اختلال سازگاری یا انطباقی چیست؟ راه‌ های تشخیص و درمان

شایع‌ترین احساسات میان افرادی که در زندگی دچار مشکل شده‌اند، افسردگی و غم است. زمانی‌که شما شرایط استرس‌زایی را در زندگی متحمل می‌شوید، به طور مثال طلاق می‌گیرید، محل زندگی‌ و یا شغلتان تغییر می‌کند و نمی‌توانید خودتان را با این شرایط وفق دهید، دچار اختلال سازگاری می‌شوید. این اختلال با علائمی مانند کناره‌گیری از خانواده و دوستان، پرخاشگری، احساس غم، اندوه، پوچی و ناامیدی همراه است و حتی عملکرد فعالیت‌های روزانه شما را دچار اختلال می کند. پس از تشخیص این علائم توسط دکتر روانشناس در مشهد ، می‌بایست برای درمان این اختلال از طریق دارو درمانی، روان‌درمانی و یا تغییر سبک زندگی اقداماتی انجام شود تا از مزمن شدن این اختلال جلوگیری به عمل آید.

اختلال سازگاری چیست؟

اختلال سازگاری در واقع به معنای دشواری در سازگاری با عوامل محیطی زندگی مثبت و منفی است. این عوامل شامل تغییر محیط زندگی به شهر جدید، تغییر در یک رابطه جدی، تغییر شغل و یا از دست دادن عزیزان می‌شود که همین عوامل ممکن است اختلال خلقی یا رفتاری را بوجود آورند. نوع پاسخ دادن به فشارهای روحی بوجود آمده از این عوامل از یک فرد به فرد دیگر متفاوت است. به طور مثال برخی از افراد می‌توانند این احساسات را کنترل کرده و خود را با شرایط وفق دهند و وضعیت روحی خود را کنترل کنند.

این در حالی است که برخی دیگر از افراد نمی‌توانند از این شرایط عبور کنند و در دام شرایط منفی روحی می‌افتند. از این رو این تنش‌ها روی آن‌ها تاثیر گذاشته و توانایی‌های این دسته از افراد برای رسیدن به کار، خواب و موفقیت را محدود می‌کنند. برای درک بهتر این موضوع تصور کنید که شغلتان را برای همیشه از دست داده‌اید، از همسر خود جدا شده و یا به بیماری جدی مبتلا شده‌اید. این رویدادها استرس‌زا هستند و باعث ایجاد احساسات منفی مانند غم، خشم، اضطراب و یأس می‌شوند.

در بسیاری از افراد این احساسات با گذر زمان کاهش می‌یابد و آن‌ها یاد می‌گیرند که با شرایط جدید به خوبی خودشان را وفق دهند. در افراد با اختلال سازگاری، این تطابق اتفاق نمی‌افتد. چرا که فردی که به این اختلال مبتلا است، هنوز هم به اتفاق‌های استرس‌زا فکر می‌کند و احساس ناامیدی و غم به سراغ وی می‌آید. حتی ممکن است از خود رفتارهای پرخطر و یا تکانشی نشان دهد. به همین علت توصیه می‌شود در صورت بروز هر گونه از علائم اختلال سازگاری، به دکتر روانشناس در مشهد مراجعه کنید.

به نقل قول از منبع معتبر علمی helthline: Adjustment disorders are a group of conditions that can occur when you have difficulty coping with a stressful life event, such as the death of a loved one. They may cause psychological and even physical اختلالات سازگاری گروهی از شرایطی هستند که می‌توانند زمانی رخ دهند که شما در کنار آمدن با یک رویداد استرس‌زای زندگی، مانند مرگ یکی از عزیزان، مشکل دارید. این اختلالات ممکن است باعث علائم روانی و حتی جسمی شوند.

