درمان بیش فعالی با دارو درمانی

بیش‌ فعالی یا اختلال نقص توجه یکی از شایع‌ترین مشکلات روانشناختی در کودکان و حتی بزرگسالان است که می‌تواند تاثیرات زیادی بر تحصیل، روابط اجتماعی و عملکرد روزانه فرد بگذارد. خوشبختانه با پیشرفت‌های علمی، روش‌های متنوعی برای درمان این اختلال وجود دارد. یکی از موثرترین و رایج‌ترین این روش‌ها، دارودرمانی است. داروهایی که به‌طور خاص برای کنترل علائم بیش‌فعالی طراحی شده‌اند، می‌توانند نقش مهمی در بهبود تمرکز، کاهش رفتارهای تکانشی و افزایش توانایی‌های فردی ایفا کنند. در این مقاله به بررسی درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی پرداخته می‌شود.

داروی بیش‌ فعالی چیست؟

درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی می‌تواند به کاهش علائم مرتبط با بیش فعالی، بی‌توجهی و رفتارهای تکانشی در کودکان و بزرگسالان کمک کند. اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) که پیش‌تر با نام ADD شناخته می‌شد، به یک رویکرد جامع برای مدیریت و کنترل نیاز دارد. لازم به ذکر است که این داروها به‌عنوان درمان قطعی برای ADHD عمل نمی‌کنند و با قطع مصرف، علائم دوباره باز خواهند گشت.

داروهای درمان بیش فعالی_ بیش فعالی

درمان اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی (ADHD) نیازمند یک رویکرد جامع است که داروها بخش مهمی از آن را تشکیل می‌دهند. آشنایی با انواع مختلف داروهای مورد استفاده برای ADHD می‌تواند به تنظیم برنامه‌های درمانی مناسب برای افراد مختلف کمک کند.

همچنین باید توجه داشت که امکان دارد داروهای درمان ADHD با عوارض جانبی و خطرات خاصی همراه باشند و نباید به‌عنوان تنها گزینه درمانی برای مدیریت علائم در نظر گرفته شوند. برای والدین و بیماران، آگاهی از اطلاعات مربوط به این داروها اهمیت زیادی دارد زیرا این آگاهی می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر درباره بهترین روش‌های درمانی برای خود یا فرزندشان کمک کند.

داروهای متنوعی برای درمان ADHD در بزرگسالان و کودکان استفاده می‌شوند که معمولا به دو دسته اصلی داروهای محرک و داروهای غیرمحرک تقسیم می‌شوند.

داروهای محرک درمان بیش فعالی

در درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی، داروهای محرک نقش مهمی ایفا می‌کنند. این داروها با افزایش سطح مواد شیمیایی خاصی در مغز به‌ویژه دوپامین و نوراپی‌نفرین کمک می‌کنند تا فرد بتواند تمرکز، تفکر و انگیزه خود را بهبود بخشد. این انتقال‌دهنده‌های عصبی نقشی کلیدی در عملکرد مغز دارند و بر توانایی فرد برای تمرکز و انجام وظایف مختلف تاثیرگذار هستند.

اغلب اوقات پزشک قبل از تجویز داروهای محرک، انجام تست‌هایی مانند نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (EKG) را توصیه می‌کند تا احتمال بروز مشکلات قلبی به‌خصوص آریتمی‌های قلبی که ممکن است پیش از این تشخیص داده نشده باشند، کاهش یابد. همچنین به دلیل خطرات سوء مصرف و وابستگی به این داروها، مصرف آن‌ها باید تحت نظارت دقیق پزشک و با دقت انجام گیرد. داروهای محرک به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

1. داروهای با رهش فوری

این داروها در صورت نیاز تجویز می‌شوند و اثر آن‌ها معمولا تا چهار ساعت ادامه دارد.

2. داروهای با رهش طولانی

این داروها معمولا یک بار در روز به‌خصوص در صبح، مصرف می‌شوند. اثر بعضی از این داروها بین شش تا هشت ساعت ادامه دارد، در حالی که بعضی دیگر می‌توانند تا ۱۶ ساعت دوام بیاورند.

انواع داروهای محرک درمان ADHD

در درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی، داروهای محرک نقش مهمی در کنترل علائم این اختلال دارند. این داروها معمولا با افزایش سطح دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز به بهبود تمرکز، انگیزه و کاهش رفتارهای تکانشی کمک می‌کنند.

● متیل‌فنیدات (Methylphenidate)

متیل‌فنیدات یکی از محبوب‌ترین داروهای محرک در درمان ADHD است که در اشکال مختلف رهایش فوری و طولانی عرضه می‌شود. بعضی از نسخه‌های رهایش فوری آن شامل ریتالین و فوکالین هستند که معمولا اثر آن‌ها پس از ۳۰ تا ۴۵ دقیقه شروع می‌شود و بین ۳ تا ۴ ساعت ادامه دارد. این داروها به‌خصوص برای کودکانی که در بلع قرص مشکل دارند، می‌توانند به صورت مایع یا قرص‌های قابل جویدن در دسترس باشند.

برای مدت اثر طولانی‌تر، نسخه‌های رهایش طولانی از متیل‌فنیدات تولید شده‌اند. از جمله داروهای با اثر طولانی‌تر می‌توان به کانسرتا که ۸ تا ۱۲ ساعت اثر دارد و کوتمپلا XR-ODT که به‌صورت قرص فوری حل‌شونده در دهان است، اشاره کرد. این داروها برای کودکانی که به مدت طولانی نیاز به کنترل علائم ADHD دارند، گزینه‌های مناسبی هستند.

● آمفتامین‌ها (Amphetamines)

آمفتامین‌ها نیز از دیگر داروهای موثر در درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی محسوب می‌شوند. این داروها معمولا قوی‌تر از متیل‌فنیدات عمل می‌کنند و مدت اثر آن‌ها بیشتر است. از جمله داروهای آمفتامین می‌توان به آدرال و ایوک اشاره کرد که اکثرا ظرف ۳۰ تا ۴۵ دقیقه پس از مصرف تتثیر خود را نشان می‌دهند و اثر آن‌ها ۳ تا ۴ ساعت ادامه دارد. بعضی از نسخه‌های رهایش طولانی آمفتامین‌ها شامل آدرال XR است که می‌تواند تا ۱۰ تا ۱۲ ساعت اثر کند و ویاس (Vyvanse) که می‌تواند تا ۱۴ ساعت اثر داشته باشد. ویاس به دلیل ترکیب آمفتامین و لیزین، کمی بیشتر طول می‌کشد تا اثر خود را آغاز کند، اما پس از آن مدت اثر آن طولانی‌تر است.

داروهای غیر محرک درمان بیش فعالی

در درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی، داروهای غیرمحرک گزینه‌های مناسبی برای افرادی هستند که نمی‌توانند از داروهای محرک استفاده کنند یا به آن‌ها واکنش منفی نشان می‌دهند. برخلاف داروهای محرک، داروهای غیرمحرک تحت کنترل خاصی قرار ندارند و احتمال سو استفاده از آن‌ها کم‌تر است. این داروها به‌طور عمده با افزایش سطح نوراپی‌نفرین در مغز به بهبود توجه و تمرکز کمک می‌کنند. یکی از ویژگی‌های مهم داروهای غیرمحرک این است که برای شروع اثرگذاری خود به زمان بیشتری نیاز دارند. معمولا برای مشاهده اثرات کامل این داروها، باید آن‌ها را به مدت سه تا چهار هفته به‌طور منظم مصرف کنید. این داروها در کاهش رفتارهای تکانشی و بهبود توانایی فرد در حفظ توجه تاثیر قابل توجهی دارند.

در حال حاضر داروهای غیرمحرک کمی برای درمان ADHD در دسترس‌اند که بیشتر شامل مهارکننده‌های بازجذب نوراپی‌نفرین و آگونیست‌های آلفا-۲ آدرنرژیک هستند. این داروها می‌توانند به‌عنوان بخشی از برنامه درمانی جامع به افراد مبتلا به ADHD کمک کنند تا علائم خود را بهتر مدیریت نمایند.

در درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی، داروهای غیرمحرک گزینه‌ای مناسب برای افرادی که به داروهای محرک پاسخ نمی‌دهند یا دارای سابقه سوء مصرف مواد هستند، شناخته می‌شوند. این داروها معمولا تاثیرات طولانی‌مدتی دارند و به‌طور عمده با افزایش سطح نوراپی‌نفرین در مغز عمل می‌کنند.

آتوموکستین (Strattera)

آتوموکستین که تحت نام تجاری استراموکس نیز شناخته می‌شود، یکی از داروهای غیرمحرک مهم در درمان ADHD است. این دارو به‌خصوص برای افرادی که به داروهای محرک واکنش نمی‌دهند یا از نظر پزشکی یا رفتاری دچار مشکلاتی هستند، گزینه‌ای موثر به شمار می‌آید. آتوموکستین با افزایش سطح نوراپی‌نفرین در مغز به بهبود تمرکز، توجه و کاهش رفتارهای تکانشی کمک می‌کند.

گوانفاسین و کلونیدین

گوانفاسین (Intuniv) و کلونیدین (Kapvay) دو داروی غیرمحرک دیگر برای درمان ADHD هستند که معمولا برای کنترل بیش‌فعالی و رفتارهای تکانشی تجویز می‌شوند. این داروها با تاثیر بر گیرنده‌های آلفا-2 آدرنرژیک در مغز عمل کرده و به تنظیم رفتار کمک می‌کنند. در حال حاضر، داروی کلونیدین از این گروه در بازار دارویی ایران در دسترس است.

این داروهای غیرمحرک می‌توانند به‌عنوان قسمتی از درمان جامع برای مدیریت علائم ADHD کمک کنند، به‌ویژه برای کسانی که به داروهای محرک واکنش مناسب نشان نمی‌دهند یا به دلایلی نمی‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.

داروهای ضد افسردگی برای درمان ADHD

در درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی، داروهای ضد افسردگی می‌توانند در بعضی موارد به‌عنوان یک گزینه موثر برای درمان اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی (ADHD) در نظر گرفته شوند. این داروها به‌خصوص زمانی که فرد مبتلا به ADHD هم‌زمان دچار افسردگی یا اضطراب باشد، می‌توانند مفید واقع شوند. داروهای ضد افسردگی معمولا به دو دسته اصلی تقسیم شده‌اند که شامل موارد زیر می‌شوند:

مهارکننده‌های بازجذب انتخابی سروتونین (SSRIs)

داروهای SSRIs با افزایش سطح سروتونین در مغز عمل می‌کنند و می‌توانند به بهبود خلق و خو، کاهش اضطراب و حتی بهبود تمرکز کمک کنند. بعضی از داروهای این دسته که برای درمان ADHD تجویز می‌شوند عبارت‌اند از:

فلوکستین (Prozac)
سرترالین (Zoloft)
سیتالوپرام (Celexa)

داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای (TCAs)

این دسته از داروها نیز می‌توانند در درمان ADHD موثر باشند به‌ویژه زمانی که علائم افسردگی همراه با ADHD مشاهده می‌شود. داروهای TCAs در بهبود خلق و خو و کاهش علائم اضطراب نقش دارند و بعضی از داروهای این گروه عبارت‌اند از:

آمی‌تریپتیلین (Elavil)
نورتریپتیلین (Pamelor)

داروهای ضد افسردگی می‌توانند بخش مهمی از درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی باشند، به‌ویژه برای افرادی که علاوه بر ADHD به اختلالات روحی دیگری مانند افسردگی و اضطراب مبتلا هستند.

عوارض جانبی داروهای درمان بیش فعالی

در درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی، داروهای محرک و غیرمحرک می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند. عوارض جانبی این داروها معمولا مشابه هستند، هرچند که شدت بعضی از آن‌ها در داروهای محرک بیشتر مشاهده می‌شود.

عوارض جانبی این داروها شامل موارد زیر می‌شوند:

سردرد
مشکلات خواب
ناراحتی معده
احساس عصبی بودن
تغییرات خلق و خو
کاهش وزن
خشکی دهان

این عوارض معمولا خفیف و موقتی هستند و امکان دارد پس از مدتی مصرف دارو کاهش یابند. با این حال در بعضی افراد ممکن است عوارض جدی‌تری مشاهده شود که البته نسبت به عوارض شایع‌تر نادر هستند. برای داروهای محرک، عوارض جانبی جدی‌تری که می‌توانند در کودکان مشاهده شوند عبارت‌اند از:

توهم
افزایش فشار خون
واکنش‌های آلرژیک شدید
افکار یا اقدام به خودکشی

این عوارض نادر هستند اما در صورت بروز آن‌ها باید مصرف دارو را تحت نظر پزشک قطع کرده و به سرعت اقدام به درمان کرد.‌

برای داروهای غیرمحرک نیز، عوارض جانبی جدی در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

تشنج
افکار یا اقدام به خودکشی

در درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی، مصرف دارو باید تحت نظارت دقیق پزشک باشد تا عوارض جانبی به حداقل برسند و درمان به شکل ایمن و موثر پیش رود. در صورت مشاهده هر یک از عوارض جانبی جدی، ضروری است که بیمار فورا با پزشک خود تماس گرفته و درمان را زیر نظر پزشک ادامه دهد.

آیا مصرف دارو به تنهایی برای درمان اختلال کم توجهی و بیش فعالی کافی است؟

در درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی، مصرف دارو به‌تنهایی نمی‌تواند به‌طور کامل اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی (ADHD) را مدیریت کند. این اختلال نیازمند رویکردی جامع است که شامل عوامل مختلفی می‌شود. برای کمک به فرد مبتلا به ADHD و بهبود کیفیت زندگی او، اقدامات بسیاری وجود دارد که می‌توانند مکمل دارو درمانی باشند:

ورزش منظم: فعالیت بدنی می‌تواند به افزایش تمرکز و کاهش رفتارهای تکانشی کمک کند.
تغذیه سالم: رژیم غذایی متعادل و مغذی می‌تواند تاثیر زیادی در مدیریت علائم ADHD داشته باشد.
خواب کافی: خواب مناسب و کافی برای عملکرد مغز ضروری است و به کاهش مشکلات توجه و تمرکز کمک می‌کند.
حفظ نگرش مثبت: توجه به سلامت روان و حفظ نگرش مثبت در کنار درمان دارویی می‌تواند به بهبود کلی شرایط فرد کمک کند.

بنابراین برای درمان موثر ADHD، ترکیب دارو درمانی با تغییرات سبک زندگی و مدیریت سایر جنبه‌های بهداشت جسمی و روانی ضروری است.

درمان بیش فعالی با نوروفیدبک

یکی از روش‌های مدرن، موثر و سریع برای کاهش علائم این اختلال، درمان بیش فعالی با نوروفیدبک است. این روش درمانی که به سادگی و با ایمنی بالا انجام می‌شود، می‌تواند تاثیر قابل توجهی در بهبود وضعیت افراد مبتلا به بیش‌فعالی داشته باشد. در صورتی که این درمان به‌طور مستمر انجام شود، نتایج چشم‌گیری حاصل خواهد شد. نوروفیدبک به‌عنوان یک روش مکمل در کنار دارو درمانی می‌تواند به بهبود عملکرد فرد کمک کند و در کنترل علائم ADHD موثر باشد.

درمان بیش فعالی با تحریک الکتریکی مغز (tdcs)

درمان بیش فعالی با تحریک الکتریکی مغز (tdcs) در حال بررسی است. این روش درمانی غیرتهاجمی با استفاده از جریان الکتریکی ضعیف، فعالیت الکتریکی مغز را تغییر داده و می‌تواند به بهبود عملکرد شناختی، توجه و کنترل رفتارهای تکانشی در افراد مبتلا به ADHD کمک کند. در این روش از الکترودهایی که بر روی پوست سر قرار می‌گیرند، برای اعمال جریان الکتریکی ضعیف به نواحی خاصی از مغز استفاده می‌شود.

استفاده از تحریک الکتریکی مغز در درمان ADHD همچنان در مرحله تحقیقاتی است و نیاز به مطالعات بیشتر برای تایید اثربخشی بلندمدت آن دارد. به‌طور کلی، این روش می‌تواند به‌عنوان یک درمان مکمل در کنار دارو درمانی و دیگر روش‌های روان‌درمانی برای مدیریت اختلال بیش فعالی به کار گرفته شود.

درمان بیش فعالی با لورتا

روش‌های مختلفی برای درمان ADHD وجود دارند که شامل دارودرمانی، رفتار درمانی و تغییرات در سبک زندگی هستند. با این حال بعضی از افراد ممکن است به این درمان‌ها پاسخ مثبتی ندهند یا با عوارض جانبی ناخواسته مواجه شوند. در این راستا، درمان بیش فعالی با لورتا به‌عنوان یک روش غیرتهاجمی و جایگزین برای درمان ADHD معرفی شده است. لورتا نوعی نوروفیدبک است که به مغز کمک می‌کند تا فعالیت‌های خود را تنظیم کند.

این روش بر اساس استفاده از سیگنال‌های مغزی و بهبود عملکرد نواحی خاص مغز عمل می‌کند و هدف آن تنظیم فعالیت‌های مغزی مرتبط با توجه، تمرکز و کنترل رفتار است. با توجه به مزایای لورتا در بهبود عملکرد شناختی و کاهش علائم ADHD بدون استفاده از دارو، این روش می‌تواند برای افرادی که از دارودرمانی به‌طور کامل بهره نمی‌برند یا نمی‌خواهند عوارض دارویی را تحمل کنند، گزینه‌ای موثر و ایمن باشد.

مدت زمان مصرف داروهای ADHD چقدر است؟

مدت زمان درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی به توصیه پزشک و وضعیت فرد بستگی دارد. معمولا داروهای ADHD تا زمانی که تاثیرات مثبت خود را حفظ کنند، ادامه می‌یابند. این داروها به‌عنوان درمان دائمی برای اختلال بیش‌فعالی و کم‌توجهی در نظر گرفته نمی‌شوند و هدف آن‌ها کمک به فرد برای بهبود تمرکز، کاهش رفتارهای تکانشی، تجربه احساس آرامش بیشتر و یادگیری موثرتر مهارت‌ها است.

بعضی از داروها نیاز به مصرف روزانه دارند، در حالی که امکان دارد دیگر داروها فقط در روزهای کاری یا زمانی که فرد به مدرسه می‌رود تجویز شوند. در بعضی موارد پزشک ممکن است پیشنهاد دهد که داروها به‌صورت موقت قطع شوند تا اثربخشی آن‌ها بررسی شود و تشخیص داده شود که آیا ادامه مصرف ضروری است یا خیر. این روش به پزشک کمک می‌کند تا درمان را به‌طور موثرتری تنظیم کند.

آیا داروهایی که برای درمان ADHD در کودکان استفاده می‌شوند، برای درمان ADHD در بزرگسالان نیز استفاده می‌شوند؟

بله، داروهایی که برای درمان ADHD در کودکان به کار می‌روند معمولا برای درمان بیش فعالی در بزرگسالان نیز استفاده می‌شوند. با این حال، دوز مصرف این داروها برای بزرگسالان و کودکان می‌تواند متفاوت باشد. همچنین عوارض جانبی این داروها در بزرگسالان می‌تواند با کودکان فرق کند. تاریخچه پزشکی فرد امکان دارد انتخاب داروهای مناسب را محدود کند. بنابراین مهم است که با پزشک خود مشورت کنید تا مشخص شود کدام دارو برای شما مناسب‌تر است.

بهترین کلینیک برای تجویز داروی بیش فعالی‌ زیر نظر متخصص

بیش فعالی یکی از اختلالات شایع در کودکان و حتی بزرگسالان است که می‌تواند تاثیرات زیادی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. یکی از روش‌های موثر برای درمان این اختلال، درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی است که تحت نظر متخصصین روانپزشکی و روانشناسی قرار می‌گیرد. داروهای خاصی برای کنترل علائم این اختلال تجویز می‌شوند که با تنظیم سطح مواد شیمیایی مغز، فرد می‌تواند به بهبود توانایی تمرکز و کنترل رفتار خود دست یابد. کلینیک تخصصی مهر رضوی یکی از مراکز معتبر و شناخته شده در زمینه درمان اختلالات روانی است که با بهره‌گیری از متخصصان مجرب، خدمات درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی را به‌صورت تخصصی ارائه می‌دهد. در این کلینیک، برنامه‌ریزی درمانی دقیق و متناسب با نیاز هر فرد انجام می‌شود تا بهترین نتیجه ممکن حاصل شود.

اگر شما یا یکی از نزدیکانتان با علائم بیش فعالی مواجه هستید، توصیه می‌کنیم برای مشاوره و درمان به کلینیک تخصصی مهر رضوی مراجعه کنید. تیم متخصص این مرکز با تجربه و دانش خود می‌تواند به شما کمک کند تا با انتخاب مناسب‌ترین روش درمانی، بر این اختلال غلبه کرده و کیفیت زندگی بهتری داشته باشید.

جمع‌بندی

درمان بیش‌فعالی با دارو درمانی به دو دسته داروهای محرک مثل (ریتالین و آدرال) که تمرکز و انگیزه را بهبود می‌بخشند و داروهای غیرمحرک مثل (استراترا و گوانفاسین) تقسیم می‌شوند. داروهای محرک سریع‌تر اثر می‌کنند، در حالی که داروهای غیرمحرک زمان بیشتری برای اثرگذاری نیاز دارند. عوارض جانبی داروهای درمانی شامل سردرد، مشکلات خواب و تغییرات خلق و خو می‌شود. این داروها معمولا به‌عنوان درمان موقت استفاده شده و باید تحت نظر پزشک مصرف شوند. دارو درمانی برای رسیدن به نتیجه بهتر، با تغییرات سبک زندگی مانند ورزش، تغذیه سالم و خواب کافی همراه می‌شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از سایت مهر رضوی کمک بگیرید.

واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی