افسردگی سایکوتیک چیست؟ + علل، علائم و درمان آن
افسردگی سایکوتیک یک وضعیت روانی پیچیده است که در آن، فرد افسردگی عمیق را به همراه علائم سایکوتیک تجربه می‌کند. در این حالت، علائم سایکوز باعث اختلال شدید در ارتباط فرد با واقعیت می‌شود و افکار و تجربیات ذهنی غیرواقعی و اغراق‌آمیز شدت می‌گیرند. از جمله علائم رایج در این افراد می‌توان به احساس توهم توطئه اشاره کرد، به این معنا که فرد تصور می‌کند دیگران قصد دارند به او آسیب برسانند. همچنین امکان دارد افراد مبتلا به این افسردگی تجربیاتی مانند شنیدن صداهای غیرواقعی، بوها یا احساس بیماری‌هایی که در واقع وجود ندارند را تجربه کنند؛ این تجربیات در واقع ناشی از توهمات ذهنی فرد هستند و هیچ شواهد خارجی از آن‌ها وجود ندارد.
فهرست مطالب
افسردگی سایکوتیک چیست؟
افسردگی سایکوتیک یک اختلال روانی است که در آن فرد در دوران افسردگی، علائم روان‌پریشی یا سایکوز را نیز تجربه می‌کند. به عبارت دیگر می‌توان گفت فرد علاوه بر بروز علائم افسردگی، علائم سایکوتیک را نیز نشان می‌دهد. سایکوز یا روان‌پریشی به وضعیتی گفته می‌شود که در آن ارتباط فرد با دنیای واقعی دچار اختلال شده و دو علامت اصلی آن شامل توهم و هذیان است. توهم به تجربیات حسی گفته می‌شود که پایه‌گذار واقعیت ندارند؛ مانند شنیدن صدایی که وجود خارجی نداشته یا دیدن تصویری که برای دیگران قابل‌مشاهده نیست. هذیان نیز به اعتقادات نادرستی گفته می‌شود که فرد به آن‌ها باور دارد و هیچ مبنای واقعی ندارند؛ مانند این که فرد فکر می‌کند دیگران افکار او را کنترل می‌کنند.
در وبسایت معتبر healthline، به این موضوع اشاره شده است:
``Major depressive disorder with psychosis may cause symptoms including hallucinations or delusions during a depressive episode. Treatment may include medication and other forms of therapy`` ``اختلال افسردگی اساسی همراه با روان‌پریشی ممکن است باعث علائمی از جمله توهم یا هذیان در طول یک دوره افسردگی شود. درمان ممکن است شامل دارو و سایر اشکال درمان باشد.``
اختلال افسردگی سایکوتیک می‌تواند بر اساس شدت علائم و تأثیر آن‌ها بر زندگی روزمره، در درجات خفیف، متوسط یا شدید باشد. بر اساس آمار، این افسردگی تقریباً چهار نفر از هر ۱۰۰۰ نفر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این میزان در افراد مسن‌تر بیشتر است؛ به‌طوری که از هر ۱۰۰۰ نفر بالای ۶۰ سال، بین ۱۴ تا ۳۰ نفر دچار این اختلال هستند. بعضی از محققان بر این باور هستند که این آمار دقیق نیست و احتمالاً تعداد افراد مبتلا به افسردگی سایکوتیک بیشتر است، زیرا بعضی از افراد درباره تجربیات توهمی یا هذیانی خود صحبت نمی‌کنند.
علائم افسردگی سایکوتیک یا افسردگی روان‌پریشانه
علائم افسردگی سایکوتیک می‌تواند هر فرد متفاوت باشد و به شرایط خاص فرد و زمینه افسردگی او بستگی دارد. یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های افراد مبتلا به افسردگی سایکوتیک، باورهای غیرواقعی آن‌ها در مورد دنیای پیرامون و افراد است. امکان دارد این افراد دچار توهم و هذیان شوند که از جمله علائم رایج این اختلال محسوب می‌شود. در این حالت، افراد نسبت به خود و دیگران دیدگاه‌های متوهمانه پیدا می‌کنند؛ برای مثال بعضی از افراد دچار حس خودبرتربینی شدید می‌شوند. درحالی‌که بعضی دیگر توهماتی در مورد آسیب‌دیدن از سوی دیگران و سو استفاده از خود را در ذهن پرورش می‌دهند. از دیگر نشانه‌های این حالت روانی می‌توان به کاهش اشتها، اختلالات خواب، ازدست‌دادن علاقه به فعالیت‌ها، بی‌میلی به زندگی، تمایل بیشتر به خودکشی و کندی روانی و حرکتی اشاره کرد. بسیاری از افرادی که به این افسردگی مبتلا هستند، باور دارند که در آینده اتفاقات بدی برایشان خواهد افتاد و این افکار متوهمانه به‌شدت در ذهنشان حضور دارند. علائم افسردگی سایکوتیک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- توهم و هذیان نسبت به مسائلی که واقعیت ندارند و اغلب هیچ نمود خارجی ندارند
- خلق افسرده و احساس غم یا ناامیدی
- ازدست‌دادن علاقه به فعالیت‌هایی که قبلاً لذت‌بخش بودند
- تغییرات در اشتها
- تغییرات در وزن
- کم یا زیادشدن خواب
- احساس پارانویا، ترس و شک بی‌مورد نسبت به دیگران
- تشدید افکار خودکشی
- کاهش تمرکز در کارهای روزمره و فراموشی جزئیات
- احساس گناه و احساس بی‌ارزشی
ویژگی‌های رفتاری افراد مبتلا به سایکوتیک
ویژگی‌های رفتاری افراد مبتلا به افسردگی سایکوتیک معمولاً حول محور یک ویژگی مشترک شکل می‌گیرد. بسیاری از این افراد بر اساس احساسات و باورهای متوهمانه خود رفتار می‌کنند. یکی از رفتارهای شایع در میان افراد مبتلا به این افسردگی، احساس گناه نسبت به پدیده‌ها و رویدادهای اطراف است. در این حالت، فرد خود را مسئول تمام مشکلات و اتفاقات بدی که در اطرافش رخ می‌دهد، می‌داند. یکی دیگر از رفتارهای متوهمانه در این افراد، تصور حاملگی کاذب است. این باور اغلب در افرادی که حتی مجرد یا باکره هستند، رخ می‌دهد. امکان دارد فرد مبتلا باوجود نداشتن هیچ‌گونه شواهد واقعی از بارداری، خود را باردار بداند و علائم بارداری را از خود نشان دهد. در بعضی از موارد، افراد مبتلا به این اختلال رفتارهایی مشابه به «فلج سربی» از خود نشان می‌دهند. در حالت فلج سربی که ناشی از رسوب سرب در مفاصل است، فرد احساس سنگینی در بدن خود می‌کند. این حالت مشابه در افرادی که به سایکوتیک مبتلا هستند، بدون حضور سرب در بدن به طور غیرارادی رخ می‌دهد. در چنین شرایطی امکان دارد فرد در حرکت و گفتار خود کندی و بی‌رمقی زیادی نشان دهد. افراد مبتلا به این افسردگی به دلیل کاهش سرعت ارتباطات عصبی در مغز، اغلب در گفتار و حرکت خود بسیار کند عمل می‌کنند. یکی دیگر از ویژگی‌های رفتاری رایج در این افراد، احساس سراسیمگی و گوش‌به‌زنگ بودن برای شنیدن خبرهای بد یا تهدیدات جانی است. این حالت نگرانی و اضطراب اغلب منجر به رفتارهایی می‌شود که نشان‌دهنده ترس و آمادگی برای مواجهه با خطرات است.
نحوه برخورد با افراد مبتلا به سایکوتیک
در مواجهه با افرادی که مبتلا به سایکوتیک هستند، رعایت نکاتی خاص و حساس اهمیت زیادی دارد. ابتدا لازم است که خود فرد و اطرافیانش این نوع از بیماری را بپذیرند و از قضاوت‌ها و برداشت‌های نادرست درباره آن دوری کنند. اگر فرد مبتلا وجود مشکل را انکار کرد، باید با درک بالا با او رفتار شود و از بدبین شدن نسبت به او پرهیز گردد. رفتار اطرافیان باید متناسب با وضعیت بالینی و ویژگی‌های رفتاری بیمار باشد و در این زمینه، مشورت با پزشک معالج بسیار مهم است. تلاش برای حفظ آرامش، پرهیز از عصبانیت و بی‌حوصلگی در برابر رفتارهای بیمار، تأثیر مثبت فراوانی دارد. صحبت‌کردن با فرد مبتلا درباره موضوعاتی که برای او جذاب و خوشایند هستند، به ایجاد ارتباط بهتر کمک می‌کند. ایجاد فضای امن و صمیمی، اعتمادسازی و درک متقابل نقش مهمی در روند بهبود دارد. از هر گونه فشار یا اجبار در مسیر درمان باید خودداری کرد و به‌جای توصیه‌های دستوری، حمایت‌های همدلانه ارائه شود. همچنین باید از برچسب‌زدن و نسبت‌دادن صفات منفی به بیمار کاملاً پرهیز شود زیرا این کار می‌تواند به تشدید علائم سایکوتیک منجر گردد.
دلایل و علت افسردگی سایکوتیک
افسردگی سایکوتیک یکی از اختلالات روانی پیچیده و جدی است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. این نوع افسردگی، به دلیل ترکیب علائم افسردگی و روان‌پریشی (توهمات یا هذیان‌ها) تفاوت‌هایی با افسردگی معمولی دارد و نیازمند درمان‌های خاص است. دلایل متعددی در بروز این افسردگی دخیل هستند که در ادامه به بعضی از مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:
عوامل ژنتیکی
تحقیقات نشان داده‌اند افرادی که یکی از نزدیکانشان مانند والدین یا خواهر و برادر سابقه اختلالات روانی به‌خصوص افسردگی یا اسکیزوفرنی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال سایکوتیک قرار می‌گیرند. وراثت می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در حساسیت مغز نسبت به این اختلالات داشته باشد.
عوامل بیولوژیکی و مغز
اختلال در عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین، سروتونین و نوراپی‌نفرین که نقش مهمی در تنظیم خلق و رفتار دارند، می‌تواند موجب بروز اختلالات سایکوتیک شود. همچنین افزایش سطح هورمون کورتیزول که به‌عنوان هورمون استرس شناخته می‌شود، می‌تواند باعث اختلال در کارکرد مغز شود و زمینه‌ساز بروز علائم روان‌پریشی و افسردگی باشد. تغییرات ساختاری و عملکردی در بعضی از مناطق مغزی مانند قشر پیش پیشانی نیز در بعضی بیماران مشاهده شده است.
عوامل محیطی و روانی
تجربه رویدادهای استرس‌زا و آسیب‌زا به‌خصوص در دوران کودکی مانند سو استفاده‌های جسمی یا روانی، ازدست‌دادن والدین یا نزدیکان، طلاق والدین، فقر یا مشکلات مالی شدید می‌تواند حساسیت فرد را نسبت به بیماری‌های روانی افزایش دهد. همچنین فشارهای روانی مکرر یا حاد در بزرگسالی مانند ازدست‌دادن شغل، بیماری‌های مزمن، یا رویدادهای ناگهانی زندگی می‌توانند محرکی برای شروع علائم اختلال سایکوتیک باشند.
چگونه افسردگی سایکوتیک را تشخیص دهیم؟
تشخیص سایکوتیک معمولاً توسط پزشک متخصص صورت می‌گیرد و این فرایند شامل بررسی علائم بالینی و انجام تست‌های خاص می‌شود. یکی از نخستین نشانه‌های این افسردگی، وجود حداقل ۵ علامت افسردگی به مدت حداقل دو هفته است که می‌تواند نشان‌دهنده وجود اختلال افسردگی باشد. این اختلال به طور معمول نیازمند تشخیص و درمان تخصصی است و برای این منظور باید اقدامات تشخیصی و درمانی توسط یک پزشک متخصص باتجربه انجام شود. در بسیاری از موارد، دارودرمانی به‌تنهایی کافی نیست و بیمار برای درمان باید راهکارهای درمانی جامع‌تری دریافت کند که شامل مشاوره و روان‌درمانی باشد.
عوارض و پیامدهای افسردگی سایکوتیک
در میان نشانه‌های نگران‌کننده افسردگی سایکوتیک، توهم‌ها و هذیان‌ها جزو جدی‌ترین علائم محسوب می‌شوند که به‌تدریج موجب آشفتگی ذهنی و رفتاری فرد می‌گردند. این آشفتگی امکان دارد فرد را به آسیب رساندن به خود یا حتی دیگران سوق دهد. در چنین شرایطی، تماس فرد با واقعیت به شکل قابل‌توجهی کاهش می‌یابد و درک او از دنیای پیرامون دچار اختلال می‌شود. همچنین مبتلایان به این افسردگی معمولاً با احساس شدید گناه یا تصور انجام جرم درگیر هستند که این وضعیت آن‌ها را بیش‌ازپیش منزوی می‌کند و باعث کناره‌گیری آن‌ها از روابط اجتماعی می‌شود.
چه زمانی برای افسردگی سایکوتیک باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر دست‌‌کم پنج نشانه از اختلال سایکوتیک را در فردی به مدت دو هفته مشاهده کردید، زمان آن رسیده که موضوع را جدی بگیرید و برای دریافت کمک تخصصی اقدام کنید. مراجعه زودهنگام به پزشک باعث می‌شود که فرد پذیرش بهتری نسبت به وضعیت خود داشته باشد و راحت‌تر بپذیرد که توهمات شنیداری یا دیداری‌اش واقعی نیستند.
از آن جا که بسیاری از مبتلایان به این افسردگی از افکار و رفتارهای غیرعادی خودآگاهی ندارند، ممکن است همکاری لازم را برای شروع درمان نداشته باشند. در چنین مواقعی، مشورت اولیه با یک متخصص می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. درمان افسردگی با روانشناس یا روانپزشک نقش کلیدی در بهبود این نوع اختلال دارد؛ بنابراین اگر فرد بیمار تمایلی به درمان ندارد، شما می‌توانید با مراجعه به روانشناس یا روانپزشک راهکارهای مناسب برای برخورد و شروع فرایند درمان را دریافت کنید.
روش‌های درمان افسردگی سایکوتیک
افسردگی سایکوتیک اختلال جدی است که نیاز به درمان فوری دارد، چون خطر خودکشی یا آسیب به دیگران در آن بالا است. روش‌های رایج درمان افسردگی سایکوتیک شامل مصرف داروهای ضدافسردگی و ضد روان‌پریشی، روان‌درمانی، بستری در موارد شدید و در بعضی از موارد، درمان با شوک الکتریکی است. تشخیص و درمان باید حتماً زیر نظر روانپزشک انجام شود. در ادامه به بررسی مهم‌ترین روش‌های درمان اختلال سایکوتیک می‌پردازیم:
1. روان درمانی
اگرچه روان‌درمانی به‌تنهایی برای بهبود علائم روان‌پریشی کافی نیست، اما به‌عنوان یک روش حمایتی در کنار داروها و درمان‌های دیگر، نقش مؤثری دارد. این روش فرصتی را فراهم می‌کند تا فرد در محیطی امن احساسات و تجربیات خود را بیان کند. درمانگر نیز راهکارهایی برای مقابله با توهم‌ها و هذیان‌ها ارائه می‌دهد. رویکردهایی مانند درمان شناختی رفتاری، پذیرش و تعهد، فعال‌سازی رفتاری، خانواده‌درمانی و روان‌درمانی روان‌پویشی از جمله روش‌های رایج هستند. روان‌درمانی پویشی با تمرکز بر تجربیات گذشته و عوامل ناخودآگاه طراحی شده، اما به دلیل شدت علائم سایکوتیک، در مراحل اولیه معمولاً مناسب نیست. زمانی که فرد به ثبات روانی برسد، این رویکرد می‌تواند به‌عنوان درمانی مکمل برای کمک به حل تعارضات درونی مفید واقع شود.
2. دارو درمانی
درمان افسردگی با دارو به‌خصوص اختلال سایکوتیک معمولاً شامل ترکیبی از داروهای ضدافسردگی و ضد روان‌پریشی است. این داروها با تنظیم عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی به کاهش علائم کمک می‌کنند. داروهای ضدافسردگی اغلب شامل موارد زیر می‌شوند:
- SSRIs مانند فلوکستین، سیتالوپرام، پاروکستین و سرترالین
- SNRIs مانند ونلافاکسین و دولوکستین
- داروهای دیگر مانند دکسترومتورفان یا بوپروپیون
داروهای ضد روان‌پریشی شامل آریپیپرازول، اولانزاپین، ریسپریدون، کوتیاپین و کاریپرازین هستند. البته امکان دارد بعضی از این داروها عوارضی مانند اختلال جنسی، افزایش وزن یا افکار خودکشی به همراه داشته باشند.
3. استفاده از الکتروشوک
الکتروشوک یکی از روش‌های مؤثر تحریک الکتریکی مغز برای درمان افسردگی است، به‌خصوص زمانی که علائم سایکوتیک شدید یا مقاوم به دارو باشد. در این روش، با عبور یک جریان الکتریکی کنترل شده از مغز، تشنج خفیفی ایجاد می‌شود که موجب تنظیم فعالیت انتقال‌دهنده‌های عصبی می‌گردد. این درمان به‌ویژه در کاهش افکار خودکشی، توهم و هذیان بسیار مؤثر است، هرچند امکان دارد با عوارضی مانند کاهش حافظه کوتاه‌مدت یا خستگی همراه باشد. از سوی دیگر، درمان افسردگی با نوروفیدبک نیز به‌عنوان روشی غیرتهاجمی مطرح است که با آموزش کنترل فعالیت‌های مغزی، به بهبود علائم افسردگی کمک می‌کند.
4. بستری شدن در بیمارستان
در مواردی که فرد دچار علائم شدید سایکوز، افکار خودکشی یا خطر آسیب به دیگران باشد، بستری شدن در بیمارستان روانپزشکی ضروری است. این اقدام برای حفظ ایمنی و کمک به تثبیت شرایط روانی بیمار انجام می‌شود.
5. تغییر سبک زندگی
ایجاد تغییراتی در سبک زندگی نقش مهمی در بهبود و کنترل اختلال سایکوتیک دارد. خواب کافی، ورزش منظم، تغذیه سالم، پرهیز از مواد مخدر و الکل و برخورداری از حمایت اجتماعی می‌تواند به افزایش اثربخشی درمان و ارتقای کیفیت زندگی کمک کند.
طول درمان بیماری سایکوتیک
مدت‌زمان درمان افسردگی سایکوتیک بسته به شدت و نوع بیماری می‌تواند متفاوت باشد. معمولاً در موارد با شدت کم تا متوسط، بهبودی بیمار چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد. اما در بعضی از شرایط امکان دارد نیاز به درمان طولانی‌مدت و حتی مراقبت‌های نگهدارنده باشد. بهترین کار این است که با روانپزشک خود مشورت کنید تا مدت‌زمان دقیق درمان بر اساس شرایط شما مشخص شود.
تفاوت افسردگی سایکوتیک با انواع دیگر افسردگی
افسردگی سایکوتیک یکی از شدیدترین و پیچیده‌ترین انواع افسردگی بوده که با علائمی مانند توهم، هذیان و قطع ارتباط با واقعیت همراه است. در این وضعیت، امکان دارد فرد دچار تحریف شدید در افکار و باورهای خود شود، به‌طوری که توانایی تشخیص واقعیت را از دست بدهد. برخلاف سایر اشکال افسردگی که معمولاً با ناراحتی، بی انرژی بودن یا کاهش علاقه همراه‌اند، سایکوتیک عملکرد روزمره فرد را به‌طورجدی مختل می‌کند و اغلب نیاز به درمان فوری، مراقبت‌های پزشکی و حتی بستری‌شدن دارد. در این نوع از اختلال، خطر آسیب‌رساندن به خود یا دیگران و بروز افکار خودکشی نیز بیشتر است، به‌ویژه زمانی که فرد دچار هذیان‌های شدیدی مثل احساس گناهکار بودن یا بی‌ارزشی شود. به دلیل شدت علائم، بسیاری از متخصصان این نوع را بدترین نوع افسردگی می‌دانند که بدون مداخله تخصصی، می‌تواند عوارض جدی و بلند مدتی داشته باشد.
درمان افسردگی سایکوتیک در کلینیک تخصصی مهر رضوی
یکی از مراکز پیشرو در درمان افسردگی سایکوتیک، کلینیک تخصصی مهر رضوی است که با حضور بهترین روان‌پزشکان و روان‌شناسان خدمات درمانی حرفه‌ای و جامع را ارائه می‌دهد. این کلینیک با بهره‌گیری از روش‌های نوین، تجهیزات پیشرفته و کادری مجرب، به بیماران کمک می‌کند تا روند درمان خود را با اطمینان و آرامش طی کنند. کلینیک تخصصی مهر رضوی به‌عنوان یکی از معتبرترین مراکز درمانی در کشور، توسط بسیاری از مراجعین به‌عنوان بهترین کلینیک روانشناسی در مشهد شناخته می‌شود و خدمات ویژه‌ای در زمینه تشخیص و درمان اختلالات روانی از جمله اختلال سایکوتیک، ارائه می‌دهد.
جمع‌بندی
افسردگی سایکوتیک یک اختلال روانی جدی و پیچیده است که ترکیبی از علائم افسردگی عمیق و علائم روان‌پریشی مانند توهم و هذیان را شامل می‌شود. این افسردگی باعث اختلال در درک واقعیت و رفتار فرد می‌شود و می‌تواند زندگی روزمره و روابط اجتماعی را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهد. عوامل ژنتیکی، محیطی، هورمونی، مصرف مواد مخدر، بیماری‌های جسمی و استرس‌های شدید از جمله علل مهم این بیماری هستند. علائم اصلی شامل خلق افسرده، توهمات، هذیان، اختلالات خواب، کاهش اشتها و افکار خودکشی است.
درمان این اختلال نیازمند رویکردی جامع است که شامل دارودرمانی، روان‌درمانی، در موارد شدید بستری و حتی درمان الکتروشوک می‌شود. همراهی خانواده، تغییر سبک زندگی و مراجعه به مراکز تخصصی می‌تواند روند بهبود را تسریع کند. افسردگی سایکوتیک برخلاف انواع معمولی افسردگی، نیاز به توجه و درمان فوری دارد تا از عوارض جدی و طولانی‌مدت آن جلوگیری شود. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره و نوبت می‌توانید از سایت مهر رضوی کمک بگیرید.
واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی
مطالب مرتبط
جستجو کنید
خدمات ما
جستجو کنید
رزرو اینترنتی نوبت معاینه
شبکه های مجازی