علل و عوامل بروز اختلال سازگاری

اختلال سازگاری به دنبال یک سری موارد محرک بوجود می‌آید و فرد را دچار این اختلال می‌کند. اختلال سازگاری ناشی از بسیاری از موقعیت‌های استرس‌زا است. برخی از آن‌ها می‌توانند ناشی از بلای طبیعی، تغییر شغل و یا تغییر مکان به مکان جدید باشند. برخی دیگر ناشی از مشکلات ادامه‌دار مانند ازدواج اشتباه و یا راه‌اندازی کسب و کار جدید هستند. با وجود این‌که ممکن است برخی شرایط استرس‌زای زندگی شما را در معرض خطر ابتلا به این اختلال قرار دهند، می‌بایست علل بوجود آمدن را شناسایی کرده و همچنین روش مقابله با استرس را بیاموزید. در زیر به عوامل بروز این اختلال پرداخته شده است:

تجربه زندگی گذشته

اگر در دوران کودکی خود، شرایط استرس‌زایی را تحمل کرده‌اید، این شرایط می‌تواند شما را در معرض اختلال انطباقی قرار دهد و همچنین مشکلات جدی دیگری را برایتان بوجود آورد.

سایر مسائل مربوط به سلامت روان
دیگر مسائل مرتبط با روان باعث ابتلا به اختلال سازگاری می‌شود. این مسائل شامل افسردگی، اختلال اضطراب و دیگر اختلال‌های روان هستند.
شرایط دشوار زندگی

در صورتی‌که در معرض استرس‌های بیش از حد قرار دارید، این استرس‌ها باعث می‌شود که به اختلال سازگاری مبتلا شوید. به این دلیل‌که روح شما تحمل یک تغییر دیگر در زندگی را ندارد.

علائم و نشانه های اختلال سازگاری

اختلال انطباقی باعث بروز یک سری واکنش‌ها و تغییرات می‌شود که از طریق این واکنش‌ها می‌توان متوجه شد که شما به این اختلال دچار هستید یا خیر. البته این نشانه‌ها باید توسط دکتر روانپزشک در مشهد شناسایی شود. علائم این اختلال ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد. در زیر به این علائم پرداخته شده است:

1-تغییرات رفتاری

از جمله تغییرات رفتاری اختلال سازگاری می‌توان به مواردی مانند مشکل در تمرکز، احساس خستگی اما ناتوانی در خواب (بی‌خوابی)، کاهش اشتها، کاهش عملکرد روزانه، کاهش علاقه به فعالیت‌هایی که قبلاً به آن‌ها علاقمند بوده‌اید، منزوی شدن و کناره‌گیری از خانواده و جمع دوستان، پرهیز از موقعیت‌های اجتماعی، رفتار تکانشی و پرخطر و در موارد شدید فکرکردن به خودکشی یا اقدام به آن اشاره کرد.

2-تغییرات هیجانی

اختلال انطباقی می‌تواند با موارد دیگر مانند افسردگی، احساس غمگینی، ناامیدی، بی‌حوصلگی، احساس بی‌ارزشی، اضطراب، نگرانی، خشم، تحریک‌پذیری، پریشانی، عصبانیت، لرزش و استرس، احساس گناه و گریه‌های مکرر همراه باشد.

3-مشکلات جسمانی مرتبط

گاهی در موارد شدیدتر اختلال انطباقی با علائمی جسمانی بدون علت مشخص مانند بدن‌درد، سردرد، درد معده، خستگی مزمن، تپش قلب یا ضربان قلب نامنظم (آریتمی) همراه است.

روش های تشخیص اختلال انطباقی

تشخیص قطعی اختلال سازگاری به عهده روانشناس است‌. البته برخی علائم وجود دارند که می‌توانید با استفاده از آن‌ها متوجه اختلال شوید. زمانی‌که برای تشخیص به روانشناس و متخصص سلامت روان مراجعه می‌کنید، ابتدا معاینه فیزیکی انجام شده و یک سری سوالات درمورد علائم بالینی و وضعیتتان پرسیده می‌شود. سپس روانشناس ممکن است شما را به یک روانپزشک ارجاع دهد. در این مرحله با استفاده از معیارهای تعیین شده در DSM-5-TR و با ارزیابی دقیق علائم شما مانند تغییرات خلقی، اضطراب و کاهش عملکردهای روزمره، میزان شدت و دشواری اختلال سازگاری در مواجهه با رویدادهای استرس‌زای زندگی مشخص می‌کند.

معیارهای سنجش اختلال انطباقی شامل علائم عاطفی یا رفتاری بعد از یک رویداد استرس‌زا، شدت این علائم و تداخل آن‌ها با زندگی روزمره و عدم تطابق علائم با سایر اختلالات روانی است. دقت داشته باشید که مدت زمان این علائم می‌تواند به صورت حاد، یعنی کم‌تر از ۶ ماه و یا مزمن، بیش از ۶ ماه طول بکشد. برای تشخیص اختلال انطباقی می‌بایست موارد تاثیر گذار دیگر مانند هنجارهای اجتماعی و فرهنگی نیز سنجیده شوند.

به عبارتی می‌توان گفت که پزشک ابتدا شما را معاینه کرده و سپس متخصص سلامت روان با در نظر گرفتن علائم شما و اتفاق‌های استرس‌زای روزهای اخیر زندگی‌تان و همچنین معیارهای تشخیصی دیگر، این اختلال را تشخیص می‌دهد. به طور کلی مراحل تشخیص شامل موارد زیر است:

مصاحبه بالینی گسترده: ابتدا در این مرحله روانپزشک، تاریخچه اتفاق‌های ناگوار و استرس‌زا، شروع علائم اختلال، زمان شروع علائم و شدت آن‌ها را بررسی می‌کند.
بررسی علائم و نشانه ها: در این مرحله تمامی علائم هیجانی، رفتاری و حتی جسمانی فرد تحت نظارت و ارزیابی قرار می‌گیرد.
متمایز کردن از دیگر اختلال های روانی: یکی از مهم‌ترین مسائل در جلسات درمان این است که اختلال سازگاری با دیگر اختلال‌ها اشتباه تشخیص داده نشود. این اختلال‌ها شامل اختلال‌های انطباقی، تمایز آن از سایر اختلال‌های روانشناختی مانند افسردگی، اضطراب و دیگر اختلال‌ها مانند افسردگی اساسی و اضطرابی جدایی و اختلال پس از سانحه هستند.

روش های درمان و مدیریت اختلال سازگاری

پس از این‌که اختلال سازگاری توسط معتبرترین روانشناسان در بهترین کلینیک روانشناسی در مشهد تشخیص داده شد نوبت به درمان این اختلال می‌رسد.
البته در صورتی‌که علائم شما بیش از ۶ ماه ادامه یافت، نشان دهنده ابتلا به این اختلال است. پزشک متخصص با استفاده از راهکارهای درمانی زیر برای بهبود این اختلال اقداماتی انجام می‌دهد:

روان درمانی

روان درمانی و شرکت در جلسات تراپی بهترین روش برای درمان اختلال انطباقی محسوب می‌شود. نوع درمان با توجه به تخصص روانپزشک و شدت اختلال و نیازهای درمان‌جو ممکن است متفاوت باشد. به طور کلی روان درمانی حمایت عاطفی را فراهم می‌کند و همچنین باعث شناسایی مهارت‌های مقابله‌ای نیز می شود. در این جلسات روانپزشک به شما می‌آموزد که چگونه استرس خود را مدیریت کرده و عادت‌های سالم را در زندگی پیدا کنید. اگر از عزیزان نزدیک شما به این اختلال مبتلا است، به طور معمول از شما خواسته می‌شود که در جلسات درمان شرکت کنید. خانواده درمانی و مشارکت در درمان بهترین راه حمایت از فردی است که به این اختلال دچار می‌شود.

دارو درمانی

ممکن است روانپزشک شما از دارو برای برطرف کردن افسردگی به همراه اختلال سازگاری استفاده کند. چرا که معمولا این اختلال با افسردگی و اضطراب همراه است. داروهای ضد افسردگی و اضطراب شاید برای مدت کوتاهی استفاده شود. البته بهتر است خودسرانه دارو مصرف نکنید و قبل از هر چیزی با متخصص روانپزشک مشورت نمایید. در زیر داروهایی که به طور معمول برای این اختلال استفاده می‌شوند، شرح داده شده است:

داروهای ضدافسردگی: مانند سیتالوپرام، فلوکستین یا پاروکستین جهت کاهش علائم خلقی، اضطرابی و اختلال در عملکرد روزانه

داروهای ضداضطراب: در صورت وجود علائم اضطرابی شدید مانند بنزودیازپین‌ها

داروهای خلقی: مانند لیتیوم

تغییر سبک زندگی و حمایت‌های اجتماعی

اگر پس از دارودرمانی و روان‌درمانی بازهم نتوانستید، علائم اختلال سازگاری را برطرف کنید، می‌بایست سبک زندگی خود را تغییر دهید. برای این‌کار لازم است گام‌هایی برای بهبود انعطاف خود در شرایط سخت زندگی بردارید. این‌کار باعث می‌شود تا در زندگی احساس بهتری داشته باشید. اقدامات زیر برای بهبود سبک زندگی شما کمک کننده هستند:

در فعالیت های سرگرم کننده شرکت کنید: انجام دادن کارهای سرگرم کننده برای کاهش سطح استرس شما بسیار مفید هستند. بهتر است فعالیت‌های مورد علاقه خود را شناسایی کرده و آن‌ها را انجام دهید و برای انجام آن‌ها زمان در نظر بگیرید.

مفید بودن خود مراقبتی برای سلامتی: برای کاهش سطح استرس بهتر است غذای سالم بخورید، فعالیت بدنی داشته باشید و ورزش را در روتین روزانه خود قرار دهید.

انجام فعالیت های مقابله ای: یک‌ سری فعالیت‌های روزانه باعث کاهش سطح استرس می‌شوند. به طور مثال از جمله این فعالیت‌ها می‌توان به گوش کردن موسیقی، انجام مدیتیشن، دیدن طلوع صبحگاهی و رفتن به طبیعت اشاره کرد. این فعالیت‌ها باعث مقابله با استرس شده و ذهن شما را آرام می‌کنند.

پرهیز از مهارت های مقابله‌ای ناسالم: بهتر است برای کاهش سطح کورتیزول (هورمون استرس) در بدن از کارهای مقابله‌ای ناسالم پرهیز کنید. این فعالیت‌ها شامل مصرف بی‌رویه الکل یا سیگار می‌شود. انجام چنین فعالیت‌هایی باعث بیش‌تر شدن مشکلات قبلی و یا ایجاد مشکلات جدید می‌شوند.

در برخی موارد روانپزشک از روش‌های ترکیبی برای درمان نیز استفاده می‌کند تا نتیجه بهتری حاصل شود. مدت زمان درمان با توجه به شدت علائم و پاسخ فرد ممکن است متفاوت باشد. به طور کلی می‌توان گفت که علائم اختلال سازگاری پس از ۶ ماه به طور کامل برطرف می شوند. این درحالی است که در برخی مواقع برای مدت طولانی‌تری ادامه پیدا می‌کند، به خصوص اگر این اختلال مزمن شده باشد.

پیشگیری و نکات کلیدی برای مقابله با اختلال سازگاری

برای این‌که بتوانید از اختلال سازگاری پیشگیری کنید و در صورت ابتلا با آن مقابله نمایید، می‌بایست یک سری اقدامات خود مراقبتی انجام دهید که در زیر به آن‌ها پرداخته شده است:

افزایش مهارت های مقابله با استرس

ممکن است به صورت روزانه حجم استرس زیادی به شما وارد شود و شما را در معرض بروز اختلال سازگاری قرار دهد. در این صورت می‌بایست اقداماتی انجام دهید تا بتوانید در برابر این استرس‌ها، ناملایمات، تروماها و یا تراژدی‌ها تحمل داشته باشید.
به این معنی که بتوانید پس از تجربه این حس‌ها به زندگی عادی و روتین خود بازگردید. شیوه بازگشت به زندگی از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما به طور کلی موارد زیر می‌تواند در مقابله با استرس کمک کننده باشند:

معاشرت و گفت و گو با دوستان نزدیک و مثبت خود.
انجام دادن روزانه کارهایی که به شما احساس لذت، موفقیت و هدفمندی می‌دهد.
داشتن سبک زندگی سالم مانند تنظیم ساعات خواب، مصرف غذاهای تازه و سالم و فعالیت بدنی منظم
درس گرفتن از تجربیات گذشته درباره چگونگی مقابله با رویدادهای استرس‌زای گذشته
امیدوار بودن به آینده و داشتن نگرش مثبت و تلاش مداوم برای آن
شناخت نقاط ضعف و قوت خود در زندگی و توسعه نقاط مثبت
روبرو شدن با ترس‌ها و پذیرش چالش‌های زندگی
به فعالیت‌های آرامش‌بخش و شادی‌آور مانند ورزش، مدیتیشن، گوش کردن به پادکست انگیزشی و موسیقی بپردازید.
یادگیری تکنیک‌های مدیریت استرس، مانند تنفس عمیق و تکنیک‌های آرام‌سازی، می‌تواند برای مقابله با موقعیت‌های استرس‌زا بسیار کمک کننده باشد.

آموزش مهارت ارتباطی و حل مسئله

برای اینکه از اختلال سازگاری پیشگیری کنید، نیاز است که مهارت‌های ارتباطی خود را تقویت کنید. با این‌کار می‌توانید هنگام بروز مشکل و برای حل مسائل از آن‌ها کمک بگیرید. در کلاس‌های گروهی شرکت کنید. برای جلوگیری از بروز افسردگی با افراد دارای انرژی مثبت وقت بگذرانید و با آن‌ها در مورد مسائل روزمره صبحت کنید. اگر توانایی برقراری ارتباط را ندارید، می‌توانید برای تقویت آن آموزش ببینید. اگر اطرافتان، افرادی با انرژی منفی هستند، بهتر است برای تغییر محل زندگی و حتی محل کارتان برنامه‌ریزی کنید.

اهمیت درخواست کمک در صورت بروز علائم

زمانی‌که علائم اختلال سازگاری را در فردی مشاهده کردید، مهم است که به او نزدیک شوید و کمک کنید. صحبت کردن با عزیزان درمورد این موضوع ممکن است کمی دشوار به نظر برسد. چرا که افراد دچار این اختلال احساس می‌کنند با پیش کشیدن حرف افسردگی و اختلال‌، فرد مبتلا شده عصبانی می‌شود و همچنین این حس در او بوجود می‌آید که به او توهین شده است. در این مواقع باید دقت داشته باشید که چه نوع سوال از او بپرسید. چرا که این‌کار باعث پیشگیری از حادتر شدن اختلال می‌شود. به طور مثال دقت داشته باشید که گوش شنوا داشتن مسئله مهم‌تری از نصیحت کردن به فرد افسرده و اختلال انطباقی است. شما نمی‌توانید به طور کامل مشکل را حل کنید، فقط می‌توانید یک شنونده خوب و بدون قضاوت باشید.

گوش دادن و همدلی می‌تواند به مراتب سازنده‌ترین اقدام برای پیشگیری از اختلال باشد. زمانی‌که در فردی نشانه‌های این اختلال را مشاهده کردید، باید اعتماد فرد بیمار را جلب کرده و او را به حرف زدن و درد دل کردن تشویق کنید. در این‌کار باید پشتکار داشته باشید. چرا که فرد مبتلا باید بتواند از غار تنهایی‌اش بیرون آمده و شروع به حرف زدن کند. زمانی‌که به شما اعتماد کرد، تعداد گفت و گو را افزایش دهید. چرا که در این صورت احساسات منفی تخلیه شده و به اختلال مزمن سازگاری تبدیل نمی‌شوند.

جمع بندی

اختلال سازگاری یکی از اختلالات روانشناختی است که در صورت عدم تشخیص به موقع و درمان می‌تواند باعث ابتلا به دیگر مشکلات روانشناسی و حتی حاد شدن اختلال انطباقی شود. از این رو توصیه می‌شود، هرچه سریع‌تر برای درمان این اختلال اقداماتی انجام دهید. اولین اقدام این است که به یک روانپزشک خوب مراجعه کنید تا با استفاده از یک سری تست‌ها و معیارهای ارزیابی، این اختلال تشخیص داده شود. پس از تشخیص می‌بایست درمان دارویی یا روانشناختی انجام گیرد. البته فرد بیمار نقش بسیار پررنگی در بهبود علائم ایفا می‌کند، چرا که باید مهارت مقابله با استرس را بیاموزد و سبک زندگی سالم و به دور از تنش داشته باشد تا توسط حاذق‌ترین روانپزشکان درمان شود.

واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی