
علت به وجود آمدن بیش فعالی چیست + 10 علت مهم
اختلال بیش فعالی یکی از اختلالات عصبی-رشدی رایج است که معمولاً در سنین کودکی شناسایی میشود. این اختلال ویژگیهایی دارد که با گذر زمان تغییر میکند و در بسیاری از موارد، علائم آن تا دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی کاهش مییابد. بااینحال، تحقیقات نشان دادهاند که حدود ۴۰ درصد از افراد مبتلا، همچنان بعضی از نشانههای بیش فعالی را در بزرگسالی تجربه میکنند. شناخت علت به وجود آمدن بیش فعالی میتواند به پیشگیری و کاهش شیوع این اختلال کمک کند.
فهرست مطالب
علت بیش فعالی چیست؟
با اینکه امروزه مفهوم بیش فعالی در مورد بسیاری از کودکان و بزرگسالان به کار میرود، اما هنوز علت به وجود آمدن بیش فعالی به طور دقیق شناخته نشده است. متأسفانه علت اصلی و عوامل خطر این اختلال تا حد زیادی ناشناخته باقی ماندهاند. بااینحال، تحقیقات مختلف نشان میدهند که چندین عامل میتوانند در بروز اختلال بیش فعالی نقش داشته باشند که در ادامه به مهمترین آنها اشاره میشود.
1. ژنتیک
مطالعات اخیر نشان دادهاند که ژنتیک نقش بسیار مهمی در ایجاد اختلال بیش فعالی دارد. تحقیقات روی دوقلوهای یکتخمکی و دو تخمکی و همچنین بررسی وضعیت والدین آنها نشان میدهد که این اختلال پایه ژنتیکی دارد. بهخصوص در کودکانی که یکی از والدینشان به بیش فعالی مبتلا است، احتمال بروز این اختلال بیشتر خواهد بود. همچنین اختلال بیش فعالی در پسرها شایعتر است.
2. عوامل مربوط به رشد
بیماریهای عفونی در سه ماه اول بارداری میتوانند علت به وجود آمدن بیش فعالی در جنین باشند. همچنین سو تغذیه مادر در چهار هفته اول بارداری یا مشکلات بهداشتی مانند عفونت رحم میتواند خطر ابتلا به اختلالات رشد عصبی مانند بیش فعالی در نوزاد را افزایش دهد. به عبارت دیگر، شرایط نامناسبی که مادر در دوران بارداری و زایمان تجربه میکند، میتواند بهصورت قابلتوجهی عامل اصلی بیش فعالی نوزادان و اختلالات رشد عصبی در آنها باشد.
3. تغییر در عملکرد مغز
عملکردهایی مانند توجه و تمرکز در نواحی مختلف مغز کنترل میشوند. در افرادی که دچار اختلال بیش فعالی هستند، این مناطق تحتتأثیر تغییرات و آسیبهای مختلف قرار میگیرند. یکی از علتهای به وجود آمدن بیش فعالی میتواند به عدم عملکرد صحیح این نواحی مغزی بازگردد که باعث اختلال در توجه و تمرکز میشود. تغییرات در ساختار و عملکرد مغز، بهویژه در نواحی مربوط به توجه، میتواند در بروز این اختلال نقش اساسی ایفا کند.
4. زایمان زودرس
تحقیقات نشان دادهاند که یکی از علل به وجود آمدن بیش فعالی میتواند به تولد نوزاد پیش از موعد مقرر مربوط باشد. نوزادانی که قبل از ۳۷ هفته به دنیا میآیند، بیشتر در معرض ابتلا به بیش فعالی قرار دارند. این موضوع بهخصوص در نوزادانی که تولد زودرس آنها با عوارض همراه بوده، میتواند علت به وجود آمدن بیش فعالی در آنها باشد. زایمان زودرس اغلب تأثیرات عمیقی بر رشد مغزی نوزاد و تواناییهای شناختی او میگذارد.
5. جراحت سر نوزاد
محققان بر این باورند که واردشدن آسیب جدی به سر نوزاد میتواند یکی دیگر از علل به وجود آمدن بیش فعالی باشد. آسیبهای شدید به سر نوزاد باعث اختلال در فرایندهای عصبی و روانی میشود. به عبارت دیگر، آسیبهای قابلتوجه به سر نوزاد نقشی اساسی در فعالشدن اختلال بیش فعالی – نقص توجه در نوزادان دارند. این آسیبها میتوانند موجب بروز مشکلاتی در رشد مغزی نوزاد و ایجاد علائم بیش فعالی در آینده شوند.
6. عوامل پرخطر محیطی
هنگامی که مادر باردار یا نوزاد در ماههای اولیه تولد در معرض عوامل پر خطر محیطی مانند سرب و سایر سموم قرار بگیرند، احتمال ابتلای کودک به بیش فعالی افزایش مییابد. این عوامل محیطی میتوانند بهعنوان یکی از علل به وجود آمدن بیش فعالی در دوران رشد کودک شناخته شوند. آلایندهها و سموم محیطی بهویژه در دوران بارداری، میتوانند تأثیرات منفی بر رشد عصبی و شناختی نوزاد داشته باشند.
7. مصرف الکل و تنباکو در بارداری
اگر مادر در دوران بارداری الکل مصرف کند، این ماده از طریق بندناف به جنین منتقل میشود. در چنین شرایطی جنین در معرض آسیبهای مختلف از جمله ابتلا به بیش فعالی قرار میگیرد؛ بنابراین علت به وجود آمدن بیش فعالی در بارداری را میتوان به مصرف الکل و تنباکو توسط مادر نسبت داد که بهراحتی به جنین منتقل میشود و اثرات آن تا بعد از تولد با نوزاد همراه میماند. این مواد میتوانند به رشد مغزی جنین آسیب رسانده و باعث بروز اختلالات رفتاری از جمله بیش فعالی شوند.
8. وزن کم نوزاد هنگام تولد
نوزادانی که با وزنی کمتر از ۱۵۰۰ گرم به دنیا میآیند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال بیش فعالی قرار دارند. این موضوع به طور بالقوه میتواند بهعنوان یکی از علل به وجود آمدن بیش فعالی در نوزادان در نظر گرفته شود. نوزادانی که با وزن پایین به دنیا میآیند به دلیل مشکلات رشدی مغزی و فیزیکی، بیشتر در معرض مشکلات توجه و تمرکز قرار میگیرند که این مسئله میتواند در طولانیمدت منجر به بروز بیش فعالی شود.
9. عوامل عصبی و فیزیکی
محققان با انجام آزمایش EEG بر مغز کودکان مبتلا به بیش فعالی، متوجه اختلالاتی در نوار بتا شدهاند. نوار بتا که مسئول فعالیتهای ذهنی مانند توجه و تمرکز است، در کودکان مبتلا به بیش فعالی دچار اختلال میشود. علاوه براین، سیتیاسکن مغز این کودکان نشاندهنده کاهش جریان خون در لوب پیشانی است. لوب پیشانی که نقش مهمی در فرایندهای اجرایی مانند تصمیمگیری، کنترل رفتار و توجه دارد، در کودکان مبتلا به بیش فعالی به طور قابلتوجهی فعالیت کمتری میکند. این مشکلات در ساختار و عملکرد مغز میتواند علت به وجود آمدن بیش فعالی را تشریح کند.
10. عدم تعادل شیمیایی مغز
تحقیقات نشان دادهاند که اختلالات در سیستم عصبی و دستگاه نورآدرنرژیک مغز که باعث برهمخوردن تعادل مواد شیمیایی میشود، میتواند یکی از علل به وجود آمدن بیش فعالی در کودکان باشد. این عدم تعادل شیمیایی در مغز باعث اختلال در انتقال سیگنالهای عصبی و تنظیم رفتار و توجه خواهد شد. دوپامین و نوراپینفرین از مهمترین مواد شیمیایی مغز هستند که در فرایندهای توجه، تمرکز و رفتارهای اجرایی نقش دارند. در کودکان مبتلا به بیش فعالی، کمبود این مواد شیمیایی یا اختلال در عملکرد آنها میتواند موجب بروز علائم بیش فعالی شود. این اختلالات شیمیایی میتوانند تأثیرات زیادی بر رفتار کودک بگذارند و باعث افزایش تحریکپذیری، بیقراری و مشکل در حفظ توجه شوند.
آیا مصرف شکر باعث بیش فعالی میشود؟
یکی از سؤالات پر تکرار درباره اختلال نقص توجهی/بیش فعالی این است که آیا مصرف شکر میتواند باعث به وجود آمدن بیش فعالی در کودکان و حتی بزرگسالان شود؟ اکثر مردم بر این باور هستند که مصرف زیاد شکر فراوریشده ممکن است یکی از علل بروز این اختلال باشد، اما واقعیت کمی پیچیدهتر از این است.
مطالعات مختلف در این زمینه نتایج متفاوتی ارائه کردهاند. بعضی از تحقیقات نشان میدهند که مصرف شکر فراوری شده میتواند علائم بیش فعالی را در کودکان تشدید کند. به عبارت دیگر، امکان دارد بعد از مصرف غذاهای شیرین، رفتارهای تحریک پذیرانه و بیقراری افزایش یابد. اما از سوی دیگر، بعضی دیگر از تحقیقات تفاوتی میان رفتار کودکان قبل و بعد از مصرف شکر مشاهده نکردهاند و نتیجهگیری کردهاند که شکر تأثیری در بروز علائم بیش فعالی ندارد. در واقع آنچه که بیشتر محققان به آن اعتقاد دارند این است که مصرف بیش از حد شکر و غذاهای شیرین میتواند بهعنوان یک عامل تشدیدکننده عمل کند، نه علت اصلی به وجود آمدن بیش فعالی.
در کل، مصرف شکر نمیتواند به طور مستقیم علت به وجود آمدن بیش فعالی باشد، بلکه میتواند علائم این اختلال را در کودکانی که به طور طبیعی مستعد آن هستند تشدید کند. باتوجهبه این شواهد، به نظر میرسد که هرچند شکر نمیتواند علت اصلی اختلال بیش فعالی باشد؛ اما زیادهروی در مصرف آن میتواند موجب افزایش اضطراب، بیقراری و رفتارهای بیش فعالانه در کودکان شود؛ بنابراین برای مدیریت علائم بیش فعالی، کاهش مصرف مواد قندی میتواند یک راهکار مفید باشد؛ اما بهتنهایی نمیتواند بهعنوان درمانی قطعی برای این اختلال در نظر گرفته شود.
دلیل بیش فعالی بزرگسالان
بیش فعالی در بزرگسالان معمولاً نتیجه عدم درمان مناسب اختلال بیش فعالی در دوران کودکی است. تحقیقات نشان دادهاند که حدود ۶۰ درصد از کودکانی که به این اختلال مبتلا هستند، تحت درمان قرار نمیگیرند. اگر اختلال بیش فعالی در دوران کودکی به طور مؤثر مدیریت نشود، میتواند به یک مشکل مزمن تبدیل شود که در طول زندگی فرد تأثیرات خود را بر جای میگذارد. در بزرگسالان، بیش فعالی معمولاً با علائم کمتری نسبت به کودکان بروز میکند، اما به این معنی نیست که تأثیرات منفی آن وجود ندارند. این اختلال میتواند بهشدت بر جنبههای مختلف زندگی افراد تأثیر بگذارد.
Hyperactivity affects both you and`` those around you, and can lead to anxiety and depression because of how others respond to you بیش فعالی هم شما و هم اطرافیانتان را تحتتأثیر قرار میدهد و میتواند به دلیل نحوه واکنش دیگران به شما منجر به اضطراب و افسردگی شود.
به نقل از منبع معتبر علمی هلث لاین
مشکلاتی مانند اختلال در روابط خانوادگی، ازدواج یا حتی مشکلات حرفهای و شغلی از جمله پیامدهای این اختلال در بزرگسالان است. امکان دارد افراد مبتلا به بیش فعالی با مشکلاتی در مدیریت زمان، تکمیل وظایف روزمره یا تمرکز در محیط کار مواجه شوند. درمان بیش فعالی در بزرگسالان اگرچه پیچیدهتر از درمان آن در کودکان است، اما میتواند شامل ترکیبی از دارودرمانی، مشاوره و تغییرات رفتاری باشد. با تشخیص بهموقع و استفاده از روشهای درمانی مناسب، افراد بزرگسال مبتلا به بیش فعالی میتوانند بسیاری از مشکلات خود را کاهش دهند و کیفیت زندگیشان را بهبود بخشند.
آیا ممکن است بیش فعالی در بزرگسالی شروع شود؟
طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی DSM-5، برای تشخیص اختلال نقص توجهی/بیش فعالی، علائم باید قبل از ۱۲ سالگی شروع شده باشند. به عبارت دیگر، علت به وجود آمدن بیش فعالی در بزرگسالی معمولاً به دلیل عدم درمان یا تشخیص کامل این اختلال در دوران کودکی است. بااینحال، بسیاری از بزرگسالانی که به اختلال بیش فعالی مبتلا هستند گزارش میدهند که در کودکی علائمی از این اختلال نداشتند. این موضوع در حالی است که تحقیقات اخیر و بعضی پروندههای بالینی نشان دادهاند در بعضی از افراد، علائم بیش فعالی برای اولینبار در بزرگسالی شناسایی شده است. این یافتهها بهخصوص در مطالعات طولی که وضعیت فرد را از کودکی تا بزرگسالی دنبال کردهاند، مشاهده شده است. اینکه آیا علائم بیش فعالی در بزرگسالی به طور مستقل از یک بیماری روانی دیگر بروز کرده یا در نتیجه یک اختلال دیگر با علائم مشابه ظاهر شده است، هنوز مورد تحقیق و بررسی قرار دارد. بعضی از متخصصان معتقدند که امکان دارد علائم بیش فعالی در بزرگسالی بهعنوان یک نتیجه تاخیری از یک مشکل روانی دیگر ظاهر شود که مشابه با علائم بیش فعالی است.
علت بهوجود آمدن بیش فعالی در کودکان
اختلال بیش فعالی یکی از اختلالات شایع رشدی است که ریشههای عصبی و ژنتیکی دارد. بااینوجود، تاکنون محققان نتوانستهاند علت دقیق بروز آن را شناسایی کنند. تحقیقات نشان میدهند که کاهش سطح دوپامین در مغز، عامل اصلی بروز این اختلال به شمار میآید. دوپامین یک ماده شیمیایی حیاتی در مغز است که ترشح آن موجب عملکرد صحیح سیستم عصبی و بدن میشود و نقش مهمی در انتقال سیگنالهای عصبی ایفا میکند. این ماده برای تنظیم واکنشهای عاطفی و رفتاری ضروری است. علاوه براین، مطالعات نشان دادهاند که در افراد مبتلا به بیش فعالی حجم قشر خاکستری مغز نسبت به افراد سالم کمتر است. ازآنجاکه قشر خاکستری مغز مسئول کنترل بسیاری از رفتارها و عملکردهاست، کمبود آن میتواند باعث اختلال در مواردی مانند گفتار، تصمیمگیری، خودکنترلی، کنترل عضلات و ماهیچهها شود. مدیریت بیش فعالی در کودکان و نوجوانان نیاز به توجه ویژه به این عوامل دارد و میتواند به بهبود عملکرد و کیفیت زندگی آنها کمک کند.
علت بیش فعالی بچهها چیست؟
علت به وجود آمدن بیش فعالی در کودکان همچنان بهطور کامل مشخص نشده است. بسیاری از مردم فکر میکنند که عواملی مانند مصرف بیش از حد قند، تماشای زیاد تلویزیون، شرایط اجتماعی و محیطی نظیر فقر شدید، مشکلات خانوادگی و تربیت نادرست میتوانند باعث ایجاد اختلال بیش فعالی/نقص توجه شوند. اما تحقیقات علمی نشان دادهاند که این عوامل بهتنهایی قادر به ایجاد بیش فعالی نیستند. در واقع این موارد بیشتر میتوانند بهعنوان عواملی برای تشدید بیش فعالی و استمرار آن تا دوران بزرگسالی عمل کنند. بر اساس مطالعات علت به وجود آمدن بیش فعالی به عواملی مانند ژنتیک، آسیب مغزی، آلودگیهای محیطی در دوران بارداری، تولد نوزاد با وزن کم، مصرف الکل در دوران بارداری و زایمان زودرس مرتبط است که میتوانند ریسک ابتلا به بیش فعالی را افزایش دهند.
جمعبندی
علت به وجود آمدن بیش فعالی به طور دقیق مشخص نیست؛ اما چندین عامل میتوانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند. ژنتیک یکی از عوامل اصلی به شمار میآید و در کودکانی که والدینشان به بیش فعالی مبتلا هستند، احتمال بروز این اختلال بیشتر است. همچنین عوامل محیطی مانند سوءتغذیه مادر در دوران بارداری، مصرف الکل و تنباکو و آسیبهای مغزی میتوانند بهعنوان علت به وجود آمدن بیش فعالی شناخته شوند. تغییرات در عملکرد مغز و کاهش سطح دوپامین نیز از دلایل دیگر این اختلال هستند. سایر عوامل شامل تولد زودرس، عوامل پرخطر محیطی و وزن کم نوزاد هنگام تولد میتوانند خطر ابتلا به بیش فعالی را افزایش دهند. در نهایت، شواهد نشان میدهند که علت به وجود آمدن بیش فعالی ترکیبی از این عوامل است که بر رفتار و تمرکز فرد تأثیر میگذارند. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره میتوانید از سایت مهر رضوی کمک بگیرید.
واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی