهاجمی، به کودک این امکان را میدهد که با استفاده از تمرینات خاص به تدریج بتواند فعالیتهای مغزی خود را تنظیم کند. در این فرآیند، کودک یاد میگیرد چگونه امواج مغزی خود را کنترل کرده و به سمت امواج مغزی آرامشبخش سوق دهد. این روش مخصوصا در کودکانی که بهطور مکرر با اضطراب روبرو هستند، بسیار مؤثر است زیرا میتواند به آنها کمک کند تا احساسات خود را بهتر مدیریت کنند و در موقعیتهای استرسزا آرامش بیشتری داشته باشند.
یکی از مزایای برجسته نوروفیدبک این است که کودکان بهطور فعال در فرآیند درمان شرکت میکنند و با یادگیری کنترل مغز، مهارتهای مقابلهای مؤثری را توسعه میدهند. این روش باعث میشود که کودک در مواقع اضطرابآور بهجای واکنشهای هیجانی و منفی، پاسخهای متعادلتر و آرامتری داشته باشد. همچنین نوروفیدبک میتواند به بهبود کیفیت خواب و افزایش تمرکز کودک کمک کند که از جمله مشکلات رایج در کودکان مضطرب هستند.
اگر شما در مشهد زندگی میکنید و دنبال راههای مؤثر برای درمان اضطراب در کودکان هستید، میتوانید از خدمات نوروفیدبک در مشهد بهرهمند شوید. بسیاری از کلینیکها و مراکز درمانی در مشهد این روش درمانی را برای کاهش اضطراب در کودکان ارائه میدهند. این روش مخصوصا برای کودکانی که در معرض اضطرابهای شدید یا مزمن هستند، میتواند بسیار مؤثر باشد و به آنها کمک کند تا بهبود روانی و رفتاری چشمگیری را تجربه کنند. همچنین نوروفیدبک میتواند یک راهکار مؤثر و بدون عوارض جانبی برای مدیریت اضطراب در کودکان باشد و به آنها کمک کند تا با بهبود توانمندیهای ذهنی و روانی خود به زندگی روزمرهشان با آرامش و اعتماد به نفس بیشتری ادامه دهند.
درمان اضطراب در کودکان با تحریک الکتریکی tdcs
تحریک الکتریکی مغز یک روش درمانی نوآورانه است که بهصورت موثر در کاهش اضطراب در کودکان و بزرگسالان استفاده میشود. این روش بهطور خاص از جریان الکتریکی ضعیف برای تحریک نواحی خاصی از مغز بهره میبرد. در این روش الکترودهایی بر روی قسمتهای مشخصی از سر بیمار قرار میگیرند و با عبور جریان الکتریکی ضعیف، تاثیراتی بر نورونها و فعالیتهای مغزی دارند که میتواند به کاهش اضطراب در کودکان کمک کند. برای اولین بار حدود 100 سال پیش آلبرت ابداعی از این روش داشت و متوجه شد که با تغییر تحریکپذیری قشر مغز میتوان عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار داد. در روش tdcs جریان الکتریکی با شدت حداکثر 2 میلیآمپر بهطور خاص بعضی از نواحی مغز را تحریک میکند. این تحریک نه تنها به کاهش اضطراب در کودکان کمک خواهد کرد بلکه به درک بهتر عملکرد مغز نیز منجر میشود. امروزه روش تحریک الکتریکی مغز tdcs در مشهد بهعنوان یکی از روشهای کارآمد و موثر در درمان اضطراب در کودکان شناخته میشود.
با استفاده از این روش کودکان میتوانند از فواید درمانی آن بهرهمند شوند و در کنار دیگر روشهای درمانی مانند درمان شناختی-رفتاری کنترل بهتری بر اضطراب خود داشته باشند. این روش میتواند برای کودکانی که با مشکلات اضطرابی روبهرو هستند و از اضطراب در کودکان رنج میبرند، مفید و موثر باشد.
درمان اضطراب در کودکان با rtms
rtms یک روش پیشرفته و غیرتهاجمی است که به خصوص برای کاهش اضطراب در کودکان بهکار میرود. این درمان توسط پزشک یا تکنسین ماهر در یک محیط درمانی مانند کلینیک یا بیمارستان انجام میشود و بهصورت سرپایی است و نیازی به بستری شدن ندارد. در درمان اضطراب با rtms از میدان مغناطیسی برای تحریک نواحی خاصی از مغز استفاده میشود تا به کاهش اضطراب در کودکان کمک کند.در این روش یک سیم پیچ الکترومغناطیسی ایجاد کننده پالسهای مغناطیسی است که جریان الکتریکی کوچکی در نواحی مشخصی از مغز القا میکند. این پالسها از طریق پوست سر به مغز منتقل میشوند.
برای راحتی بیمار، تکنسین از شما میخواهد که گوشگیر بزنید تا صدای کلیک تکانههای مغناطیسی کاهش یابد. همچنین شما باید روی صندلی راحتی بنشینید و در طول درمان هوشیار باشید و نیازی به بیهوشی عمومی ندارید. در اولین جلسه درمان، تکنسین ابتدا ناحیه مغزی که قرار است تحت درمان قرار گیرد را شناسایی کرده و محل دقیق سیمپیچ را تعیین میکند. این فرآیند شامل اندازهگیریهای مختلف برای شخصیسازی تنظیمات دستگاه rtms است. پس از آن سیم پیچ مغناطیسی در ناحیه جلویی مغز قرار میگیرد و پالسهای مغناطیسی شروع به آزاد شدن میکنند. در طول درمان امکان دارد شما صدای کلیک یا ضربههای کوچک را زیر سیم پیچ احساس کنید.
درمان اکثرا بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول میکشد و شما میتوانید بلافاصله پس از اتمام درمان به خانه بروید و به فعالیتهای روزانه خود ادامه دهید. درمان باید بهطور مداوم و حدود ۵ روز در هفته به مدت ۴ تا ۶ هفته تکرار شود تا نتایج موثر و پایدار حاصل گردد. البته طول درمان بستگی به شرایط خاص و پاسخ فردی کودک به درمان دارد. اگر در مشهد دنبال درمان اضطراب در کودکان هستید، میتوانید از خدمات درمان اضطراب rtms در مشهد استفاده کنید. این روش درمانی مخصوصا برای کودکانی که با اضطرابهای شدید مواجه هستند، میتواند کمککننده و موثر باشد و به آنها این امکان را میدهد که از اضطراب خود رهایی یافته و زندگی روزمره خود را با آرامش بیشتری ادامه دهند.

جمعبندی
اختلالات اضطرابی در کودکان موضوعی پیچیده و رایج است که میتواند بهطور جدی بر کیفیت زندگی کودک تاثیر بگذارد. انواع مختلف اختلالات اضطراب از جمله اضطراب فراگیر، اضطراب جدایی، اضطراب اجتماعی و فوبیا هستند که هر کدام ویژگیها و علائم خاص خود را دارند. شناسایی و درمان بهموقع این اختلالات ضروری است زیرا این مشکلات میتوانند بر عملکرد تحصیلی، اجتماعی و روانی کودک اثرات منفی بگذارند.
درمان اختلال اضطراب در کودکان نیازمند رویکردهای مختلفی است. روشهای رواندرمانی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) و تکنیکهای پیشرفته مانند بیوفیدبک، نوروفیدبک، تحریک الکتریکی مغز (tdcs)، و درمان با استفاده از میدان مغناطیسی (rtms) میتوانند به کاهش اضطراب و بهبود کیفیت زندگی کودک کمک کنند. حمایت والدین و مراقبان در فرآیند درمان و تشخیص به موقع اختلالات اضطرابی نقش کلیدی دارد. با کمک روشهای درمانی نوین و پیگیری مستمر، کودکان مبتلا به اضطراب میتوانند بهبود یابند و زندگی شادتر و سالمتری داشته باشند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره میتوانید از سایت مهر رضوی کمک بگیرید.
واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی