بیماری خود انگاری چیست؟
بیماری خود انگاری یا اختلال اضطراب بیماری، که در اصطلاحات پزشکی به آن هیپوکندریا هم می‌گویند، باعث می‌شود که افراد به طور مداوم و بی‌دلیل نگران سلامت جسمانی خود باشند. این نگرانی‌ها معمولاً فراتر از نگرانی‌های طبیعی هستند و می‌توانند به شدت زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است به طور مکرر به پزشکان مراجعه کنند و آزمایش‌های مختلفی انجام دهند، حتی اگر هیچ نشانه‌ای از بیماری نداشته باشند. این رفتارها نه تنها هزینه‌بر هستند، بلکه می‌توانند به احساس ناامنی و اضطراب دائمی منجر شوند. این اختلال می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به شدت کاهش دهد و باعث شود که فرد از فعالیت‌های روزمره خود دوری کند. درمان این اختلال معمولاً شامل مشاوره روانشناسی و در برخی موارد دارو درمانی است. دکتر روانپزشک در مشهد به فرد کمک کند تا نگرانی‌های خود را مدیریت کرده و به زندگی عادی‌تری بازگردد.
فهرست مطالب
بیماری خود انگاری چیست؟
بیماری خود انگاری نوعی اختلال روانی است که باور فرد را نسبت به سلامتی خود، دچار اضطراب می‌کند. در واقع این افراد بدون شواهد پزشکی، احساس می‌کنند به بیماری جدی مبتلا هستند. این در حالی است که تمامی معاینات پزشکی وجود هر نوع بیماری را رد می‌کنند، اما فرد همچنان با قاطعیت به بیماری مرگبار معتقد است. افراد مبتلا به این اختلال اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند که می‌تواند به علائم فیزیکی و پریشانی روانی منجر شود. آن‌ها علائم طبیعی بدن را به عنوان نشانه‌های بیماری جدی تفسیر می‌کنند و با وجود اطمینان از سلامت خود پس از مراجعه به پزشک، همچنان نگران سلامت‌شان هستند.
علائم خود بیمار انگاری چیست؟
یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های اختلال هیپوکندریا ، نگرانی مفرط درباره وضعیت سلامت است. علائمی مانند نفخ شکم یا جوش‌های پوستی هم به دلیل اضطراب شدید در افراد مبتلا به بیماری خود انگاری وجود دارد. اما علائم زیر هم بسته به شدت بیماری در فرد نمایان می‌شود:
- توجه بیش از حد به نشانه‌های جسمانی
- پیگیری مداوم وضعیت سلامتی و علائم
- نگرانی ناشی از سابقه بیماری در خانواده
- مراجعه مکرر به پزشکان و تمایل به انجام آزمایش‌های متعدد
- عدم اعتماد به نتایج پزشکی و تشخیص‌ها
- بررسی مکرر بدن به دنبال نشانه‌های بیماری
- اختلال در فعالیت‌های روزمره به دلیل نگرانی‌های مداوم
- تجربه استرس و اضطراب دائمی
- اجتناب از مکان‌ها و موقعیت‌های خاص به دلیل ترس از بیماری
- جستجوی مداوم اطلاعات درباره بیماری‌ها در اینترنت
- صحبت کردن مکرر درباره وضعیت سلامتی و بیماری‌های احتمالی
علت بیماری خود انگاری چیست و چه کسانی بیشتر دچار این اختلال می شوند؟
در حال حاضر، علت دقیق ابتلا به اختلال بیماری خود انگاری به طور کامل شناخته نشده است. با این حال، بر اساس تحقیقات انجام‌شده، عوامل زیر می‌توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند:
سابقه خانوادگی: وجود این اختلال در خانواده می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
درک نادرست از عملکرد بدن: باورهای نادرست درباره علائم بالینی و عملکرد طبیعی بدن می‌تواند به نگرانی‌های غیرضروری منجر شود.
تجربه موقعیت‌های دشوار: مواجهه با تجربیات سخت مانند تجاوز یا بیماری‌های جدی در دوران کودکی می‌تواند تأثیرگذار باشد.
اختلالات روانشناختی دیگر: ابتلا به اختلالاتی مانند افسردگی، اختلال هراس، اضطراب فراگیر و اختلال وسواس فکری-عملی نیز می‌تواند خطر ابتلا به هیپوکندریا را افزایش دهد.
این اختلال معمولاً در اوایل میانسالی آغاز می‌شود و با افزایش سن، شدت آن ممکن است بیشتر شود. افراد مسن معمولاً هیپوکندریا یا اضطراب سلامت را به شکل ترس از دست دادن حافظه تجربه می‌کنند. برخی از متخصصان بر این باورند که بیماری خود انگاری در کودکان نیز وجود دارد و می‌تواند نگرانی‌های جدی برای والدین و مربیان کودکان ایجاد کند. در کودکان، هیپوکندریا معمولاً به صورت شکایت مکرر از بیماری‌ها بروز می‌کند. به طور کلی، افرادی که استرس زیادی را تجربه می‌کنند و نگرانی دائمی از ویژگی‌های شخصیتی آن‌هاست، بیشتر در معرض ابتلا به خود بیمار انگاری قرار دارند.
با انواع اختلال خود بیمار انگاری بیشتر آشنا شوید.
افراد مبتلا به اختلال خود بیمار انگاری دو دسته هستند. دسته اول، افرادی که به طور مداوم برای دریافت مراقبت‌های پزشکی به کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند و به دنبال تشخیص و درمان هستند. در مقابل، دسته دوم شامل کسانی می‌شود که به پزشکان اعتماد ندارند و از خدمات پزشکی استفاده نمی‌کنند. این دو گروه، هر کدام به شیوه‌ای متفاوت با نگرانی‌های خود مواجه می‌شوند و این موضوع می‌تواند تأثیرات مختلفی بر کیفیت زندگی آن‌ها داشته باشد. البته نوع اختلال بیماری هم در این افراد متفاوت است که در کلینیک روانشناسی باید مورد بررسی قرار بگیرد.
اختلال خود بیمار انگاری می‌تواند به اشکال مختلفی بروز کند:
۱. خود بیمار انگاری سرطان
افراد مبتلا به این نوع اضطراب، بدون وجود علائم یا سابقه خانوادگی، به طور مداوم نگران ابتلا به سرطان هستند. این نگرانی می‌تواند به اضطراب شدید و کناره‌گیری از فعالیت‌های روزمره منجر شود. افرادی که تجربه‌های آسیب‌زای مرتبط با سرطان دارند، بیشتر در معرض این نوع خود بیمار انگاری قرار می‌گیرند.
۲. خود بیمار انگاری ایدز
این افراد به رغم منفی بودن تمامی آزمایشات، به شدت نگران ابتلا به ویروس HIV هستند. آن‌ها زمان زیادی را صرف جستجوی نشانه‌ها می‌کنند و حتی با دیدن لکه خونی روی لباس، دچار اضطراب می‌شوند. این نگرانی‌ها می‌تواند به شدت کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد و نیاز به درمان مناسب دارد.
۳. خود بیمار انگاری ام اس
بیماری خود انگاری بیشتر در زنان دیده می‌شود، زیرا بیماری ام اس در آن‌ها رایج‌تر است. افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، بیشتر به این نوع اضطراب مبتلا می‌شوند و نگرانی‌های غیرمنطقی درباره سلامت خود را تجربه می‌کنند.
۴. خود بیمار انگاری کرونا
شیوع ویروس کرونا موجب افزایش اضطراب در جامعه شد. افراد به شدت به علائم خود شک کردند و هر نشانه‌ای مانند خستگی یا درد بدن را به عنوان نشانه ابتلا به کووید-۱۹ تلقی کردند. حتی برخی با وجود نتیجه منفی تست، همچنان نگران سلامت خود بودند و این وضعیت به افسردگی منجر شد.
عوارض احتمالی خود بیمار انگاری
اضطراب و استرس شدیدی که به سلامت فرد وارد می‌شود، تأثیر منفی بر جسم و روان او دارد. متخصصان سلامت روان معتقدند که نشانه‌های خود بیمار انگاری می‌توانند به افسردگی و بروز علائم جسمی ناشی از اختلالات روانی منجر شوند. عوارض مهم این اختلال شامل:
- اختلال در عملکرد شغلی
- مشکلات در انجام فعالیت‌های روزمره
- دشواری در ارتباطات اجتماعی
- افزایش خطر ابتلا به اختلالات روانی مانند اضطراب و اختلال شخصیتی
- بار مالی ناشی از مراجعه مکرر به پزشکان و خرید محصولات غیرضروری سلامت
آیا امکان پیشگیری از خود بیمار انگاری وجود دارد؟
متأسفانه، راهکار مشخصی برای پیشگیری از اختلال اضطراب بیماری وجود ندارد، اما حمایت و تغییر درک فرد از عملکرد بدن می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. در صورت بروز اضطراب، سریعاً به مشاوره حرفه‌ای مراجعه کنید تا از تشدید علائم و کاهش کیفیت زندگی جلوگیری شود. وسواس فکری بیماری خود انگاری را جدی بگیرید و زمان‌های استرس را شناسایی کنید. تأثیر استرس بر بدن را درک کنید و به‌طور منظم تکنیک‌های مدیریت استرس و آرامش را تمرین کنید تا علائمتان عود نکند.
نحوه صحیح تشخیص اختلال خود بیمار انگاری توسط روانپزشک
اگر می خواهید به طور قابل توجهی بر روی این اختلال روانی کنترل داشته باشید، بهتر است که به روانپزشک مراجعه کنید. اما روانپزشک کیست؟ چگونه می‌تواند به شما کمک کند تا بیماری را تشخیص دهید؟
بسیاری از بیماران به‌جای مراجعه به متخصص سلامت روان، به پزشک خانواده خود مراجعه می‌کنند که ممکن است تشخیص اختلال خود بیمار انگاری را به تأخیر بیندازد. برای تشخیص قطعی، معمولاً یک معاینه فیزیکی و آزمایش‌های توصیه‌شده توسط پزشک انجام می‌شود و سپس به متخصص سلامت روان ارجاع داده می‌شوید. متخصص ابتدا یک ارزیابی روانشناختی انجام می‌دهد تا درباره علائم، موقعیت‌های استرس‌زا، سابقه خانوادگی و نگرانی‌های شما صحبت کند. همچنین از شما درباره مصرف الکل یا مواد مخدر سؤال می‌شود. اگر این شرایط بیش از شش ماه ادامه داشته باشد، ممکن است به بررسی بیماری‌های جسمی و روانی زمینه‌ای شما پرداخته شود.
درمان قطعی خود بیمار انگاری
اختلال بیماری خود انگاری یکی از مشکلات روانی است که در آن فرد به‌طور مداوم نگران سلامتی خود است. بیمار جهت درمان مشکل خود باید حتما نوع اختلال را تشخیص دهد تا با استفاده از روش‌های روان‌درمانی و دارودرمانی، همراه با نکات خودمراقبتی، بتواند به بهبود کیفیت زندگی خود دست یابد. برای تشخیص این اختلال، معمولاً یک معاینه فیزیکی و آزمایش‌های لازم انجام می‌شود. پس از این مرحله، بیمار به متخصص سلامت روان ارجاع داده می‌شود که ارزیابی روانشناختی انجام می‌دهد. این ارزیابی شامل بررسی علائم، موقعیت‌های استرس‌زا، سابقه خانوادگی و نگرانی‌های بیمار است. سپس برای درمان قطعی از راهکارهای زیر استفاده می‌کنند:
روان‌درمانی
هدف اصلی در درمان این اختلال، کمک به مدیریت اضطراب بیماری و بهبود توانایی بیمار در زندگی روزمره است. روان‌درمانی، به‌ویژه درمان شناختی رفتاری (CBT)، می‌تواند به کاهش علائم و افکار خود بیمار انگاری کمک کند. CBT به بیمار کمک می‌کند تا مهارت‌های مدیریت اضطراب را بیاموزد و روش‌های جایگزینی برای مدیریت نگرانی‌های سلامتی پیدا کند.
دارودرمانی
در برخی موارد، دارودرمانی نیز ممکن است به درمان اختلال خود بیمار انگاری اضافه شود. داروهای ضد افسردگی، مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، می‌توانند در کاهش اضطراب و بهبود وضعیت بیمار مؤثر باشند.
درمان خانگی
متخصصان توصیه می‌کنند که پرهیز از محرک‌هایی مانند قهوه، الکل و تنباکو، و تمرین مراقبه ذهن آگاهی می‌تواند به کنترل اختلال خود بیمار انگاری کمک کند. همچنین، فعالیت بدنی منظم و شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و خانوادگی می‌تواند به بهبود وضعیت روحی و جسمی بیمار کمک کند.
نکات خودمراقبتی
1. ایجاد رابطه قابل اعتماد با پزشک: در مورد محدودیت‌های معقول در آزمون‌ها و ارزیابی‌ها با متخصص صحبت کنید.
2. مدیریت استرس: تکنیک‌های آرام‌سازی و مدیریت استرس را تمرین کنید.
3. اجتناب از مصرف الکل و مواد مخدر: این مواد می‌توانند تسلط شما را بر خودتان دشوارتر کنند.
4. پرهیز از جستجوی بی‌دلیل اطلاعات پزشکی: این کار می‌تواند باعث سردرگمی و اضطراب بیشتر شود.
درمان خود بیمار انگاری در طب سنتی
در طب سنتی، گیاهانی مانند اسطوخودوس، خارمریم و گل گاوزبان برای کاهش اضطراب مفید هستند. با این حال، بیماران دچار بیماری خود انگاری باید قبل از استفاده از این گیاهان با متخصص مشورت کنند تا از عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود.
درمان شناختی رفتاری خود بیمار انگاری
با توجه به ارتباط مستقیم حالات جسمی شما با اضطراب و پریشانی عاطفی، روان‌درمانی، به‌ویژه درمان رفتاری شناختی (CBT)، می‌تواند یک روش مؤثر برای مدیریت این اختلالات باشد. CBT به شما این امکان را می‌دهد که مهارت‌های لازم برای مدیریت اضطراب را یاد بگیرید و راه‌های مختلفی برای کنترل نگرانی‌های سلامتی خود پیدا کنید، به‌ویژه در شرایطی که ممکن است تمایل به انجام آزمایش‌های پزشکی زیاد یا اجتناب از مراقبت‌های پزشکی داشته باشید. این درمان به شما کمک می‌کند تا ترس‌ها و باورهای خود را درباره ابتلا به بیماری‌های جدی شناسایی کنید و روش‌های جایگزینی برای درک احساسات طبیعی بدن خود بیاموزید. همچنین، CBT به شما آگاهی می‌دهد که نگرانی‌ها و اضطراب شما ممکن است عامل اصلی مشکلات جسمی‌تان باشند و به شما کمک می‌کند تا نحوه پاسخ به احساسات و علائم بدن خود را تغییر دهید.
علاوه بر این، CBT مهارت‌های مقابله و تحمل اضطراب و استرس را به شما آموزش می‌دهد و می‌تواند رفتارهای بررسی مکرر بدن را که ناشی از ظهور علائم بیماری خود انگاری است، کاهش دهد. این درمان به بهبود عملکرد روزانه شما در زمینه‌های مختلف زندگی، از جمله خانه، محل کار، روابط و موقعیت‌های اجتماعی کمک می‌کند و می‌تواند به درمان سایر اختلالات سلامت روانی مانند افسردگی نیز بپردازد.
درمان دارویی خود بیمار انگاری توسط دکتر روانپزشک
داروهای ضد افسردگی، به‌ویژه مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، به‌عنوان درمانی مؤثر برای اختلال اضطراب بیماری شناخته می‌شوند. این داروها معمولاً در کنار درمان شناختی رفتاری (CBT) استفاده می‌شوند. تحقیقات اخیر در مجله جاما (JAMA) نشان می‌دهد که ترکیب SSRIs، مانند فلوکستین و پاروکستین، با CBT می‌تواند به‌طور مؤثری در کاهش علائم خود بیمار انگاری و اضطراب کمک کند. CBT باعث می‌شود بیماران با ترس‌های خود به‌طور منطقی مواجه شوند، در حالی که SSRIs سطح اضطراب را کاهش می‌دهند. این رویکردهای ترکیبی می‌توانند باعث بهبود کیفیت زندگی و سلامت روانی بیماران شده و آن‌ها را در مدیریت چالش‌های روانی کمک کنند.
درمان خانگی اختلال خود بیمار انگاری
متخصصان مرکز پزشکی دانشگاه مریلند (UMM) بر این باورند که اجتناب از مصرف محرک‌هایی نظیر قهوه، الکل و تنباکو، به همراه تمرین‌های ذهن آگاهی و تغذیه مناسب، می‌تواند به کنترل اختلال خود بیمار انگاری کمک شایانی کند. بنابراین، علاوه بر درمان‌های حرفه‌ای برای اختلال اضطراب بیماری، توجه به نکات خودمراقبتی زیر نیز می‌تواند مؤثر باشد:
- همکاری با پزشک عمومی یا متخصص سلامت روان برای ایجاد یک برنامه منظم و قابل اعتماد جهت بحث درباره نگرانی‌ها اهمیت دارد. همچنین، باید در مورد محدودیت‌های منطقی در آزمایش‌ها و ارجاعات با متخصص خود صحبت کنید و از مشاوره‌های متعدد یا مراجعه به اورژانس که ممکن است به آزمایش‌های مکرر منجر شود، پرهیز کنید.
- تمرین تکنیک‌های مدیریت استرس و آرامش روان، مانند آرام‌سازی عضلانی، می‌تواند باعث کاهش اضطراب شود.
- داشتن یک برنامه ورزشی منظم نیز می‌تواند تأثیر مثبتی بر خلق‌وخوی شما داشته باشد و به بهبود عملکرد فیزیکی کمک کند. شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و خانوادگی نیز می‌تواند حمایت عاطفی لازم را فراهم کند.
- از مصرف الکل و داروهای تفریحی خودداری کنید، زیرا این مواد می‌توانند کنترل شما را بر خودتان دشوارتر کنند. در صورت نیاز به کمک برای ترک سیگار، با پزشک خود مشورت کنید.
- از جستجوی بی‌مورد در اینترنت برای بررسی بیماری‌های احتمالی خودداری کنید، زیرا این کار می‌تواند باعث سردرگمی و اضطراب شود.
درمان خود بیمار انگاری در طب سنتی
گیاهان دارویی نظیر اسطوخودوس، خارمریم، بهارنارنج، گل گاوزبان و گل محمدی به‌عنوان گزینه‌های مؤثری برای کاهش اضطراب شناخته می‌شوند. با این حال، متخصصان طب سنتی تأکید می‌کنند که بیماران باید قبل از استفاده از این گیاهان، حتماً با یک پزشک مشورت کنند، زیرا برخی از این داروهای گیاهی ممکن است با داروهای شیمیایی تداخل داشته باشند یا عوارض جانبی ایجاد کنند. همچنین، در مورد تأثیرات مثبت طب سوزنی و ماساژ با روغن‌های اساسی برای کاهش اضطراب، توصیه می‌شود که با یک متخصص طب سنتی مشورت کنید.
چه زمانی به دکتر روانپزشک مراجعه کنیم؟
برای درمان بیماری خود انگاری، مراجعه به روانپزشک در مواردی ضروری است که احساس می‌کنید نگرانی‌های شما درباره سلامتی‌تان به طور مداوم وجود دارد و بر کیفیت زندگی‌تان تأثیر می‌گذارد. اگر دائما احساس نگرانی راجع به سلامت خود دارید به طوری که راحت نمی‌خوابید، مضطرب هستید و زندگی روزانه شما تحت تاثیر این عوامل قرار گرفته، باید به روانپزشک مراجعه کنید. روانپزشکان اختلالات شما را بررسی کرده و بهترین راهکار را پیشنهاد می‌دهند. با مراجعه نزد پزشک عمومی و یا پزشک خانگی مراحل درمان را به تاخیر می اندازید و در مواقعی حتی میزان استرستان افزایش می یابد. پس بهتر است قبل از شدت گرفتن ماجرا فورا اقدام کنید. همچنین اگر احساس می‌کنید که به حمایت عاطفی یا مشاوره نیاز دارید و نمی‌توانید به تنهایی با این وضعیت کنار بیایید، مشاوره با یک پزشک یا متخصص سلامت روان می‌تواند به شما کمک کند تا راهکارهای مؤثری برای مدیریت این اختلال پیدا کنید.
جمع‌بندی
بیماری خود انگاری یا هیپوکندریا نوعی بیماری اختلال روانی است که در دراز مدت عوارض جبران ناپذیری مانند افسردگی، گوشه گیری و… را برای فرد به دنبال دارد. علت دقیق این بیماری به طور کامل شناخته نشده اما راهکارهایی جهت درمان وجود دارد که بعد از مراجعه به روانپزشک می‌توانید استرس و اضطراب ناشی از این بیماری را از بین ببرید. کلینیک تخصصی مهر رضوی با همکاری روانپزشکان صبور و دانا کمک می‌کند تا بیماران هرچه زودتر از این اختلال نجات پیدا کنند. روانپزشک در کلینیک مهر رضوی کاملا بیمار را بررسی می‌کند و ابتدا با حفظ آرامش بیمار راه‌های بهبود را شرح می‌دهد. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید با مشاوران آنلاین مجموعه ارتباط بگیرید.
واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی
مطالب مرتبط
جستجو کنید
خدمات ما
جستجو کنید
رزرو اینترنتی نوبت معاینه
شبکه های مجازی
