اختلال اضطراب بیماری چیست؟ + علل و علائم هیپوکندری
اختلال اضطراب بیماری حالتی است که فرد در آن به طور مداوم نگران ابتلا به یک بیماری جدی بوده یا فکر می‌کند که به آن مبتلا شده، هرچند این ترس و اضطراب غیرواقعی است. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً علائم طبیعی بدن را به‌اشتباه به‌عنوان نشانه‌های بیماری تفسیر می‌کنند. این اضطراب باعث می‌شود که نگرانی و ترس شدیدی را تجربه کنند که کنترل آن برایشان بسیار دشوار است. حتی زمانی که آزمایش‌های پزشکی هیچ مشکلی را نشان نمی‌دهد، امکان دارد این افراد همچنان باور داشته باشند که به بیماری جدی مبتلا هستند. این اضطراب و نگرانی مداوم می‌تواند در روابط اجتماعی، محیط کار و زندگی روزمره آنها اختلال ایجاد کند.
فهرست مطالب
اختلال اضطراب بیماری چیست؟
افراد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری اغلب کوچک‌ترین تغییرات یا احساسات طبیعی در بدن خود را به‌عنوان نشانه‌ای از بیماری تلقی می‌کنند و این باعث افزایش اضطراب و نگرانی آنها می‌شود. این اضطراب مداوم می‌تواند بسیار طاقت‌فرسا باشد و فرد را در چرخه‌ای از ترس‌های غیرواقعی گرفتار کند که کنترل آن برایش دشوار است. حتی پس از انجام آزمایش‌های پزشکی و دریافت جواب‌های سالم، ممکن است این افراد همچنان احساس کنند که به بیماری جدی مبتلا هستند. این اختلال می‌تواند تأثیر بسیاری بر زندگی روزمره فرد داشته باشد و مدیریت و درمان این اختلال معمولاً نیازمند کمک تخصصی روانشناسی و پزشکی است.
در وبسایت معتبر healthline، به این موضوع اشاره شده است:
``Health anxiety is an obsessive and irrational worry about having a serious medical condition. It's also called illness anxiety or hypochondria.`` ``اضطراب سلامت یک نگرانی وسواس‌گونه و غیرمنطقی در مورد ابتلا به یک بیماری جدی پزشکی است. به آن اضطراب بیماری یا خودبیمارانگاری نیز گفته می‌شود.``
بیماری هیپوکندری چقدر شایع است؟
اختلال اضطراب بیماری یا هیپوکندری نسبتاً نادر است و فقط درصد کمی از جمعیت را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. برای مثال این اختلال حدود ۰.۱ درصد از افراد در ایالات متحده را مبتلا می‌کند. معمولاً این اختلال در اوایل بزرگسالی شروع می‌شود اما می‌تواند در هر سنی و در هر جنسیتی رخ دهد. اگرچه شیوع آن کم است، اما تأثیر قابل‌توجهی بر زندگی افرادی که به آن مبتلا می‌شوند دارد.
انواع اختلال اضطراب بیماری چیست؟
اختلال اضطراب بیماری یکی از اختلالات روانی است که در آن فرد به طور مداوم و غیرمنطقی از ابتلا به بیماری‌های جدی یا خطرناک نگران است. این اختلال می‌تواند تأثیر زیادی بر زندگی فرد بگذارد و باعث شود که افراد برای مقابله با این نگرانی‌ها به روش‌های مختلفی واکنش نشان دهند. این اختلال معمولاً به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
1. اضطراب بیماری مراقبت جویانه
افرادی که در این دسته قرار دارند، به‌شدت نگران سلامتی خود هستند و هر گونه تغییر کوچک یا احساس ناخوشایندی در بدنشان می‌تواند نگرانی شدیدی در آنها ایجاد کند. این افراد اغلب علائم بدنی خود را به طور مداوم بررسی کرده و به مراکز درمانی و پزشکان مختلف مراجعه می‌کنند تا از صحت سلامتی خود مطمئن شوند. این مراجعه‌ها معمولاً بدون دلیل پزشکی خاصی صورت می‌گیرد و به درخواست‌های غیرضروری برای انجام آزمایش‌ها و تست‌ها منجر می‌شود. حتی زمانی که پزشکان به این افراد اطمینان می‌دهند که هیچ مشکلی در سلامتی آنها وجود ندارد، ممکن است همچنان خواستار آزمایش‌های بیشتر شوند.
