عوارض نوروفیدبک چیست؟ آیا نوروفیدبک خطرناک است؟

اطلاعات در بین سلول‌های مغز توسط امواج الکتریکی صورت می‌گیرد که گاها در این نوع ارتباط اختلال به وجود می‌آید که در این صورت از نوروفیدبک کمک گرفته می‌شود. درمان نوروفیدبک درواقع روشی آموزشی برای مغز است و برای مغز نوعی بازخورد محسوب می‌شود. این روش توسط حسگرهایی که روی پوست سر نصب می‌شوند، انجام می‌گیرد. برای درمان بعضی بیماری‌ها از روش نوروفیدبک استفاده می‌کنند. معمولا زمانی این درمان به کار برده می‌شو‌د که به خاطر عوارض دارو نمی‌خواهیم برای بیمار دارو تجویز کنیم و یا بیماری به دارو مقاوت نشان داده است و در طول درمان از دارو نتیجه مطلوبی حاصل نشده است.

در برخی موارد نیز از روش نوروفیدبک استفاده می‌کنیم تا مصرف دارو را کاهش داده و به مرور دارو را قطع کنیم. از جمله بیماری‌هایی که برای درمان آن‌ها از نوروفیدبک استفاده می‌کنیم می‌توان به افسردگی، پانیک، اضطراب، وسواس فکری، عوارض سکته مغزی، اختلال نقص توجه وتمرکز (ADHD)، کاهش تشنج، سردرد میگرنی و تنشی، مشکلات خواب، اتیسم و آسپرگر اشاره کرد. به طور کلی در درمان‌های متعدد عوارض نوروفیدبک گزارش نشده است ولی در موارد معدودی نیز برخی گزراش‌هایی وجود داشته که آنچنان حیاتی نبوده و آن‌ها جزء عوارض برای این روش درمان در نظر گرفته نمی‌شوند.

نوروفیدبک و عوارض نوروفیدبک

نوروفیدبک در واقع همان تمرینات مغزی است که در طی جلسات نوروفیدبک، عملکرد واقعی مغز شما با عمکلردی که شما نهایتا انتظار دارید، مغزتان انجام دهد، مقایسه می‌شود. نوروفیدبک درمانی با زیر نظر گرفتن فعالیت امواج مغز، بازخوردی را که دریافت می‌کند، بلافاصله از طریق علائم صوتی و تصویری ارائه می‌دهد.
برای مثال برای شما فیلمی به نمایش گذاشته می‌شود و اگر در هنگام مشاهده فیلم، مغز شما در جهت خواسته شده حرکت کند، پخش فیلم ادامه پیدا می‌کند ولی اگر عملکرد مغز در مسیر اشتباه باشد، پخش فیلم متوقف می‌شود. درواقع این روش درمان نوعی تمرین برای مغز است تا به حالتی کارآمدتر و یک وضعیت راحت‌تر برسد و مانند یادگیری دیگر مهارت‌ها به تمرین، تکرار و زمان نیاز دارد.

عوارض نوروفیدبک به صورت عارضه‌هایی که در مصرف دارو رخ می‌دهد نیست؛ چراکه روش نوروفیدبک نوعی روش تمرینی برای مغز است ولی ممکن است بیمار پس از روش درمان کمی احساس خستگی در خود داشته باشد که ناشی از تمرین است. درواقع خستگی از شایع‌ترین علائمی است که بعد از روش درمانی نوروفیدبک توسط بیماران گزارش می‌شود. درباره عوارض نوروفیدبک در ادامه بیشتر توضیح داده می‌شود.

آیا نوروفیدبک عوارض جانبی دارد؟

از آنجایی که روش نوروفیدبک بیشتر یک روش تمرینی برای مغز است و تمرینات به صورت سازمان یافته بر روی مغز انجام می‌شوند، استفاده از اصطلاح عوارض جانبی برای این روش به معنی عوارضی که در درمان دارویی استفاده می‌شود نیست چراکه در این روش چیزی به مغز یا بدن تزریق نمی‌شود. از شایع‌ترین عوارض نوروفیدبک می‌توان به خستگی ذهنی پس از روش درمان اشاره کرد. اما در افرادی که دچار تروما یا مشکلات عاطفی جدی بوده‌اند گاها گزارش شده است که در حین درمان برخی از احساسات قدیمی که باعث اذیت آن‌ها می‌شد برایشان یادآوری می‌شود. در برخی افراد گزراش می‌شود که در طول درمان رویاهایی را به طور واضح می‌بینند. افرادی که در گذشته از ناحیه سر آسیب فیزیکی دیده‌اند به نوروفیدبک حساس‌تر هستند و عوارض نوروفیدبک در آن‌ها کمی دردناک‌تر است طوری که در طول بررسی عملکرد مغز دچار حالت تهوع می‌شوند و سرگیجه می‌گیرند که این علائم بخشی از پروسه درمان است.

آیا نوروفیدبک خطرناک است؟

از آنجایی که روش نوروفیدبک یک روش درمانی است که روی مغز انجام می‌شود این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که آیا خطرناک است یا نه؟ در جواب میتوان گفت نوروفیدبک یک روش درمانی غیر تهاجمی است و در این روش درمان از دارویی تزریقی استفاده نمی‌شود و همانطور که گفته شد عوارض نوروفیدبک آنچنان خطرناک نیست. در واقع روش درمانی نوروفیدبک یک پروسه تمرینی و آموزشی برای مغز است و توسط تمریناتی مغز را به سمت عملکرد بهتر هدایت می‌کنند بنابراین در صورتی که به تدریج پیشرفت صورت بگیرد، بیمار بازخورد مثبتی از این روش درمان می‌گیرد و حتی اگر مایل به ادامه نباشد می‌تواند پروسه درمان خود را متوقف کند. از آنجایی که این روش درمان تحت نظر یک پزشک متخصص صورت می‌گیرد بنابراین جریانات برقی مورد استفاده در این روش درمان تحت کنترل پزشک است و برای بیمار کم خطر است. همچنین با توجه به تحقیقات صورت گرفته بر روی این روش درمان می‌توان نتیجه گرفت که روش درمانی نوروفیدبک بدون ایجاد عوارض حیاتی خطرناک برای بیمار می‌تواند درمان او را به نتیجه مطلوب برساند.

آیا امواج مغزی در نوروفیدبک ضرر دارد؟

در حالت طبیعی اطلاعات در مغز انسان توسط امواج مغزی منتقل می‌شوند و در واقع انتشار اطلاعات در مغز به این امواج وابسته است. در نوروفیدبک نیز با به کنترل در آوردن امواج طبیعی مغزی بیمار و هدایت کردن این امواج به سمت الگوهایی که مدنظر پزشک است و در واقع همان الگوهای سالم هستند، به بیمار کمک میکنند که امواج مغزی خود را تحت کنترل درآورند. در روش نوروفیدبک این جریان‌ها و امواج مغزی اندازه گیری شده و بر اساس عملکردی که پزشک آن را بررسی می‌کند تغییر داده می‌شوند.

جریان‌های مورد استفاده در این روش بدون خطر و حتی بسیار ضعیف هستند‌؛ به همین دلیل است که عوارض نوروفیدبک بسیار کم و ناچیز است. از روش نوروفیدبک می‌توان به مدت طولانی استفاده کرد چراکه به مغز و امواج آن آسیبی نمی‌رساند. کنترل امواج مغزی نیز به چند روش ممکن است انجام شود؛ برای مثال در روش نوروفیدبک کلاسیک که در بین روش‌های مختلف نوروفیدبک قدیمی‌تر است، درمان بر روی پنج باند اساسی امواج مغزی انجام می‌شود. اگر بخواهیم امواج آهسته مغزی را مورد بررسی قرار دهیم هم از دو روش SCP و IFL استفاده می‌شود که حتی تجهیزات مورد استفاده در آن‌ها نیز با متفاوت است.

آیا نوروفیدبک برای همه مناسب است؟

از آنجایی که این روش یک روش درمان کم خطر محسوب می‌شود و همانطور که گفته شد عوارض نوروفیدبک عوارضی بی خطر و گذرا هستند، نوروفیدبک را می‌توان در هر سنی به کار برد ولی چون روش درمان در نوروفیدبک به طوری است که بیمار می‌بایست جلوی مانیتور قرار بگیرد و به آرامی روی یک صندلی بنشیند، بهتر است این روش را برای کودکانی با سن 5 سال به بالا انجام داد. همچنین افراد مسن نیز می‌توانند این روش را انجام دهند و محدودیت سنی وجود ندارد. البته هر چه بیمار از لحاظ سنی جوان‌تر باشد، بازخورد بهتری از درمان حاصل می‌شود و پاسخ مغز به درمان بهتر خواهد بود. پس می‌توان گفت بهترین محدوده سنی برای نوروفیدبک کودکی و نوجوانی است؛ هرچند که در جوانان نیز نتیجه خوبی از درمان حاصل میشود. البته برای آگاهی از این که بدانیم نوروفیدبک بر روی مغز تاثیر می‌گذارد یا نه، پزشک متخصص قبل از شروع درمان یک الکتروانسفالوگرام کمی ( qEEG ) از بیمار می‌گیرد.

آیا نوروفیدبک به کودکان آسیب میرساند؟

از آنجایی که در این روش دارویی به مغز تزریق نمی‌شود و الکترودهای متصل شده بر روی سر تهاجمی نیستند و آسیبی به کودکان نمی‌رسانند، پس خطری برای کودکان ندارد. در واقع در روش درمانی نوروفیدبک سیگنال‌های مغزی بیمار را ثبت می‌کنند و با ایجاد تغییر در امواج خود مغز سعی می‌کنند امواج را در جهت دلخواه هدایت کنند. به دلیل اینکه عوارض نوروفیدبک بسیار ناچیز و قابل تحمل برای کودکان است، بسیاری از اختلالات کودکان مانند بیش فعالی، کم توجهی، اختلالات استرس، عدم تمرکز، پرخاشگری و اعتیاد به روش نوروفیدبک درمان می‌شوند. با تکرار این روند درمان در کودکان و جلسات پی در پی و مستمر، کودکان کاملا ناخودآگاه تلاش می‌کنند تا رفتارهای اصلاحی را تکرار کنند. همین باعث می‌شود این رفتار ها به رفتارهایی ثابت و پایا تبدیل شوند. والدین نیز به دلیل کوتاه بودن جلسات، عدم وجود عوارض نوروفیدبک در کودکان و اثر گذاری طولانی مدت از این روش درمان استقبال می‌کنند.

آیا علم نوروفیدبک قابل تایید است؟

با توجه به اینکه امروزه روش درمانی نوروفیدبک همه‌گیر شده، این سوال را در اذهان عمومی ایجاد می‌کند که آیا علم نوروفیدبک قابل تایید است؟ در دنیای امروزه که دنیایی مدرنیته است، افراد برای درمان برخی اختلالات خود مانند کاهش اضطراب یا تقویت حافظه به دنبال روشی سریع و نوین مانند نوروفیدبک می‌گردند. با اینکه این روش درمان برای کاهش اضطراب یا تقویت حافظه ممکن است موثر باشد ولی برای برخی دیگر از اختلالات مانند اختلالات روانشناختی و روانپزشکی نمی‌شود به طور قطع درمان را تایید را رد کرد. علارغم پژوهش‌هایی که بر روی بررسی تاثیر مثبت نوروفیدبک انجام شده، برخی از دانشمندان انتقادات جدی بر روی این پژوهش ها وارد کرده‌اند و بر این باورند که باید پژوهش‌های معتبرتری بر روی اثرات بالینی و عوارض نوروفیدبک صورت بگیرد. مطالعات موجود در این حوضه‌، از کیفیت کمی برخوردار و بدون گروه کنترل هستند. از طرفی با برخی از پژوهش‌هایی روبه‌رو هستیم که موثر بودن این روش درمان را زیر سوال می‌برند و حتی اطلاعات قطعی درباره عوارض نوروفیدبک در دست نیست.

در حالت کلی و با توجه به نوع درمان در روش درمانی نوروفیدبک، نوع اثرگذاری آن بر روی اختلالات و عدم وجود عوارض نوروفیدبک می‌شود گفت این روش درمان می‌تواند در حد قابل توجهی به درمان برخی اختلالات کمک شایانی بکند. اما باید توجه داشت که اثربخشی روند درمان و دریافت بازخورد مثبت از درمان تا حدودی به خود بیمار نیز بستگی دارد، چراکه این درمان فقط هدایت امواج مغز به سوی الگوهای درست و مورد نظر است. همچنین اثربخشی قطعی این روش درمان بر روی برخی اختلالات هنوز تایید نشده است و اطلاعات زیادی از درباره عوارض نوروفیدبک در دست نیست.

واحد تحقیق و توسعه کلینیک تخصصی مهر رضوی