
اختلال یادگیری غیر کلامی + هر آن چیزی که باید بدانید!
اختلال یادگیری غیر کلامی یک اختلال عصبی رشدی است که توانایی فرد در یادگیری و درک اطلاعات غیر کلامی را تحتتأثیر قرار میدهد. این اختلال یادگیری اغلب ناشناخته میماند زیرا کودکان مبتلا دارای مهارتهای زبانی و خواندن قوی هستند اما در مهارتهای فضایی، حرکتی، اجتماعی و محاسبات ریاضی مشکل دارند. این اختلال نسبتاً نادر است و حدود ۱.۷ درصد از کل اختلالات یادگیری را شامل شده و معمولاً در دوران دبیرستان و با پیچیدهتر شدن مسائل یادگیری تشخیص داده میشود.
فهرست مطالب
علائم اختلال یادگیری غیر کلامی
اختلال یادگیری غیر کلامی با علائمی متنوع همراه بوده که ممکن است در هر کودک به شکل متفاوتی بروز کند. این کودکان درحالیکه از نظر زبان و حافظه قوی هستند، در مهارتهایی مانند تجسم فضایی، درک مطالب پیچیده و مسائل ریاضی مشکل دارند. مشکلات حرکتی مانند دست خط ضعیف یا دشواری در استفاده از قیچی و دوچرخهسواری و ضعف در جهتیابی از دیگر علائم این اختلال هستند. از نظر اجتماعی امکان دارد این کودکان در مواجهه با موقعیتهای جدید یا تعاملات اجتماعی دچار مشکل شوند و در تفسیر الگوهای اجتماعی دچار اختلال باشند.
مهمترین علائم انواع اختلالات یادگیری عبارتاند از:
- آگاهی فضایی مانند برخورد با اشیا
- مهارتهای حرکتی و هماهنگی مانند پرتاب توپ و دویدن
- مهارتهای حرکتی ظریف از جمله دست خط
- برنامهریزی و سازماندهی
- حل مسئله و چندوظیفهای بودن
- توجه و تمرکز
- یادآوری اطلاعات بصری
- برداشتن نشانههای اجتماعی
- تفسیر الگوهای اجتماعی و انجام رفتارهای مناسب در طول تعاملات اجتماعی
- درک و سازگاری با موقعیتهای جدید و غیرمنتظره
- درک طنز، طعنه و اصطلاحات
- مهارتهای ریاضی پیشرفته مانند حل مسائل کسری و مسائل کلمهای
- توانایی تشخیص و درک نمودارها و نقشهها
- مشکلات در نوشتن مقالات و مسائل نوشتاری
اختلال یادگیری غیر کلامی چه مهارتهایی را تحتتأثیر قرار میدهد؟
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیر کلامی در بعضی از مهارتها با مشکلاتی مواجه میشوند. این اختلال میتواند مانند اختلال یادگیری خواندن و اختلال نوشتن در کودکان تأثیر زیادی بر مهارتهای آنها بگذارد. این کودکان اغلب در زمینههایی مانند تجزیهوتحلیل متون، درک مطالب پیچیده و نوشتن صحیح دچار چالشهای جدی میشوند. همچنین مشکلات حرکتی، سازماندهی و حل مسائل پیچیده نیز از دیگر دشواریهایی است که این کودکان با آن روبهرو هستند.
1. آگاهی بصری و فضایی
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیر کلامی معمولاً در درک تصاویر بصری و ارتباط بین اشکال هندسی دچار مشکل هستند. این مشکل میتواند باعث دشواری در انجام فعالیتهایی مانند کپیکردن اشکال هندسی (مربع و مثلث) شود. همچنین امکان دارد آنها در ارزیابی موقعیتهای فضایی اطراف خود مشکل داشته باشند که این موضوع میتواند به احساس دستوپاچلفتی بودن یا عدم توانایی در حرکت صحیح منجر شود. درک مفاهیم پیچیده یا تصویر بزرگ برای کودکان مبتلا به این اختلال کمی دشوار است.
2. درک بالاتر
درک بالاتر به توانایی شناسایی ایده اصلی در یک مطلب و همچنین جزئیاتی که از آن حمایت میکنند، اشاره دارد. این توانایی درک ارتباطات بین مفاهیم مختلف نیز مهم است. در واقع این مهارت تأثیر زیادی بر توانایی کودکان در درک متن، نوشتن یا بیان مؤثر داستانها دارد. همچنین بر یادداشتبرداری مؤثر نیز تأثیرگذار است. برای مثال بعضی از کودکانی که دچار اختلال یادگیری غیر کلامی هستند، قادر به شناسایی مطالب مهم از سخنان معلم نیستند و اغلب مواردی که باید یادداشت کنند را نادیده میگیرند. بعضی دیگر نیز چون نمیدانند چه چیزی مهم است، همه اطلاعات را ثبت میکنند و امکان دارد اینگونه به نظر برسد که به مطلب توجه نمیکنند یا گاهی اطلاعات نادرست و غیرضروری را ثبت میکنند.
3. مفاهیم ریاضی
در آغاز ممکن است این کودکان در یادگیری مفاهیم پایه ریاضی مانند جمع، تفریق و ضرب موفق عمل کنند. بااینحال وقتی با مسائل پیچیدهتر یا الگوهای جدید مواجه میشوند، دچار مشکل خواهند شد. حتی اگر همان مسئله را دوباره برای آنها ارائه دهید، تغییرات جزئی در روش حل یا نوع مسئله باعث میشود که نتوانند بهدرستی آن را حل کنند.
4. وظایف اجرایی
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیر کلامی در انجام وظایف اجرایی که نیازمند برنامهریزی و سازماندهی هستند، مشکل دارند. این وظایف شامل تقسیم یک کار به مراحل مختلف و انجام آن بهصورت گامبهگام است. امکان دارد آنها در سازماندهی فعالیتهای روزمره خود دچار مشکل شوند و نتوانند به طور مؤثر برای انجام کارهای پیچیده یا حل مسائل برنامهریزی کنند.
5. مهارتهای اجتماعی
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیر کلامی اغلب در درک نشانههای غیر کلامی مانند حالات چهره و زبان بدن مشکل دارند. این مشکل باعث میشود که در موقعیتهای اجتماعی دچار سردرگمی شوند و نتوانند به طور مؤثر واکنش نشان دهند. برای مثال در یک مکالمه حضوری، ممکن است متوجه نشوند که دیگران چه احساسی دارند یا رفتارشان چگونه باید باشد. در مقابل، ارتباط از طریق متن یا چت میتواند برای آنها راحتتر باشد چرا که هیچ نشانه غیر کلامی وجود ندارد.
اختلال یادگیری غیر کلامی چقدر شایع است؟
اختلال یادگیری غیر کلامی یکی از اختلالات یادگیری است که معمولاً به دلیل ویژگیهای خاصش بهدرستی تشخیص داده نمیشود. این اختلال بیشتر در پردازش اطلاعات غیر کلامی مانند درک تصاویر و روابط اجتماعی مشکل ایجاد میکند. به دلیل ماهیت آن، اغلب در ابتدا با اختلالات دیگری اشتباه گرفته میشود یا اصلاً شناسایی نمیشود. اطلاعات دقیق در مورد شیوع این اختلال به دلیل عدم تشخیص صحیح، کم است اما شواهد نشان میدهد که به طور مساوی در پسران و دختران مشاهده میشود. همچنین این اختلال در بعضی از خانوادهها شایعتر بوده که احتمالاً نشاندهنده ویژگی ژنتیکی آن است. این اختلال معمولاً بر مهارتهای اجتماعی، درک فضایی و حل مسئله تأثیر میگذارد و امکان دارد افراد مبتلا در تعاملات اجتماعی و تفسیر سیگنالهای غیر کلامی مشکل داشته باشند.
علل ابتلا به اختلال یادگیری غیر کلامی
علت دقیق اختلال یادگیری غیر کلامی هنوز به طور کامل شناخته نشده، اما بعضی از متخصصان بر این باور هستند که آسیب یا بیماریهایی که بر نیمکره راست مغز تأثیر میگذارند، میتوانند موجب بروز این اختلال شوند. نیمکره راست مغز در پردازش اطلاعات فضایی و تفسیر دادههای بصری نقشی حیاتی ایفا میکند. همچنین این نیمکره توانایی تجمیع و یکپارچهسازی همزمان اطلاعات از منابع حسی مختلف را دارد. مطالعهای که در سال 2016 انجام شد، نشان داد که افراد مبتلا به این اختلال معمولاً دارای عدم تقارن در نیمکرههای مغز هستند.
عوامل خطر دیگری که امکان دارد فرد را در معرض ابتلا به این اختلال قرار دهند شامل موارد زیر میشوند:
- مصرف الکل یا سیگارکشیدن توسط مادر
- بیماریهای دوران بارداری
- زایمان طولانی
- پیچش بندناف
- زایمان زودرس
- وزن کم نوزاد در هنگام تولد
- عفونتهای جدی در دوران بارداری یا تولد
اختلال یادگیری غیر کلامی چگونه بر نوجوانان تأثیر میگذارد؟
نوجوانان مبتلا به اختلال یادگیری غیر کلامی (NLD) در درک سیگنالهای غیر کلامی مانند زبان بدن، حالات چهره و لحن صدا مشکل دارند. این مشکل میتواند باعث شود که آنها در برقراری ارتباط مؤثر با همسالان، معلمان یا دیگران دچار دشواری شوند، زیرا نمیتوانند بهراحتی مفاهیم اجتماعی و احساسی را تشخیص دهند. امکان دارد این اختلال باعث اضطراب اجتماعی و انزوا شود که به نوبه خود میتواند بر عملکرد تحصیلی تأثیر بگذارد، حتی اگر فرد هوش بالایی داشته باشد. همچنین نوجوانان مبتلا به این اختلال در پردازش اطلاعات پیچیده و تجسم فضایی مشکل دارند که این میتواند به مشکلاتی در حل مسئله و یادگیری مهارتهای جدید منجر شود. این مسائل میتوانند باعث کاهش اعتمادبهنفس و عزتنفس فرد شوند، زیرا امکان دارد احساس کنند که نمیتوانند بهخوبی دیگران در مدرسه یا فعالیتهای اجتماعی موفقیت کسب کنند. پاسخ به این چالشها نیاز به شناسایی زودهنگام اختلال و ارائه حمایتهای خاص از جمله آموزشهای تطبیقی و استراتژیهای اجتماعی دارد تا نوجوانان بتوانند با اعتمادبهنفس بیشتری به مقابله با این مشکلات پرداخته و پتانسیل خود را به حداکثر برسانند.
اختلال یادگیری غیر کلامی در بزرگسالان
امکان دارد افراد مبتلا به اختلال یادگیری غیر کلامی در بزرگسالی با چالشهایی در زمینههای مختلف زندگی مواجه شوند که مهمترین آنها عبارتاند از:
- مشکل در خواندن نقشهها یا نمودارها
- تمایل به صحبت بیش از حد و افشای اطلاعات شخصی
- احساس ناراحتی هنگام تغییر برنامهها یا وظایف
- مشکل در مدیریت زمان و رعایت سررسیدها
- دشواری در سازماندهی ایدهها هنگام نوشتن
- چالش در درک شوخیها و علائم غیر کلامی دیگران
- اضطراب در موقعیتهای اجتماعی، اجتناب از تجربیات جدید و تمایل به ماندن در خانه و پرهیز از تغییرات
تشخیص اختلال یادگیری غیر کلامی
این اختلال نمیتواند به طور رسمی و دقیق از طریق یک متد استاندارد تشخیص داده شود. این اختلال در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، نسخه پنجم (DSM-V-TR)، ذکر نشده است که معمولاً متخصصان بهداشت روان برای شناسایی اختلالات مشابه مانند اختلالات یادگیری و ADHD از آن استفاده میکنند. بااینوجود، مراکز آموزشی و روانشناسان میتوانند علائم این اختلال را شناسایی کرده و بهترین روشها برای مدیریت آن را انتخاب کنند. یک متخصص روانشناسی میتواند با انجام بررسی جامع از تاریخچه پزشکی و رشد کودک و ارزیابی مهارتهای او، به شناسایی این اختلال کمک کند. همچنین امکان دارد از تستهای آکادمیک و شناختی برای تمایز این اختلال از دیگر اختلالات مشابه استفاده شود.
درمان اختلال یادگیری غیر کلامی
در حال حاضر، درمان قطعی یا استانداردی برای اختلال یادگیری غیر کلامی وجود ندارد و هیچ درمان دارویی خاصی برای آن شناخته نشده است. داروهایی که برای درمان اختلال کمبود توجه بیش فعالی (ADHD) تجویز میشوند، تأثیر چندانی بر این اختلال ندارند. بااینحال، بعضی از درمانها و مداخلات میتوانند به مدیریت علائم کمک کنند و کیفیت زندگی فرد مبتلا را بهبود بخشند. در این بخش به بررسی بعضی از این روشها میپردازیم:
فعالیتهای بدنی
افراد مبتلا به اختلال یادگیری غیر کلامی معمولاً در ورزشها عملکرد ضعیفی دارند، اما شواهد نشان میدهند که فعالیتهایی مانند شنا، دوومیدانی و هنرهای رزمی میتوانند به بهبود برنامهریزی حرکتی، قدرت و هماهنگی کمک کنند. این فعالیتها به تقویت تواناییهای جسمانی و ذهنی فرد کمک میکنند. همچنین معلمان میتوانند با ایجاد امکانات و تغییرات در فعالیتهای بدنی، این تجربه را برای دانشآموزان لذتبخشتر و مؤثرتر کنند.
درمانهای مختلف
چندین روش درمانی وجود دارد که میتواند به افراد مبتلا به این اختلال کمک کند.
- فیزیوتراپی: این روش به بهبود مهارتهای حرکتی درشت، قدرت، تعادل و هماهنگی کمک میکند. افرادی که از مشکلات حرکتی رنج میبرند، با فیزیوتراپی میتوانند تواناییهای جسمی خود را تقویت کرده و در فعالیتهای روزمره بهتر عمل کنند.
- کاردرمانی: این درمان برای بهبود مهارتهای حرکتی ظریف و حل مشکلات مربوط به یکپارچگی حسی و اضافهبار حسی کاربرد دارد. این روش به افراد کمک میکند تا تواناییهای حسی و حرکتی خود را بهبود دهند و در انجام وظایف روزانه موفقتر باشند.
- آموزش مهارتهای اجتماعی: این آموزشها به فرد کمک میکنند تا در موقعیتهای اجتماعی بهدرستی واکنش نشان دهد. آموزشهایی مانند احوالپرسی مناسب، پیوستن به مکالمات و برقراری ارتباط مؤثر میتوانند به بهبود روابط فرد با دیگران و تقویت مهارتهای اجتماعیاش کمک کنند.
- آموزش عملکرد اجرایی: این روش به توسعه مهارتهایی مانند حل مسئله، توجه، نظم، برنامهریزی و دیگر مهارتهای اجرایی کمک میکند. افرادی که از مشکلات در مدیریت زمان و سازماندهی رنج میبرند، با این آموزشها میتوانند مهارتهای خود را در زمینههای مختلف زندگی بهبود دهند.
- درمان شناختی: درمان شناختی به مقابله با اضطراب، عزتنفس پایین و مشکلات مربوط به اعتمادبهنفس که معمولاً در افراد مبتلا به اختلال یادگیری غیر کلامی مشاهده میشود، کمک میکند. این روش به فرد کمک میکند تا با افکار منفی خود مقابله کند و خودباوری و اعتمادبهنفس را تقویت کند.
در کنار این روشها درمان اختلال یادگیری با دارو، درمان اختلال یادگیری با tdcs و درمان اختلالات یادگیری با نوروفیدبک میتوانند به بهبود تواناییهای شناختی و حرکتی کمک کنند و کیفیت زندگی فرد را افزایش دهند.
جمعبندی
اختلال یادگیری غیر کلامی یک اختلال عصبی رشدی است که بر تواناییهای غیر کلامی مانند تجزیهوتحلیل تصاویر، مهارتهای حرکتی و تعاملات اجتماعی تأثیر میگذارد. علائم این اختلال شامل مشکلات در تجسم فضایی، درک مفاهیم پیچیده، مهارتهای حرکتی ضعیف و دشواری در تفسیر نشانههای اجتماعی میشوند. این اختلال به طور معمول در دوران دبیرستان قابلشناسایی بوده و بیشتر در پسران مشاهده میشود. علل دقیق این اختلال ناشناخته است اما بعضی عوامل ژنتیکی و محیطی میتوانند در بروز آن نقش داشته باشند. درمانهای موجود شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، آموزش مهارتهای اجتماعی و شناختی بوده که میتوانند به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره میتوانید از سایت مهر رضوی کمک بگیرید.
واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی