افسردگی پس از زایمان + علائم، علت و درمان
در بعضی از زنان، شور و شوقی که اغلب پس از تولد نوزاد انتظار می‌رود، جای خود را به‌نوعی اندوه و بی‌انگیزگی می‌دهد که به آن افسردگی پس از زایمان می‌گویند. این نوع افسردگی حدود ۱۵ درصد از مادران را درگیر می‌کند. ممکن است فرد احساس خستگی، ناامیدی و بی‌حوصلگی شدیدی را تجربه کند، به‌طوری که رسیدگی به خود و مراقبت از نوزاد دشوار می‌شود. نادیده‌گرفتن این وضعیت می‌تواند پیامدهای جدی‌تری به دنبال داشته باشد اما خبر خوب این است که با درمان مناسب، امکان بهبودی کامل وجود دارد.
فهرست مطالب
افسردگی بعد از زایمان
تولد نوزاد می‌تواند احساسات گوناگونی از جمله شادی و هیجان و حتی اضطراب و ترس را در مادر برانگیزد. اما گاهی این احساس به افسردگی تبدیل می‌شود که کمتر کسی انتظارش را دارد.
در وبسایت معتبر healthline، به این موضوع اشاره شده است:
``Postpartum depression is a common condition, affecting about 1 in 9 new moms, however, a strong stigma often prevents people from asking for help.`` افسردگی پس از زایمان یک وضعیت شایع است که حدود ۱ نفر از هر ۹ مادر تازه‌وارد را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ اما ترس از نگاه دیگران اغلب مانع می‌شود افراد برای دریافت کمک اقدام کنند.
این وضعیت معمولاً در یکی دو روز اول پس از زایمان شروع می‌شود و امکان دارد تا دو هفته ادامه داشته باشد. در بعضی موارد نیز این اختلال حتی پیش از زایمان آغاز می‌شود و پس از آن نیز ادامه پیدا می‌کند. دریافت کمک حرفه‌ای می‌تواند به مادر کمک کند تا علائم را کنترل کرده و رابطه سالم و عاطفی با نوزاد خود برقرار کند.
دلایل افسردگی پس از زایمان
هیچ دلیل قطعی و مشخصی برای افسردگی پس از زایمان وجود ندارد اما به نظر می‌رسد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، تغییرات جسمی و مسائل عاطفی در بروز این وضعیت نقش دارند.
1. ژنتیک
پژوهش‌ها نشان می‌دهد اگر در خانواده سابقه افسردگی بعد از زایمان وجود داشته باشد، احتمال ابتلا در نسل‌های بعدی افزایش می‌یابد. وراثت در این زمینه می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند.
2. تغییرات فیزیکی
پس از زایمان، بدن دچار نوسانات شدید هورمونی می‌شود. کاهش ناگهانی سطح هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون می‌تواند بر تعادل روانی تأثیر بگذارد و باعث بروز افسردگی پس از زایمان شود. همچنین کاهش بعضی از هورمون‌های غده تیروئید نیز موجب احساس خستگی، بی‌حالی و خلق افسرده خواهد شد.
3. مسائل عاطفی
کم‌خوابی، خستگی مفرط و تغییرات سبک زندگی می‌تواند باعث شود حتی با چالش‌های کوچک نیز احساس ناتوانی کنید. شاید نسبت به توانایی‌تان در مراقبت از نوزاد احساس تردید یا نگرانی داشته باشید. همچنین امکان دارد احساس جذابیت ظاهری‌تان کاهش یافته باشد، نسبت به هویت فردی‌تان دچار سردرگمی شوید یا احساس کنید کنترل زندگی از دستتان خارج شده است.
علائم افسردگی پس از زایمان
امکان دارد افسردگی پس از زایمان در ابتدا شبیه به حالات خفیف بعد از زایمان به نظر برسد، اما تفاوت اصلی در شدت و ماندگاری نشانه‌ها است. این اختلال می‌تواند توانایی مادر را در مراقبت از نوزاد و انجام وظایف روزمره دچار مشکل کند. علائم این افسردگی معمولاً در چند هفته اول پس از زایمان ظاهر می‌شوند اما این احتمال وجود دارد که زودتر، در دوران بارداری یا حتی یک سال پس از تولد نوزاد بروز کنند. علائم افسردگی در زنان عبارت‌اند از:
- احساس غم یا تغییرات شدید خلق‌وخو
- گریه‌های مکرر و بدون دلیل مشخص
- دشواری در ایجاد ارتباط عاطفی با نوزاد
- فاصله‌گرفتن از اطرافیان و احساس انزوا
- کاهش یا افزایش بیش از حد اشتها
- اختلال در خواب؛ از بی‌خوابی تا خواب بیش از حد
- خستگی مفرط و کاهش انرژی
- بی‌علاقگی نسبت به فعالیت‌های لذت‌بخش گذشته
- تحریک‌پذیری یا عصبانیت شدید
- نگرانی دائمی از اینکه مادر خوبی نیستید
- حس ناامیدی
- احساس گناه، بی‌ارزشی یا بی‌کفایتی
- کاهش توان تمرکز، تصمیم‌گیری یا تفکر شفاف
- بی‌قراری
- اضطراب شدید یا حملات پانیک
- افکار آسیب‌رساندن به خود یا نوزاد
- تکرار افکار مربوط به مرگ یا خودکشی
روان‌پریشی پس از زایمان
روان‌پریشی پس از زایمان یک وضعیت نادر اما بسیار جدی است که بیشتر در هفته اول پس از تولد نوزاد بروز می‌کند. این وضعیت با علائمی بسیار شدیدتر از آنچه در افسردگی پس از زایمان دیده می‌شود، همراه است و نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد. نشانه‌های روان پریشی پس از زایمان شامل موارد زیر هستند:
- احساس گیجی، گم‌گشتگی یا ناهوشیاری نسبت به محیط اطراف
- افکار وسواسی و نگران‌کننده درباره نوزاد
- تجربه توهم یا شنیدن و دیدن چیزهایی که وجود ندارند
- مشکلات شدید در خوابیدن
- افزایش ناگهانی انرژی همراه با بی‌قراری
- احساس بدگمانی یا پارانویا نسبت به دیگران
- تمایل یا تلاش برای آسیب‌رساندن به خود یا کودک
درمان افسردگی پس از زایمان
اگر متوجه شدید بعضی علائمی که به آن‌ها اشاره شد را تجربه می‌کنید، بهتر است هر چه زودتر موضوع را با پزشک یا مشاور متخصص در میان بگذارید. افسردگی بعد از زایمان شرایطی بوده که نیاز به مداخله به‌موقع و قابل‌کنترل دارد. برای درمان افسردگی پس از زایمان اغلب دو مسیر اصلی وجود دارد: استفاده از دارو و روش‌های روان‌درمانی. در بسیاری از موارد، ترکیب این دو رویکرد می‌تواند اثربخشی بیشتری داشته باشد. درمان افسردگی با دارو شامل تجویز داروهای ضدافسردگی بوده که توسط پزشک متخصص و با درنظرگرفتن وضعیت مادر و نوزاد (بهخصوص در دوران شیردهی) تنظیم می‌شود. به‌علاوه، روش نوینی مانند درمان افسردگی با نوروفیدبک نیز در بعضی از افراد نتایج مثبتی به همراه داشته است. نوروفیدبک می‌تواند با تنظیم امواج مغزی به بهبود تمرکز، خلق‌وخو و کاهش اضطراب کمک کند. در مواردی که افسردگی شدت بیشتری دارد یا به درمان‌های رایج پاسخ نمی‌دهد، این احتمال وجود دارد که پزشک از روش‌هایی مانند تحریک الکتریکی مغز برای درمان افسردگی استفاده کند که این روش‌ها باید تحت‌نظر کامل متخصصان انجام شوند. همچنین تغییر در سبک زندگی، بهبود الگوی خواب، تغذیه مناسب، داشتن فعالیت بدنی ملایم و دریافت حمایت عاطفی از خانواده و اطرافیان، بخش مهمی از روند بهبودی را تشکیل می‌دهند.
مصرف داروهای ضدافسردگی در دوران شیردهی
مصرف‌کردن داروهای ضدافسردگی در دوران شیردهی اغلب بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود، بهخصوص داروهای گروه SSRI که معمولاً به‌عنوان اولین انتخاب در افسردگی بعد از زایمان توصیه می‌شوند. تحقیقات متعددی برای ارزیابی اثر این داروها بر شیر مادر انجام شده که در آن‌ها نمونه‌هایی از شیر زنان شیرده تحت درمان دارویی موردبررسی قرار گرفته‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد داروهایی مانند فلوکستین، پاروکستین، سرترالین و همچنین داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای (TCA) در دوران شیردهی نسبتاً ایمن هستند. میزان عبور این داروها به شیر مادر بسیار کم بوده و اغلب سطح دارو در خون نوزاد یا شناسایی نمی‌شود یا در حدی پایین است که خطری ایجاد نمی‌کند. با اینکه اطلاعات در مورد بعضی دیگر از داروهای ضدافسردگی محدودتر بوده، اما تاکنون شواهدی مبنی بر خطر جدی برای نوزادان یافت نشده است.
در موارد محدودی، گزارش‌هایی از علائمی مانند بی‌قراری، اختلال خواب، گریه بیش از حد یا مشکلات تغذیه‌ای در نوزاد مشاهده شده، ولی در بسیاری از این موارد ارتباط مستقیم با دارو قابل‌اثبات نیست. برای انتخاب مناسب‌ترین دارو در درمان افسردگی پس از زایمان هنگام شیردهی، عوامل مختلفی باید در نظر گرفته شود. داروهایی مانند سرترالین، پاروکستین، فلوکستین و TCAها معمولاً انتخاب‌های امن‌تری هستند. همچنین اگر زنی پیش از بارداری یا در دوران بارداری از داروی خاصی استفاده می‌کرده و پاسخ مناسبی به آن داده، توصیه می‌شود همان دارو را با نظر پزشک ادامه دهد.
مقابله با افسردگی پس از زایمان
افسردگی بعد از زایمان می‌تواند برای بسیاری از مادران تجربه‌ای دشوار و پیچیده باشد، اما با اقدامات مناسب و حمایت کافی می‌توان آن را مدیریت و بهبود بخشید. در ادامه به بررسی چند راهکار مؤثر برای مقابله با این وضعیت می‌پردازیم:
1. بیان احساسات خود را جدی بگیرید
اگرچه امکان دارد به‌عنوان فردی درون‌گرا تمایل چندانی به بیان احساساتتان نداشته باشید، اما بیان‌کردن افکار و احساسات منفی نقش مهمی در کاهش فشارهای روانی دارد. گفت‌وگو با فردی مطمئن یا مشاور می‌تواند به بیرون ریختن احساسات کمک کند و به شما آرامش ببخشد.
2. دوری از انزوا و حفظ ارتباطات اجتماعی
تنهایی افکار منفی را تشدید کرده و وضعیت افسردگی را پیچیده‌تر می‌کند. سعی کنید همواره با دوستان نزدیک و اعضای خانواده در ارتباط باشید و از حمایت آن‌ها بهره‌مند شوید. این ارتباطات اجتماعی به بهبود خلق و کاهش احساس تنهایی بسیار کمک می‌کنند.
3. اختصاص زمان و انرژی برای مراقبت از خود
مراقبت از خود به‌اندازه مراقبت از نوزاد اهمیت دارد. فعالیت‌هایی که فکر می‌کنید انرژی زیادی از شما می‌گیرند را شناسایی کنید و از اعضای خانواده یا دوستان بخواهید در انجام آن‌ها به شما کمک کنند. حفظ انرژی و سلامت جسمی، نقش کلیدی در بهبود وضعیت روحی شما خواهد داشت.
4. خواب کافی و باکیفیت
داشتن خواب مناسب برای بازسازی جسم و ذهن ضروری است. اگر فرزندتان خواب منظم و کافی ندارد و شما نیز به دلیل مراقبت از نوزاد خواب کافی ندارید، از اطرافیان بخواهید برای ساعاتی مراقبت از نوزاد را برعهده بگیرند تا بتوانید استراحت کنید. همچنین تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مراقبه و ماساژدرمانی می‌تواند تنش‌های عصبی را کاهش دهد و به شما کمک کند خواب بهتری داشته باشید.
عوارض افسردگی بعد از زایمان
در صورت عدم درمان، افسردگی بعد از زایمان می‌تواند باعث اختلال در پیوند عاطفی بین مادر و نوزاد شود و مشکلات خانوادگی متعددی را به دنبال داشته باشد. این نوع افسردگی درمان نشده امکان دارد ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه یابد و گاهی به یک اختلال افسردگی مزمن تبدیل شود. ممکن است مادران مبتلا شیردهی را قطع کنند، در ارتباط و مراقبت از نوزاد دچار مشکل شوند و در معرض خطر خودکشی قرار بگیرند. حتی پس از درمان، احتمال بروز مجدد افسردگی شدید در آینده برای این مادران افزایش می‌یابد. همچنین افسردگی بعد از زایمان می‌تواند اثرات گسترده‌تری داشته باشد و فشار عاطفی زیادی را بر دیگر اعضای خانواده وارد کند.
زمانی که مادر جدید دچار افسردگی شده است، احتمال ابتلای سایر والدین و نزدیکان به اختلالات روحی افزایش می‌یابد، چه شریک زندگی مادر افسرده باشد و چه نباشد. برای کودکان، قرارگرفتن در محیطی که مادر آن‌ها با افسردگی دست‌وپنجه نرم می‌کند، خطر بروز مشکلات عاطفی و رفتاری مانند اختلالات خواب و تغذیه، گریهٔ مکرر و تأخیر در رشد زبان را افزایش می‌دهد.
پیشگیری از بروز افسردگی بعد از زایمان
اگر سابقه افسردگی پس از زایمان دارید، حتماً این موضوع را به پزشک اطلاع دهید. در دوران بارداری، پزشک شما را برای علائم افسردگی تحت‌نظر قرار می‌دهد و امکان دارد غربالگری انجام شود. افسردگی خفیف را می‌توان با حمایت و مشاوره کنترل کرد و در بعضی از موارد داروهای ضدافسردگی در دوران بارداری نیز تجویز می‌شود. پس از تولد نوزاد، معاینات زودهنگام برای تشخیص سریع افسردگی بعد از زایمان ضروری است تا درمان به‌موقع شروع شود. اگر سابقه افسردگی پس از زایمان داشته باشید، این امکان وجود دارد که پزشک بلافاصله پس از زایمان درمان دارویی یا گفت‌وگو درمانی را آغاز کند. بیشتر داروهای ضدافسردگی در دوران شیردهی ایمن هستند و به سلامت مادر و کودک کمک می‌کنند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
امکان دارد بیان این که پس از تولد نوزادتان احساس افسردگی دارید، برایتان دشوار یا خجالت‌آور باشد. اما درصورتی‌که هر یک از علائم افسردگی بعد از زایمان را تجربه می‌کنید، بهتر است هرچه سریع‌تر با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی اولیه، متخصص زنان یا زایمان تماس بگیرید و وقت ملاقات بگیرید. درصورتی‌که علائمی از روان‌پریشی پس از زایمان مشاهده کردید، باید فوراً کمک دریافت کنید. همچنین اگر بعد از دو هفته همچنان حالتان بهتر نشده، وضعیتتان بدتر شده، مراقبت از نوزادتان برایتان دشوار بوده یا انجام فعالیت‌های روزمره برایتان سخت شده است، باید سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. در مواردی که افکار آسیب‌رساندن به خود یا کودکتان را دارید، یا حتی افکار خودکشی به ذهنتان خطور می‌کند، حتماً به دنبال درمان فوری باشید. در این شرایط، مراجعه به روانشناس یا روانپزشک برای درمان افسردگی با روانشناس یا روانپزشک بسیار حیاتی است تا بتوانید بهترین حمایت و درمان را دریافت کنید.
جمع‌بندی
افسردگی پس از زایمان شرایطی جدی است که با تغییرات هورمونی، عوامل ژنتیکی و فشارهای روانی پس از تولد نوزاد بروز می‌کند. علائم آن شامل غم شدید، خستگی، بی‌علاقگی، اضطراب و افکار آسیب‌رسان می‌شود و در صورت تشخیص به‌موقع، درمان‌های دارویی و روان‌درمانی مؤثر هستند. اگر پس از زایمان این علائم را تجربه کردید یا احساس کردید حالتان بدتر می‌شود، هرچه سریع‌تر به پزشک یا روانشناس مراجعه کنید. درمان افسردگی بعد از زایمان با روانشناس یا روانپزشک به بهبود سلامت مادر و کودک کمک می‌کند و کیفیت زندگی را افزایش می‌دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره می‌توانید از سایت مهر رضوی کمک بگیرید.
واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی
مطالب مرتبط
جستجو کنید
خدمات ما
جستجو کنید
رزرو اینترنتی نوبت معاینه
شبکه های مجازی