همچنین این افراد توجه زیادی به علائم بدنی خود دارند و حتی کوچک‌ترین تغییرات مانند سردرد، دردهای عمومی، خستگی یا ناراحتی‌های گذرا می‌تواند باعث نگرانی شدید آنها شود. امکان دارد بعضی از این افراد خود را دچار بیماری‌های خطرناک و تهدیدکننده زندگی مانند سرطان، بیماری‌های قلبی یا مغزی بدانند. به‌علاوه، بسیاری از این افراد به جست‌وجوی اینترنتی می‌پردازند و در مورد علائم و بیماری‌ها اطلاعاتی پیدا می‌کنند که اغلب نادرست یا غیرعلمی است. این اطلاعات می‌تواند باعث افزایش نگرانی و اضطراب آنها شود و نگرانی‌هایشان را تشدید کند.
2. اجتناب از دریافت مراقبت
در این دسته، افراد از مراجعه به پزشک یا دریافت درمان پزشکی اجتناب می‌کنند و امکان دارد به دلیل ترس از تشخیص نادرست، ناتوانی در برقراری ارتباط با پزشکان یا تجربه‌های منفی قبلی از دریافت خدمات پزشکی احساس اضطراب شدید نسبت به درمان داشته باشند. این ترس اغلب آنها را از مراجعه به پزشکان منع می‌کند و به‌این‌ترتیب مشکلات پزشکی خود را نادیده می‌گیرند و یا درمان را به تعویق می‌اندازند. ترس از تشخیص‌های اشتباه یا عدم اعتماد به پزشکان می‌تواند باعث شود که فرد از درمان‌های ضروری اجتناب کند و در نتیجه وضعیت سلامتی او بدتر شود. این نوع نگرانی‌ها و ترس‌ها به کاهش اعتمادبه‌نفس، احساس ناتوانی و افزایش اضطراب فرد منجر می‌شود. به طور معمول، امکان دارد این افراد نسبت به پزشکان احساس بی‌اعتمادی داشته باشند و فکر کنند که علائمشان جدی گرفته نمی‌شود یا پزشکان به‌اشتباه بیماری‌های نادرستی را تشخیص می‌دهند.
فرق بین هیپوکندری و علائم جسمی
فردی که دچار اختلال اضطراب بیماری است امکان دارد وسواس داشته باشد و نگرانی زیادی درباره سلامت خود نشان دهد، مشابه فردی که مبتلا به هیپوکندری است. در اختلال علائم جسمی، فرد واقعاً علائم فیزیکی را تجربه می‌کند اما آزمایش‌های پزشکی نمی‌توانند دلیل مشخصی برای این علائم پیدا کنند.
علائم اختلال اضطراب بیماری
افراد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری، نگرانی مداوم و غیرمنطقی درباره ابتلا به بیماری‌های جدی دارند. این نگرانی‌ها معمولاً با تغییر در نوع بیماری‌هایی که از آنها می‌ترسند همراه است و می‌تواند زندگی روزمره آنها را تحت‌تأثیر قرار دهد. امکان دارد بعضی از افراد به بیماری جسمی واقعی مبتلا باشند اما به دلیل ابتلا به این اختلال، شدت بیماری را بسیار بیشتر از واقعیت احساس کنند.
1. علائم رفتاری
علائم رفتاری این اختلال عبارت‌اند از:
- اجتناب از حضور در مکان‌ها یا تعامل با افرادی که ممکن است آنها را به بیماری مبتلا کنند.
- جستجو و بررسی مکرر علائم بیماری در خود و یا در منابع مختلف.
- اندازه‌گیری مکرر علائم فیزیکی مانند فشارخون، ضربان قلب یا دمای بدن.
- درخواست مکرر اطمینان از سلامت خود از اطرافیان و متخصصان پزشکی.
- تمرکز و نگرانی بیش از حد روی عملکردهای طبیعی بدن مانند تعریق، دفع گاز یا ضربان قلب.
2. علائم روانی
علائم رفتاری این اختلال عبارت‌اند از:
- اضطراب شدید و مداوم درباره وضعیت سلامتی خود
- افکار وسواسی درباره بیماری و علائم جسمی
- احساس ترس غیرواقعی و پایدار از ابتلا به بیماری‌های جدی
- تمایل مکرر به صحبت‌کردن درباره وضعیت سلامتی خود با دیگران
- اغراق در تشخیص شدت علائم، مانند درنظرگرفتن سرفه ساده به‌عنوان نشانه سرطان ریه
علل اختلال اضطراب بیماری
کارشناسان هنوز دقیق نمی‌دانند چرا بعضی افراد به اختلال اضطراب بیماری دچار می‌شوند، اما عوامل مختلفی می‌توانند احتمال بروز این اختلال را افزایش دهند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سابقه خانوادگی ابتلا به اختلال اضطراب بیماری یا سایر اختلالات اضطرابی
- تجربیات آسیب‌زا در دوران کودکی مانند کودک‌آزاری یا بی‌توجهی
- مواجهه با استرس‌های شدید و فشارهای روانی در زندگی
- بیماری‌های جدی یا طولانی‌مدت در دوران کودکی یا بیماری‌های شدید در اعضای خانواده
- مسائل سلامت روان مانند اضطراب یا افسردگی
- تجربه ضربه‌های روان‌شناختی مانند سو استفاده‌های فیزیکی یا احساسی درگذشته
اختلال اضطراب بیماری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
این اختلال با ترس مداوم و غیرمنطقی از ابتلا به یک بیماری جدی یا مشاهده علائم جسمانی شناخته می‌شود. روانپزشک یا روان‌شناس با بررسی این که آیا شما این اضطراب سلامتی یا سایر نشانه‌های اختلال اضطراب بیماری را حداقل به مدت شش ماه تجربه کرده‌اید یا خیر، اقدام به تشخیص می‌کند. این تشخیص حتی زمانی انجام می‌شود که آزمایش‌های پزشکی هیچ بیماری جسمی را نشان ندهند. برای دریافت مشاوره و تشخیص دقیق این اختلال، می‌توانید با روان‌شناس یا روانپزشک متخصص صحبت کنید.
عوارض بیماری هیپوکندری
اختلال اضطراب بیماری باعث ایجاد ترس و نگرانی مداوم درباره سلامت جسمی می‌شود که به‌تدریج می‌تواند استرس شدید و مکرر را به همراه داشته باشد. این استرس نه‌تنها بر سلامت روان فرد تأثیر منفی می‌گذارد بلکه جسم او را نیز آسیب‌پذیرتر می‌کند. کسانی که دچار این اختلال هستند، اغلب در روابط شخصی و اجتماعی خود دچار مشکلات می‌شوند و کیفیت زندگی‌شان به‌شدت کاهش می‌یابد. در موارد شدید امکان دارد این اختلال موجب بروز افسردگی عمیق و ناامیدی شدید شود، تا جایی که بعضی افراد به فکر خودکشی می‌افتند. همچنین این اختلال علاوه بر پیامدهای روانی، می‌تواند پیامدهای جدی دیگری نیز به دنبال داشته باشد که مهمترین آنها عبارت‌اند از:
- مشکلات مالی ناشی از هزینه‌های زیاد مراجعه‌های مکرر به پزشک و انجام آزمایش‌های پزشکی غیرضروری
- ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره به دلیل نگرانی‌های مکرر درباره بیماری و در نتیجه بیکاری یا کاهش بهره‌وری در کار
- ریسک بالاتر عوارض جانبی به علت انجام آزمایش‌ها و درمان‌های غیرضروری
نحوه مدیریت و درمان اختلال اضطراب بیماری
برای مدیریت اختلال اضطراب بیماری معمولاً ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی با یک متخصص سلامت روان مانند روان‌شناس یا روانپزشک همکاری می‌کند. بااین‌حال، دریافت مراقبت‌های منظم از پزشک عمومی همچنان اهمیت دارد. هدف اصلی درمان، کاهش اضطراب مرتبط با سلامت و بهبود کیفیت عملکرد در زندگی روزمره است.
1.روان درمانی
روان درمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان این اختلال به شمار می‌رود. شواهد علمی نشان می‌دهند که روش‌هایی مانند شناخت درمانی، رفتاردرمانی، شناخت درمانی رفتاری (CBT) و تکنیک‌های مدیریت استرس می‌توانند تأثیر مثبتی بر درمان اختلال اضطراب بیماری داشته باشند. در روند درمان، درمانگران کمک می‌کنند تا تمرکز کمتری روی علائم بدنی داشته باشید. آنها توضیح می‌دهند که بعضی از رفتارهای رایج مانند لمس مکرر قسمت‌های مختلف بدن یا جستجو در اینترنت درباره بیماری‌ها، در کاهش اضطراب مؤثر نیستند و حتی می‌توانند آن را تشدید کنند. درعین‌حال، پزشکان و درمانگران باید علائم جسمی را جدی بگیرند زیرا احساس ناراحتی یا درد در بیماران واقعی است. اما این به معنای انجام آزمایش‌های غیرضروری یا ارجاع‌های متعدد نیست بلکه باید از راه‌های علمی و هدفمند به بررسی موضوع پرداخت.
2. دارو درمانی
در بعضی از موارد، استفاده از داروهای ضدافسردگی مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) برای درمان اضطراب با دارو مفید است. همچنین اگر اختلالات اضطرابی یا خلقی دیگری وجود داشته باشد، امکان دارد داروهای خاصی برای کنترل آن تجویز شوند. در این زمینه، حتماً با پزشک درباره گزینه‌ها، عوارض جانبی و خطرات احتمالی مشورت کنید.
3. درمان‌های حمایتی
درمان‌های حمایتی هدفشان افزایش اثربخشی درمان‌های اصلی در مدیریت اختلال اضطراب بیماری است. این درمان‌ها به کاهش فشار روانی بیمار و بهبود محیط اطراف او کمک می‌کنند. مشاوره خانوادگی، آموزش اعضای خانواده برای برخورد مناسب با نگرانی‌های بیمار و آگاهی‌بخشی درباره اهمیت ادامه درمان، از جمله اقدامات مؤثر در این زمینه هستند. همچنین روش‌هایی مانند مدیتیشن، تمرین‌های ریلکسیشن و تکنیک‌های آرمیدگی به کاهش اضطراب کمک می‌کنند. در سال‌های اخیر، روش‌های نوین مانند درمان اضطراب با نوروفیدبک و درمان اضطراب با تحریک الکتریکی مغز tdcs نیز برای کاهش اضطراب مورداستفاده قرار گرفته‌اند. این روش‌ها با تنظیم فعالیت‌های مغزی، به بهبود تمرکز و کاهش علائم اضطرابی کمک می‌کنند و ترکیب آنها با درمان‌های اصلی می‌تواند به کنترل بهتر اختلال اضطراب بیماری و بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کند.
آیا می‌توان از هیپوکندری پیشگیری کرد؟
اطلاعات محدودی در مورد پیشگیری کامل از اختلال اضطراب بیماری وجود دارد اما بعضی اقدامات می‌توانند به کاهش احتمال ابتلا یا جلوگیری از شدت یافتن علائم آن کمک کنند. اگر احساس می‌کنید دچار اضطراب غیرعادی نسبت به وضعیت سلامتی خود هستید، بهتر است در اولین فرصت با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید. مداخله زودهنگام می‌تواند از پیشرفت علائم جلوگیری کند و احتمال ابتلا به اختلالات روانی دیگر مانند افسردگی یا اختلالات اضطرابی دیگر را کاهش دهد. تمرین مداوم تکنیک‌های کاهش استرس مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا، یا فعالیت‌های آرام‌بخش می‌تواند به کنترل اضطراب و جلوگیری از تشدید این اختلال کمک کند. این تمرین‌ها باعث می‌شوند که ذهن در برابر افکار مزاحم و نگرانی‌های مکرر درباره سلامتی مقاوم‌تر شود. از دیگر اقدامات مهم، پایبندی به برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک یا درمانگر است. حتی اگر علائم کاهش پیدا کرده باشند، ادامه‌دادن روند درمان برای جلوگیری از بازگشت یا وخامت مجدد بیماری اهمیت دارد.
برقراری سبک زندگی سالم، خواب کافی، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم و ایجاد روابط اجتماعی مثبت نیز نقش مهمی در پیشگیری از شدت یافتن علائم این اختلال ایفا می‌کند. به‌طورکلی آگاهی از علائم اولیه، مراجعه به‌موقع برای دریافت کمک حرفه‌ای و تمرین روش‌های خودمراقبتی از جمله گام‌هایی هستند که می‌توانند احتمال درگیرشدن شدید با این اختلال را کاهش دهند.
چشم‌انداز برای افرادی که هیپوکندری دارند چیست؟
اختلال اضطراب بیماری یک وضعیت مزمن و طولانی‌مدت محسوب می‌شود، به این معنا که امکان دارد فرد در طول زندگی خود با دوره‌های مختلفی از شدت و ضعف علائم مواجه شود. ممکن است در بعضی دوره‌ها اضطراب نسبت به‌سلامت جسمی کاهش پیدا کند یا حتی به طور موقت از بین برود، اما این احتمال وجود دارد که نگرانی‌ها و علائم مجدداً بازگردند. بااین‌حال، چشم‌انداز برای افرادی که دچار این اختلال هستند لزوماً منفی نیست. بسیاری از افراد با کمک درمان‌های مناسب از جمله روان‌درمانی، دارودرمانی و در صورت نیاز درمان‌های حمایتی می‌توانند یاد بگیرند که چگونه علائم را کنترل کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
تمرکز بر شناسایی محرک‌های اضطراب، یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای برای مدیریت استرس و پایبندی به برنامه درمانی از جمله راهکارهایی است که به فرد کمک می‌کند تا با نوسانات این اختلال بهتر کنار بیاید. همچنین ایجاد حمایت‌های اجتماعی و ارتباط منظم با متخصصان سلامت روان نقش مهمی در مدیریت موفق این اختلال دارد. در کل، با اینکه این اختلال می‌تواند همیشگی باشد اما با درمان مستمر و اقدامات حمایتی می‌توان آن را به‌خوبی کنترل کرد و از بروز اختلالات شدیدتر در عملکرد روزانه، روابط اجتماعی و سلامت روانی جلوگیری نمود.
چه عواملی ریسک ابتلا به اختلال خودبیمارانگاری را افزایش می‌دهند؟
اختلال اضطراب بیماری معمولاً در اوایل یا اواسط بزرگسالی آغاز می‌شود و با افزایش سن می‌تواند شدت بیشتری پیدا کند. در افراد مسن، نگرانی‌های مرتبط با سلامت اغلب به شکل ترس از ابتلا به زوال عقل یا ازدست‌دادن حافظه بروز می‌کنند. این اختلال می‌تواند تحت‌تأثیر ترکیبی از عوامل روانی، زیستی و محیطی شکل بگیرد.
بعضی از مهمترین عوامل افزایش‌دهنده ریسک ابتلا به این اختلال عبارت‌اند از:
- استرس‌های شدید یا طولانی‌مدت به‌خصوص در دوره‌های بحرانی زندگی تجربه‌کردن.
- مواجهه با یک بیماری جدی که بعداً مشخص شده چندان خطرناک نبوده است، می‌تواند به ایجاد حساسیت بیش از حد نسبت به علائم جسمی منجر شود
- سابقه سو رفتار یا بی‌توجهی در دوران کودکی که امکان دارد منجر به اضطراب‌های ماندگار نسبت به‌سلامت شود
- ابتلا به بیماری سخت در کودکی یا مشاهده بیماری جدی در والدین و اطرافیان که می‌تواند فرد را نسبت به سلامت خود بیش از حد محتاط و نگران کند
- جستجوی بیش از حد در اینترنت درباره بیماری‌ها و علائم پزشکی که امکان دارد اطلاعات نادرست یا اغراق شده اضطراب سلامت را تشدید کند
جمع‌بندی
اختلال اضطراب بیماری یا هیپوکندری، حالتی بوده که در آن فرد به طور مداوم نگران ابتلا به بیماری‌های جدی است، حتی زمانی که هیچ دلیل پزشکی وجود ندارد. این اختلال اغلب در اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود و تحت‌تأثیر عواملی مانند استرس شدید، تجربیات تلخ دوران کودکی، ویژگی‌های شخصیتی مثل نگرانی زیاد و جستجوی مکرر درباره بیماری‌ها در اینترنت ایجاد یا تشدید می‌شود. علائم آن شامل اضطراب مداوم، وسواس درباره علائم جسمی، مراجعه یا اجتناب افراطی از پزشک و اختلال در زندگی روزمره است. با روش‌هایی مانند روان‌درمانی، دارودرمانی و درمان‌های حمایتی می‌توان علائم را کنترل کرد. مداخله زودهنگام و پایبندی به درمان، نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی این افراد دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره و نوبت می‌توانید از سایت مهر رضوی کمک بگیرید.
واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی
مطالب مرتبط
جستجو کنید
خدمات ما
جستجو کنید
رزرو اینترنتی نوبت معاینه
شبکه های مجازی
