
اختلال یادگیری چیست و چگونه درمان می شود؟
حدود ۵ درصد از کودکان سراسر جهان که به دبستان میروند درگیر اختلال یادگیری هستند. کودکان دچار این اختلال، تنبل و یا کند ذهن نیستند. بلکه این کودکان به اندازه یا بیشتر از تمامی افراد دیگر باهوش هستند. کودکان درگیر با این نوع اختلال، به دلیل اینکه ارتباط ذهنی متفاوتی دارند، نسبت به دیگران متفاوت میبینند میشنوند و درک میکنند. این اختلال آنچه فرد میبیند، میشنود و تواناییهای یادگیری او را تحت تاثیر قرار میدهد. بررسی دقیق علت ایجاد اختلال در یادگیری اهمیت بالایی دارد، زیرا ممکن است این نشانهها به عنوان یک پایه ژنتیکی و متابولیکی باشد که به راحتی قابل درمان است. درمان اختلال در یادگیری میتواند به بهبود دیگر اختلالها در کودکان نیز کمک کند. بهترین کلینیک روانشناسی در مشهد راهی ایمن و راحت برای بهبود این اختلال در اختیار شما میگذارد. فقط کافیست با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
اختلال یادگیری چیست؟
ناتوان بودن در یادگیری نوعی اختلال عصبی از سوی سلولهای مغزی است که ریشه در چندین فرآیند روانشناختی دارد. در این حالت مغز برای ارسال، دریافت و پردازش اطلاعات به مشکل برمیخورد. این مسئله کودک را در خواندن، نوشتن، گوش دادن و درک مفاهیم ریاضی ناتوان میکند. در واقع تواناییهای یک کودک درگیر با اختلال یادگیری، از لحاظ مقایسه با دیگر کودکان و همسالان کمتر است. البته این کودکان در درک و یادگیری مهارتهای دیگر مانند افراد عادی عمل میکنند.
علائم و نشانه های اختلال و ناتوانی های یادگیری
محدودیتهای یادگیری در قالب مشکلات خاصی همچون نوشتن، خواندن، هماهنگی چیزهای مختلف با هم و خویشتنداری بروز میکند. بسیاری از کودکان در این کارها مشکل دارند و این بدین معنا نیست که همه آنها درگیر با بیماری اختلال یادگیری هستند. ناتوانی در یادگیری نشانهها و علائمی دارد که این بیماری را نسبت به دیگر بیماریهای روانی متمایز میکند. این علائم عمومی هستند و در هر سن و جنسی ممکن است رخ دهند. علائم و نشانههای اختلال و ناتوانی در یادگیری شامل:
● تمرکز نداشتن بر انجام کارها
● با لکنت صحبت کردن
● اشتباه نوشتن کلمات به صورت مکرر
● ترس از دوستیابی و حضور در اجتماع
● کنترل نداشتن برحرکات بدن
● بروز بیماریهای سلامت روان
تمرکز نداشتن بر انجام کارها: این مشکل دلایل متفاوتی از جمله اضطراب و استرس دارد و اختلال یادگیری هم میتواند یکی از آن دلایل باشد. این افراد در انجام کارهای روزانه خود ناتوانند و نمیتوانند وظایف خود را به درستی انجام دهند.
با لکنت صحبت کردن: لکنت زبان، معمولا در اثر آسیب یا بیماریهای مغزی اتفاق میافتد. به همین دلیل کسانی که اختلال یادگیری دارند در برخی مواقع لکنت زبان را تجربه میکنند.
اشتباه نوشتن کلمات به صورت مکرر: اختلال دیس گرافی نوعی اختلال است که نوشتن را برای افراد پیچیده و سخت میکند. این افراد ناتوانایی یادگیری از نوع نوشتن دارند.
ترس از دوستیابی و حضور در اجتماع: افرادی که درگیر این اختلال هستند بسیار تنهایند و این به دلیل متفاوت بودن آنها با جامعه است. به همین دلیل از حضور در جمع و بین دوستان قرار گرفتن ترس دارند.
کنترل نداشتن بر حرکات بدن: به دلیل آنکه اختلال یادگیری مستقیما با بخشهای مختلف مغز از جمله بخش حرکتی ارتباط دارد در مدلهای شدید این نوع اختلال معمولا افراد کنترل روی بدن خود را از دست میدهند.
بروز بیماریهای سلامت روان: افراد درگیر با ناتواناییهای یادگیری، خود را بی حوصله و افسرده میپندارند. با ادامه این روند و القا به خود، کمکم این افراد دچار بیماریهای سلامت روان میشوند.
علائم اختلال یادگیری در کودکان چیست؟
شناسایی ناتوانی در یادگیری، همیشه آسان نیست و خود را به صورت علائم هشدار دهنده در سنین مختلف نشان میدهد. توجه به نقاط رشد و اختلالات کودکان نوپا تا کودکان دبستانی، نیاز به یک بررسی دقیق و پیچیده دارد. علائم اختلال یادگیری از یک کودک به کودک دیگر متفاوت است. آگاهی از هر یک از آنها در سنین مختلف، میتواند به درمان هرچه سریعتر کودکان کمک کند. در زیر سه گروه سنی مهم و علائم هر کدام در این اختلال را بیان میکنیم.
1. سنین پیش دبستانی
2. سنین ۵-۹ سالگی
3. سنین ۱۰-۱۳سالگی
سنین پیش دبستانی
پیش دبستانی یکی از حساسترین دورههای آموزشی و سنی کودکان است. اگر در این سن علائم ناتوانایی در یادگیری را بدانید میتوانید سریعتر و از روشهای کم خطرتری این مشکل را حل کنید. به طور کلی علائم این نوع اختلال در سن پیش دبستانی شامل موارد زیر است.
● مشکل در تلفظ کلمات
● مشکل در روتین یادگیری
● عدم گرفتن صحیح ماژیک، مداد و قیچی
● مشکل در بستن و باز کردن گره و بندهای کفش
● مشکل در خواندن شعر با ریتم و قافیه مناسب
سنین ۵-۹ سالگی
ورود به دبستان و شور شوق کودکی از طرفی جمع معلمان و دوستان به اختلال یادگیری در کودکان دامن میزند. علائم زیر نشانه این بیماری در این سن است.
● عدم برقراری ارتباط درست بین حروف و صداها
● کندی، مشکل در یادگیری و آموزش مهارتهای جدید
● اشتباه در املای درست کلمات
● مشکل در حل مسائل ریاضی
● گیج شدن هنگام خواندن جملات ساده و روان
● ناتوانی در ترکیب کلمات و جمله سازی
● مشکل در درک توالی و الگوهای منظم
سنین ۱۰-۱۳سالگی
آغاز جوانی، رقابتها و حس برتری نسبت به دیگران سبب شده که افراد درگیر مشکلات بیشتری نسبت به سنین پایینتر باشند. در زیر به برخی از اختلالات یادگیری در سن ۱۰-۱۳ سالگی اشاره میکنیم:
● مشکل در کسب مهارتهای ریاضی
● تمایل نداشتن به خواندن با صدای بلند در بین همسالان و جامعه
● نداشتن نظم کافی
● عدم شرکت در بحثهای کلاسی
● نوشتن کلمات با املای غلط و متفاوت
● عدم بیان افکار با صدای بلند
● دست خط بد
● مشکل در حل و طرح سوالات تشریحی
علت بروز اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول و سایر سنین
هیچ کس به طور قطع نمیداند که چه دلیلی برای بروز اختلال یادگیری وجود دارد. اما مشخص است که نه تنها یک عامل، بلکه چندین عامل در بروز این بیماری نقش دارند. علتهای زیر مهمترین دلایل در بروز بیماری ذهنی ناتوانی یادگیری محسوب میشوند.
● سابقه خانوادگی و ژنتیک
● عوامل فیزیولوژیکی
● خطرات دوران بارداری و زایمان
● آسیب روانی
● نوع شخصیت
● آلودگی محیط زیست
● اوتیسم
● پیش فعالی
سابقه خانوادگی و ژنتیک
اطلاعات مربوط به حافظه و مغز همه افراد، توسط محتواهای ژنتیکی چیده میشوند. در نتیجه اگر در خانواده، فردی را با اختلال در یادگیری میشناسید حتما فرزند خود را در سنین پایین به یک مرکز درمانی برای معاینه ببرید.
عوامل فیزیولوژیکی
این عوامل احتمال وجود نقص در بینایی، شنوایی و یا ناهنجاریهای رفتاری در کودکان را بررسی میکند. اختلالات و یا آسیبهایی که مغز و جمجمه را تحت تاثیر قرار داده و همچنین عواملی مانند کم کاری تیروئید مربوط به سلامت جسمانی از علل ناهنجاری یادگیری هستند که باید پس از آزمایشها لازم توسط متخصص مشخص شوند.
خطرات دوران بارداری و زایمان
از عوامل تاثیر گذار بر اختلال و ناتوانی در یادگیری میتوان به رشد ضعیف جنین در رحم، قرار گرفتن نوزاد در معرض الکل و مواد مخدر، زایمان زودرس و وزن کودک در هنگام تولد اشاره کرد. این عوامل بر سلولهای مغزی تاثیر گذاشته و سبب اختلالات یادگیری و ناتواناییهای ذهنی میشوند.
آسیب روانی
سو استفاده افراد یا والدین از کودکان و رفتار ناشایست آنها با هم در حضور کودک، بر سلولهای مغزی تاثیر مخرب میگذارد.
شخصیت
برخی از کودکان درگیر با اضطراب و استرس، فشار زیادی بر روی سلولهای مغزی خود میگذارند، از این رو به دیگر قسمتهای مغز از جمله یادگیری هم آسیب وارد میشود. این آسیبها در مواردی اختلال یادگیری را در پی دارد.
آلودگی محیط زیست
برخی از سموم و مواد معدنی مانند سرب میتوانند بر عملکرد مغز تاثیر گذاشته و اختلالات یادگیری را تشدید کنند.
اوتیسم
مشکل در یادگیری و تسلط نورونهای مغزی برای ارتباط صحیح در شرایطی ممکن است به دلیل اوتیسم باشد. کودکان طیف اوتیسم معمولا در گفتار، شنیدار و خواندن دچار مشکل هستند.
پیش فعالی
با اینکه پیش فعالی یک اختلال در یادگیری محسوب نمیشود اما میتواند یادگیری را مختل کند و دلیلی بر ناتوانی در یادگیری باشد. کودکان درگیر با پیشفعالی معمولا در حرکت و یک جا نشستن مشکل دارند از این رو تمرکزی روی حرکات و رفتار خود ندارند.
از کجا بفهمیم کودک دچار اختلال یادگیری است؟ (تست شخصیت)
ناتواناییهای یادگیری، معمولا با ورود کودک به دبستان شناسایی میشود و گاه حتی افراد بدون شناسایی و تشخیص این بیماری به زندگی خود ادامه میدهند. به همین دلیل این افراد در روابط با خانواده ودوستان دچار ضعف و مشکل هستند. تنها با اطلاع داشتن از علائم و نشانههای اختلال در یادگیری نمیتوان به طور قطع عنوان کرد که این فرد با این بیماری روبه رو است. در واقع تشخیص صحیح این اختلال باید توسط یک روانپزشک یا روانشناس انجام شود. یک دکتر روانشناس در مشهد میتواند با بررسی موارد زیر به راحتی مشکل را پیدا و حل کند.
● تاریخچه رشد کودک
● مشاهدات معلم و والدین
● ژنتیک و سابقه بیماری
● آزمون شخصیت شناسی
تاریخچه رشد کودک
روانشناس، رشد کودک از نظر فکری، حرکتی و عاطفی را میسنجد و اگر مشکلی وجود داشت آن را بررسی میکند.
مشاهدات معلم و والدین
معلم و والدین، تنها کسانی هستند که در سنین ابتدایی و پیش از آن کنار کودک بوده و دوستش دارند. اختلالات یادگیری معمولا با علائمی همراه است. مشاهدات پدر و مادر یا معلم میتواند در درک درست این اختلال کمک بزرگی برای پزشک باشد.
ژنتیک و سابقه بیماری
اگر در خانواده فردی را دارید که به صورت ژنتیکی درگیر اختلال یادگیری است باید نگران فرزند خود باشید.
آزمون شخصیت شناسی
این اختلال با انجام تست IQ و تستهای دیگر در زمینه خواندن، نوشتن و هوش ریاضی قابل تشخیص است.
شناسایی اختلالات یادگیری با کمک نقاط عطف رشد
رشد کودکان از بدو تولد شامل چندین نقطه است که به این نقاط، نقاط عطف رشد میگویند. این نقاط به فرزند شما کمک میکند که از یک نوزاد کوچک به فردی بزرگ و مستقل به همراه تواناییهای فوقالعاده تبدیل شود. شناخت نقاط عطف در کودکان نوپا و دوره پیش دبستانی بسیار حائز اهمیت است. مشکلات رشد در مراحل اولیه میتوانند یکی از دلایل ناتوانی در یادگیری باشند و اگر سریع مشخص شوند درمان اختلال یادگیری راحت و موثرتر است. با شناخت نقاط عطف کودکان، میتوان به پرورش بهتر و شناسایی اختلالات یادگیری در آنها کمک کرد. این نقاط شامل رشد حرکتی، شناختی، ادراکی، اجتماعی و خود تنظیمی است.
رشد حرکتی: یک کودک در ۳ سال اول پس از تولد به سرعت از نوزاد به یک فرزند پر جنب و جوش تبدیل میشود. به تدریج راه میرود، انگشتان دست و پای خود را حرکت میدهد و بازی میکند. اگر هر کدام از این اتفاقها رخ ندهد، احتمال اختلال در یادگیری از نوع حرکتی و کلامی وجود دارد.
رشد شناختی: از لحاظ شناختی، کودک میتواند با توانمند شدن حافظه، مهارتهای علمی در حل مسائل ریاضی و فیزیک، همچنین دسته بندی اطلاعات را کسب کند.
رشد ادراکی: کودکان از همان ابتدای تولد در هنگام نوزادی صداها، بوها و تصاویر را تشخیص میدهد و به لمس حساس هستند.
رشد اجتماعی: انسان موجودی اجتماعی است و نمیتوان او را جدا از جامعه دانست. کودکان و بازی با همسالان، تعاملات اجتماعی و تقلید از دیگران کیفیت و پیچیدگی این روابط اجتماعی را افزایش میدهد. رشد اجتماعی به کودکان کمک میکند که هنجارها و قوانین رفتاری را تشخیص دهند و در بازیها و فعالیتهای اجتماعی شرکت کنند.
خود تنظیمی: به میزان توانایی کودک در مدیریت نیازها، عواطف و رفتارها خود تنظیمی میگویند. این ویژگی خود تنظیمی با تنظیم خواب، توجه و کنترل تکانهها شروع میشود. کودکان تا سن نوجوانی بزرگ شده و یاد میگیرند در مقابل ناامیدی مقاومت و زندگی خود را هدفمند کنند. پس اگر کودکی نتوانست این احساسات را مدیریت کند درگیر اختلالی مانند اختلال یادگیری شده است.
رشد عاطفی: کودکان از نوزادی تا اوایل دوره کودکی احساساتی مانند گرسنگی، خستگی، لذت و کنجکاوی را تجربه میکنند. با افزایش سن این احساسات پیچیدگی پیدا کرده به همین دلیل غرور، حس گناه و شرم در زندگی پررنگ میشود. این احساسات ناشی از خود آگاهی و درک هنجارهای اجتماعی است. رشد عاطفی به افراد کمک میکند تا از طریق ارتباط عمیقتر با دیگران، احساسات خود را به صورت کلامی و غیر کلامی بروز دهند.
مشکلات مربوط به خواندن، نوشتن و ریاضیات
ناتوانیهای یادگیری در مدرسه و فعالیتهای دخیل در آن در یک گروه قرار میگیرند. اگر فرزند شما به مدرسه میرود معمولا با اختلالات یادگیری از نوع نوشتن، خواندن و ریاضیات درگیر است. این اختلالات از مهمترین نوع اختلال یادگیری هستند که اختلال کلامی و غیر کلامی را با هم درگیر میکنند.
اختلالات پردازش شنوایی و بینایی: اهمیت گوش و چشم
چشم و گوش دو ابزار مهم و کاربردی رسیدن اطلاعات به مغز هستند. اگر چشم و گوش به درستی نبینند و صداهای اطراف را نشنوند به یادگیری فرد صدمه جدیای وارد میشود. توانایی خوب شنیدن چیزها بر خواندن و نوشتن تاثیر مستقیم دارد. از طرفی درک بصری هم میتواند مهارتها، توانایی و درک ریاضی را تحت تاثیر خود قرار دهد.
درمان اختلال یادگیری؛ آیا اختلال یادگیری در کودکان قابل درمان است؟
این بیماری به طور مؤثر هیچ راه قطعی برای درمان ندارد اما میتوان با شروع درمان زودهنگام، زودتر به نتیجه دلخواه خود دست یافته و اثرات آن را کاهش داد. برخی داروها با افزایش تمرکز و توجه در درمان کودکان نقش تاثیرگذاری دارند. مطالعات ثابت کرده که هرچه در سنین پایینتر این اختلال شناسایی شود، درمان و مدیریت آن نیز به شکل موفقیت آمیزتری پیش میرود.
روشهای درمانی
افراد درگیر با ناتوانی یادگیری در کنار مشکلاتی که دارند با روشهای درمان اصولی می توانند زندگی عادی در کنار خانواده، دوستان، مدرسه و محل کار داشته باشند. درمان اختلال در یادگیری، ممکن است سخت یا غیر ممکن به نظر برسد. روشهای درمانی مختلف بر حسب سن کودک ، نوجوان و ریشه اختلالات یادگیری، با هم متفاوت هستند. اولین قدم برای درمان پذیرفتن بیماری و درمان سریعآن برای بهبودی کامل است. صبور بودن، درک صحیح مشکل، محیط آموزشی مناسب برای توانمندی کودک در ایجاد یک زندگی آرام و برطرف کردن چالشهای شما، اثر زیادی دارد. برخی از مهمترین روشهای درمانی به شرح زیر است.
● بازی برای درمان اختلال یادگیری
● آموزش مهارتهای خودیاری
● روش دارویی روش ادراکی
● روش نوروفیدبک
● آموزش چند رسانهای
● کاردرمانی
● درمان با rtms
● درمان شناختی- رفتاری
● روش حسی و حرکتی
● تحریک الکتریکی مغز
درمان اختلال یادگیری با نوروفیدبک
این روش یک راه بیخطر و غیر تهاجمی است که به بهبود عملکرد و فعالیتهای مغزی کمک میکند. در این روش الکترودهایی به سر متصل و سیگنالهایی از آن طریق به مغز و نورونها وارد میشود و الگوهای مغزی تغییر میکنند. با اینکه درمان با نوروفیدبک تاثیرات مثبت و قابل توجهی دارد اما درمان قطعی اختلال ناتوانی در یادگیری همه افراد، تضمین شده نیست. برای استفاده از این روش ابتدا فعالیتهای مغزی فرد توسط حسگر بررسی میشود.
سپس سیگنال بررسی شده به صورت بازخورد به مغز بر میگردد و مغز طبق آن تنظیم میشود. در درمان با نوروفیدبک در مشهد، فرد تحت آموزشهایی که میبیند میتواند این الگوها را بپذیرد و عملکرد یادگیری آن افزایش یابد. تاثیر نوروفیدبک در یادگیری شامل:
● بهبود توجه و تمرکز بر روی موضوعات حساس
● افزایش حافظه کاری
● تقویت مهارتهای حل مسئله
● کاهش اضطراب و استرس ناشی از جامعه و فشار همسالان
● بهبود سرعت پردازش اطلاعات

درمان اختلال یادگیری با تحریک الکتریکی مغز
این روش در سالهای اخیر به عنوان یک روش فوقالعاده برای طیف وسیعی از مشکلات روانشناختی از جمله یادگیری استفاده میشود. تحریک آندی بخش F10مغز میتواند ناتواناییهای یادگیری را تا حدی یا کاملا درمان کند. از این درمان، علاوه بر اختلال یادگیری میتوان در افزایش تمرکز و کسب مهارت استفاده کرد. برای این کار در مرکز تحریک الکتریکی مغز در مشهد، جریان ضعیفی از امواج را روی قسمتی از مغز که مربوط به یادگیری و مهارت آموزی است متمرکز میکنند. مواردی که تحریک مغزی سبب بهبود آنها میشوند عبارتاند از:
● تقویت حافظه
● بهبود مهارتهای زبانی
● بهبود توجه و تمرکز
● افزایش سرعت پردازش اطلاعات
درمان اختلال یادگیری با RTMS
Rtms نوعی درمان بدون خطر و غیر تهاجمی برای درمان اختلال یادگیری در کودکان و بزرگسالان است. خوشبختانه در حال حاضر rtms در مشهد و کلینیک مهر رضوی وجود دارد. بر طبق این درمان برای بهبود مغزی، یک موج ضعیف را به قسمتی از مغز هر روز و طی چند هفته می فرستند. تحقیقات زیادی که در زمینه تاثیرات RTMS بر مغز و بهبود عملکرد آن برای درمان اختلالی چون یادگیری شده، نشان دهنده تاثیر فوقالعاده آن در افزایش تمرکز و حافظه است.
عملکرد این دستگاه به گونهای است که عضو پروانهای شکل دستگاه امواج پولیش را تولید کرده و این امواج پس از تعیین مکان مناسب در مغز به آن قسمت فرستاده میشوند. از مزایای این دستگاه میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
● عدم استفاده از مسکن و بیهوشی
● بهبودی سریع
● عوارض جانبی کم
● نداشتن دوره نقاهت
چگونه میتوانیم از مهارت های اجتماعی و عاطفی کودکان حمایت کنیم؟
کودک درگیر با اختلال یادگیری معمولا نا امید و افسرده است. خود را جای او بگذارید او مشکلی دارد که دوستان و همکلاسیهای مدرسه به راحتی از پس آن برآمده و جزو کارهای روزانه آنان است. درنتیجه همه چیز برای این کودکان نا امید کننده و ترسناک میشود. آنها از آینده و ادامه داشتن این وضعیت ترس دارند. اختلال یادگیری و در راستای آن چالش تحصیلی، منجر به منزوی شدن و سرخوردگی آن ها میشود.
خوشبختانه شما به عنوان پدر و مادر می توانید نقش پررنگی در حمایت کودکان داشته باشید. در واقع این شما هستید که به عنوان پدر و مادر فرزندتان میتوانید با حمایت او سبب بروز موفقیتهای آینده فرزند خود شوید. در این راستا با ایجاد یک چرخهی پشتیبانی قوی برای فرزندانتان، کمک کنید که بر احساسات، ناامیدی و چالشهای زندگیاش غلبه کند.
نتیجه گیری
اختلال یادگیری، یکی از مشکلات شایع در کودکان است که به تواناییهای ریاضی، حرکت، شنوایی و بسیاری از تواناییهای کودکان آسیب میزند. هیچ پدر و مادری طافت عذاب فرزند خود را ندارد. برای همین پس از اطلاع یافتن از وضعیت یادگیری کودک خود به دنبال یک مرکز روانشناسی قوی برای درمان این اختلال هستند. پیشنهاد ما به شما کلینیک مهر رضوی است. کلینیک جامع اعصاب و روان مهر رضوی با دارا بودن کادری مجرب و خوش سابقه با هدف کمک به همه مردم، اینبار تمامی خدمات خود را در جهت درمان اختلالات یادگیری کودکان و بزرگسالان قرار داده است. از نظر ما همه افراد حق زندگی دارند و باید موفق شوند و بیماری نمیتواند مانعی برای این زندگی باشد.
واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی