فوبیا در کودکان + علائم و روش‌های مدیریت
فوبیا در کودکان یکی از شایع‌ترین اختلالات روانشناختی است که می‌تواند بر کیفیت زندگی، یادگیری و روابط اجتماعی آن‌ها اثر بگذارد. بسیاری از والدین با این پرسش مواجه می‌شوند که فوبیا چیست و چگونه می‌توان آن را از ترس‌های طبیعی دوران رشد کودک تشخیص داد. در واقع، فوبیا نوعی ترس شدید، غیرمنطقی و مداوم است که معمولاً در مواجهه با موقعیت‌ها یا اشیای خاص بروز می‌کند و برخلاف ترس‌های گذرا، باعث اجتناب کودک از تجربه‌های روزمره می‌شود. برای مثال، ترس شدید از تاریکی، حیوانات بی‌خطر یا مکان‌های شلوغ می‌تواند نشانه‌ای از فوبیا باشد. این مسئله اگر نادیده گرفته شود، ممکن است زمینه‌ساز مشکلاتی مانند اضطراب اجتماعی، افت تحصیلی و کاهش اعتمادبه‌نفس شود.
فهرست مطالب
تعریف فوبیا در کودکان و انواع آن
فوبیا در کودکان یکی از اختلالات رایج اضطرابی است که می‌تواند رشد، یادگیری و روابط اجتماعی آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهد. این ترس حداقل ۶ ماه ادامه دارد و نوعی اختلال اضطرابی محسوب می‌شود. این مشکل با ترسی شدید، غیرمنطقی و همیشگی نسبت به اشیا یا موقعیت‌های خاص همراه است. حتی فکر کردن به رویارویی با موقعیت ترسناک، کافی است تا کودک دچار اضطراب، تپش قلب یا گریه شود. شناخت و درمان به‌موقع فوبیا اهمیت زیادی دارد، زیرا در صورت بی‌توجهی، ممکن است زمینه‌ساز مشکلاتی مثل افت تحصیلی، انزوا یا اضطراب اجتماعی شود.
"The cause of a phobia may be both ”enet’c and environmental. A child may develop a phobia If they have a fearful first encounter with an object or situation. But experts don’t know If’this exposure leads to a phobia. T”e following may help lead to the development of phobias in children: • Shyness or withdrawing from unfamiliar situations or people (behavioral inhibitions) as a child • Having an anxious or nervous temperament • Having negative or traumatic life events early in childhood • Mental health Issues in family members • Certain physical health conditions (such as thyroid problems or heart arrhythmias), or certain substances or medicines. The physical health problems can produce anxiety symptoms, or make t’em worse." علت فوبیا ممکن است هم عوامل ژنتیکی و هم محیطی باشد. ممکن است کودک پس از برخورد ترسناک اولیه با یک شی یا موقعیت، دچار فوبیا شود؛ اگرچه کارشناسان هنوز مطمئن نیستند که آیا این تجربه منجر به فوبیا خواهد شد یا خیر. مواردی که می‌توانند در ایجاد فوبیا در کودکان نقش داشته باشند عبارت‌اند از: • خجالتی بودن یا کناره‌گیری از موقعیت‌ها یا افراد ناآشنا (بازداری رفتاری) در کودکی • داشتن خلق‌وخوی مضطرب یا عصبی • تجربه رویدادهای منفی یا آسیب‌زا در دوران ابتدایی زندگی • مشکلات سلامت روانی در اعضای خانواده • برخی شرایط جسمانی مانند اختلالات تیروئیدی یا آریتمی قلبی، یا مصرف برخی مواد یا داروها؛ این مشکلات جسمانی می‌توانند علائم اضطراب را ایجاد یا تشدید کنند."
انواع فوبیا در کودکان
１. آگورافوبیا (ترس از مکان‌های شلوغ)
آگورافوبیا یا Agoraphobia نوعی اختلال اضطرابی است که با ترس شدید از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی همراه است که فرار از آن دشوار بوده یا در صورت بروز مشکل کمک به‌سرعت در دسترس نیست. برخلاف تصور عمومی که آن را فقط ترس از فضاهای باز می‌دانند، این اختلال بسیار پیچیده‌تر است و ریشه در ترس از محبوس شدن یا ناتوانی در فرار دارد. افراد مبتلا معمولاً از مکان‌های شلوغ، مراکز خرید، وسایل حمل‌ونقل عمومی یا حتی تنها ماندن در خانه وحشت دارند.
این ترس می‌تواند علائمی مانند تنگی نفس، تعریق و اضطراب شدید ایجاد کند. آگورافوبیا در موارد شدید زندگی روزمره فرد را مختل کرده و حتی نیاز به مراقبت نزدیک دارد. در این نوع فوبیا در کودکان، کودک از حضور در مکان‌های شلوغ مانند بازار، مدرسه یا پارک پرهیز می‌کند. آن‌ها ممکن است در این شرایط مضطرب شوند، به والدین بچسبند یا گریه کنند.
２. فوبیا حیوانات و حشرات
فوبیا و ترس از حیوانات که به آن زوفوبیا (Zoophobia) نیز گفته می‌شود، یکی از شایع‌ترین انواع فوبیا در کودکان است و می‌تواند زندگی روزمره فرد را مختل کند. این اختلال معمولاً از دوران کودکی یا نوجوانی آغاز شده و با دیدن، تصور یا حتی شنیدن نام حیوان ایجاد می‌شود. افراد مبتلا ممکن است دچار اضطراب، تپش قلب، تعریق یا حملات پانیک شوند.
دلایل زوفوبیا شامل تجربه‌های منفی مانند گازگرفتگی حیوان، یادگیری ترس از والدین، زمینه ژنتیکی، تصورات اغراق‌آمیز رسانه‌ها و وجود اختلالات اضطرابی است. انواع رایج آن عبارت‌اند از: آراکنوفوبیا (ترس از عنکبوت)، افیدیوفوبیا (ترس از مار)، سینوفوبیا (ترس از سگ)، اورنیتوفوبیا (ترس از پرندگان) و انتموفوبیا (ترس از حشرات). شناخت علل و روش‌های درمان می‌تواند به کاهش شدت این فوبیا و بازگشت به زندگی طبیعی کمک کند.
３. فوبیا اجتماعی
کودکانی که از قرار گرفتن در جمع، مدرسه یا مهمانی می‌ترسند، معمولاً به فوبیا اجتماعی دچارند. این کودکان منزوی می‌شوند و علائمی مشابه اضطراب جدایی نشان می‌دهند.اختلال اضطراب اجتماعی ترسی شدید و مداوم از مورد قضاوت یا تحقیر قرار گرفتن توسط دیگران است. این ترس می‌تواند بر کار، تحصیل و فعالیت‌های روزمره فرد تأثیر منفی بگذارد. مبتلایان معمولاً می‌دانند ترسشان غیرمنطقی است، اما قادر به کنترل آن نیستند. این اختلال نوعی اضطراب مزمن و ناتوان‌کننده محسوب می‌شود.
４. فوبیا مرگ
تاناتوفوبیا یا ترس از مرگ (Thanatophobia) نوعی فوبیا و اختلال اضطرابی است که با ترس شدید و غیرمنطقی از مرگ یا فرآیند مردن همراه است. برخلاف نگرانی طبیعی درباره مرگ، در این حالت فرد به شکل افراطی به مرگ فکر می‌کند و دچار اضطراب شدید می‌شود. این ترس می‌تواند با نشانه‌هایی مثل استرس مداوم، افکار وسواسی، حملات پانیک و علائم جسمانی مانند تپش قلب یا تنگی نفس همراه باشد. این نوع فوبیا در کودکان معمولاً پس از تجربه مرگ یکی از عزیزان ایجاد می‌شود. کودک همواره نگران از دست دادن والدین یا اطرافیان است.
５. فوبیا تاریکی (نیکتوفوبیا)
ترس از تاریکی یا Nyctophobia نوعی فوبیاست که باعث اضطراب و وحشت در مواجهه با محیط تاریک می‌شود. این ترس در کودکان خردسال طبیعی است اما معمولاً با رشد کاهش می‌یابد. اگر این احساس شدید و مداوم باشد و زندگی فرد را مختل کند، نشانه ابتلا به فوبیا محسوب می‌شود. کودکانی که به این فوبیا دچارند، حتی در محیط‌های کم‌نور احساس خطر می‌کنند و از تنها خوابیدن خودداری می‌ورزند.
６. اضطراب جدایی
اختلال اضطراب جدایی (Separation Anxiety Disorder – SAD) یکی از شایع‌ترین اختلالات اضطرابی کودکان است. این اختلال با نگرانی و ترس شدید هنگام جدایی یا حتی تصور جدایی از افراد وابسته عاطفی بروز می‌کند. اگرچه بیشتر در کودکی آغاز می‌شود، اما می‌تواند در بزرگسالی نیز ادامه یابد. وابستگی شدید به والدین و ناتوانی در تحمل دوری از آن‌ها نشانه این اختلال است. این مشکل در سال‌های ابتدایی مدرسه بسیار شایع است.
７. اختلال هراس (پانیک)
اختلال هراس (Panic Disorder) نوعی اختلال اضطرابی است که در آن فرد بدون وجود خطر واقعی، حملات پانیک شدید و تکرارشونده را تجربه می‌کند. این حملات با علائمی شبیه واکنش طبیعی به ترس همراه‌اند، اما به‌طور ناگهانی و غیرمنتظره رخ می‌دهند. کودک در این حالت ناگهان دچار ترس شدید، افزایش ضربان قلب و اضطراب می‌شود.
８. لال شدن انتخابی
اختلال سکوت انتخابی (Selective Mutism – SM) نوعی اختلال اضطرابی است که کودک با وجود توانایی صحبت کردن، در موقعیت‌های اجتماعی دچار ناتوانی در حرف زدن می‌شود. این مشکل ناشی از اضطراب است، نه لجبازی یا نافرمانی، و در DSM-5 به عنوان یک اختلال مشخص تعریف شده است. کودک در برخی محیط‌ها مثل مدرسه یا جمع دوستان به‌طور انتخابی سکوت می‌کند، اما در خانه به راحتی صحبت می‌کند.
علائم و نشانه‌های فوبیا در کودکان
شناسایی علائم و نشانه‌های فوبیا در کودکان یکی از مهم‌ترین مراحل برای تشخیص به‌موقع این مشکل است. بسیاری از ترس‌ها در دوران کودکی طبیعی هستند، اما وقتی شدت آن‌ها بیش از حد شده و مدت زمان طولانی ادامه پیدا کند، می‌تواند نشانه‌ای از فوبیا باشد:
- تپش قلب شدید یا بالا رفتن ضربان قلب
- احساس فشار یا تنگی نفس
- لرزش اندام‌ها یا کل بدن
- داغ شدن یا تب کردن ناگهانی
- بریده بریده و نامنظم صحبت کردن
- شب‌ادراری به‌ویژه پس از کابوس یا ترس شدید
- پرهیز و اجتناب از موقعیت‌های ترس‌آور
- تعریق بیش‌ازحد یا سرد شدن کف دست‌ها
- رنگ‌پریدگی صورت در زمان اضطراب
- حالت تهوع یا استفراغ ناگهانی
- ضعف شدید یا حتی بیهوش شدن موقت
- احساس درد یا فشار در قفسه سینه
- سرگیجه یا افت انرژی شدید
- بروز گریه‌های مکرر و بدون دلیل واضح
- جیغ کشیدن هنگام مواجهه با عامل ترس
- دیدن کابوس‌های شبانه و بیدار شدن با وحشت
علل بروز فوبیا در کودکان
فوبیا در کودکان معمولاً به صورت ناگهانی به وجود نمی‌آید، بلکه حاصل مجموعه‌ای از عوامل روانی، محیطی و حتی ژنتیکی است. شناخت این علل کمک می‌کند تا والدین با دید بازتری به موضوع نگاه کنند و بدانند که ترس شدید کودکشان نتیجه لجبازی یا نازک‌نارنجی بودن او نیست، بلکه ریشه در دلایل علمی دارد. در چنین شرایطی، مشورت با یک متخصص می‌تواند بهترین راهکار باشد. مراجعه به دکتر روانشناس در مشهد یا دیگر شهرها، به والدین کمک می‌کند تا ریشه‌های مشکل کودک شناسایی شده و درمان به شکل علمی آغاز شود.
عوامل ژنتیکی و زیستی
برخی از کودکان به صورت ژنتیکی آمادگی بیشتری برای تجربه اضطراب دارند. اگر در خانواده‌ای سابقه اختلالات اضطرابی یا فوبیا وجود داشته باشد، احتمال بروز آن در نسل بعدی نیز بیشتر است. در این شرایط، سیستم عصبی کودک حساس‌تر عمل می‌کند و واکنش‌های شدیدی به موقعیت‌های ترسناک نشان می‌دهد.
تجربیات ناخوشایند
یکی از اصلی‌ترین دلایل شکل‌گیری فوبیا در کودکان، تجربه یک حادثه یا اتفاق ناخوشایند است. به عنوان مثال، کودکی که توسط یک سگ ترسانده یا زخمی شده، ممکن است سال‌ها بعد هم دچار فوبیای حیوانات باشد.
یادگیری از محیط
کودکان با دقت زیادی رفتار والدین و اطرافیان خود را تقلید می‌کنند. اگر مادر یا پدری نسبت به یک موضوع ترس زیادی نشان دهد، احتمال دارد کودک هم همان ترس را یاد بگیرد. برای نمونه، مادری که از تاریکی یا آسانسور می‌ترسد، می‌تواند ناخواسته این حس را به فرزند خود منتقل کند.
نقش فشارهای محیطی
فشارهای محیطی مانند استرس‌های مدرسه، مشکلات خانوادگی یا تغییرات بزرگ (مثل مهاجرت) می‌توانند به اضطراب و در ادامه به بروز فوبیا منجر شوند. کودکانی که در محیط‌های پرتنش رشد می‌کنند، بیشتر مستعد ابتلا به ترس‌های غیرمنطقی هستند.
تأثیر فوبیا بر رفتار و زندگی روزمره کودکان
فوبیا در کودکان فقط یک ترس ساده نیست، بلکه می‌تواند به مرور زمان بر جنبه‌های مختلف زندگی روزمره آن‌ها تأثیر بگذارد. وقتی کودک با ترس شدید و غیرمنطقی روبه‌رو می‌شود، این موضوع نه‌تنها آرامش او را به هم می‌زند، بلکه روند طبیعی رشد، یادگیری و حتی روابط اجتماعی‌اش را نیز دچار اختلال می‌کند.
تأثیر بر تحصیل و یادگیری
کودکی که دچار فوبیای اجتماعی است، ممکن است حاضر نباشد در کلاس صحبت کند یا حتی از رفتن به مدرسه امتناع کند. همین موضوع باعث افت تحصیلی و کاهش اعتماد به نفس او می‌شود. در مواردی هم، ترس از موقعیت‌هایی مثل امتحان یا معلم سخت‌گیر می‌تواند کودک را درگیر اضطراب شدید کند.
تأثیر بر روابط اجتماعی
فوبیا در کودکان می‌تواند موجب شود آن‌ها از جمع‌های دوستانه یا فعالیت‌های گروهی فاصله بگیرند. کودکی که از حیوانات می‌ترسد، ممکن است به دعوت دوستانش برای بازی در پارک پاسخ منفی دهد. یا کودکی با فوبیای اجتماعی از حضور در جشن‌ها و مهمانی‌ها اجتناب می‌کند. این فاصله گرفتن به مرور زمان باعث انزوا و کاهش مهارت‌های اجتماعی می‌شود.
تأثیر بر سلامت روان
ترس‌های شدید و کنترل‌نشده، سطح اضطراب کودک را بالا می‌برد و باعث بی‌خوابی، کابوس‌های شبانه و حتی افسردگی می‌شود. چنین کودکانی اغلب نگران آینده یا موقعیت‌های احتمالی هستند و این نگرانی دائمی انرژی روانی زیادی از آن‌ها می‌گیرد. از جمله رایج‌ترین تاثیر فوبیا در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• بروز اضطراب و نگرانی دائمی در موقعیت‌های مختلف
• شب‌ادراری به‌عنوان یکی از واکنش‌های جسمی ناشی از ترس
• افزایش احتمال ابتلا به افسردگی و احساس غم مداوم
• ایجاد مشکلات جدی در روند اختلال یادگیری در کودکان و کاهش تمرکز
تأثیر بر خانواده
وجود فوبیا در یک کودک می‌تواند کل خانواده را تحت فشار قرار دهد. والدین ناچارند برنامه‌های روزانه خود را تغییر دهند تا کودکشان از موقعیت‌های ترسناک دور بماند. این موضوع نه‌تنها باعث خستگی والدین می‌شود، بلکه گاهی روابط میان اعضای خانواده را هم متشنج می‌کند.
روش‌های تشخیص فوبیا در کودکان
تشخیص فوبیا در کودکان یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مراحل در مسیر درمان به شمار می‌رود و نیازمند دقت و توجه ویژه والدین و متخصصان است. در آغاز، احتمال وجود بیماری‌های جسمی بررسی می‌شود تا مطمئن شویم علائم ناشی از مشکل جسمی نیست. سپس روانشناس با مشاهده دقیق رفتار کودک و بررسی سوابق خانوادگی به دنبال نشانه‌های جدی می‌گردد. والدین در این مرحله نقش کلیدی دارند، زیرا باید دقت کنند که کودک در چه موقعیت‌هایی دچار ترس یا اضطراب می‌شود و آیا شدت واکنش‌ها بیش از حد معمول است یا خیر.
برای نمونه اگر کودکی از نزدیک شدن به حیوانی بی‌خطر اجتناب کرده و با گریه و لرزش واکنش نشان دهد، این رفتار می‌تواند نشانه‌ای از فوبیا در کودکان باشد. یکی دیگر از معیارهای مهم، مدت زمان و شدت ترس است، چراکه ترس‌های طبیعی موقتی هستند اما فوبیا معمولاً بیش از شش ماه ادامه دارد و روند طبیعی زندگی را مختل می‌کند. علاوه بر این، مصاحبه بالینی با والدین و گاهی کودک، اطلاعات ارزشمندی درباره موقعیت‌های هراس‌زا و تأثیر آن‌ها بر زندگی روزمره ارائه می‌دهد.
راهکارهای درمان و مدیریت فوبیا در کودکان
فوبیا در کودکان نه‌تنها بر زندگی خود کودک، بلکه بر والدین و حتی محیط اطراف او نیز تأثیر می‌گذارد. اگر این اختلال به‌موقع درمان نشود، می‌تواند تا بزرگسالی ادامه پیدا کرده و مشکلات متعددی در تحصیل، روابط اجتماعی و اعتمادبه‌نفس ایجاد کند. بنابراین علائم را جدی گرفته و برای درمان فوبیا و ترس هرچه زودتر اقدام شود.
１. رفتاردرمانی
رفتاردرمانی یکی از رایج‌ترین شیوه‌ها برای درمان فوبیا در کودکان است. در این روش، روانشناس کودک عامل اصلی ترس را شناسایی کرده و سپس با آموزش تدریجی به کودک کمک می‌کند تا در مواجهه با آن موقعیت آرامش خود را حفظ کند. رفتاردرمانی باید مرحله به مرحله و با صرف زمان کافی انجام شود تا کودک به‌تدریج یاد بگیرد که ترس‌ها قابل کنترل هستند.
２. درمان شناختی ـ رفتاری (CBT)
این روش با تمرکز بر افکار و باورهای کودک، تلاش می‌کند الگوهای فکری اشتباه را اصلاح کند. برای مثال، در ترس از تاریکی روانشناس ابتدا از کودک می‌خواهد تصورات خود را بازگو کند و سپس به او نشان می‌دهد که این ترس‌ها پایه واقعی ندارند. درمان شناختی ـ رفتاری یکی از مؤثرترین شیوه‌ها در کاهش اضطراب و ترس‌های ماندگار است.
３. دارودرمانی
در برخی موارد شدید، روانپزشک ممکن است داروهای آرام‌بخش یا ضداضطراب را برای کودک تجویز کند. دارودرمانی باید همیشه تحت نظارت پزشک انجام شود و معمولاً در کنار سایر روش‌های درمانی توصیه می‌گردد.
４. نقش خانواده
خانواده‌ها نقش کلیدی در درمان فوبیا در کودکان دارند. حضور فعال والدین در جلسات درمانی باعث اعتماد بیشتر کودک می‌شود. همچنین والدین آموزش می‌بینند که چگونه در برابر ترس‌های کودک واکنش درست نشان دهند.
５. هماهنگی با مدرسه
مدرسه محیطی است که بسیاری از ترس‌ها در آن بروز می‌کنند. اطلاع معلمان و پرسنل آموزشی از شرایط کودک می‌تواند به روند درمان کمک کند. همکاری والدین، مدرسه و درمانگر در کنار هم بهترین نتیجه را به همراه دارد.
نقش والدین و مربیان در کمک به کودکان با فوبیا
فوبیا در کودکان یکی از مشکلات جدی روانشناختی است که تنها با حضور روانشناس برطرف نمی‌شود، بلکه نقش والدین و مربیان در مسیر درمان بسیار حیاتی است. بسیاری از والدین به دلیل ناآگاهی ممکن است با اجبار، تهدید یا تحقیر کودک بخواهند ترس او را از بین ببرند، اما این رفتارها فقط باعث تشدید فوبیا می‌شود. برای مدیریت بهتر، باید راهکارهای زیر را انجام دهید:
- اولین گام ایجاد محیطی امن و آرام برای کودک است. والدین باید گوش شنوا برای ترس‌های او باشند و با همدلی نشان دهند که نگرانی‌هایش جدی گرفته می‌شود.
- مربیان مهد و مدرسه نیز باید با مشکل کودک آشنا باشند و از قرار دادن او در موقعیت‌های ترسناک خودداری کنند.
- استفاده از روش‌های تدریجی برای حضور در جمع یا انجام فعالیت‌های اجتماعی، می‌تواند اعتمادبه‌نفس کودک را افزایش دهد.
- والدین باید الگوی مناسبی برای فرزند خود باشند، چرا که کودکان رفتار آن‌ها را تقلید می‌کنند. وقتی والدین در شرایط استرس‌زا آرامش خود را حفظ کنند، کودک نیز همین واکنش را یاد می‌گیرد.
- ایجاد تجربه‌های مثبت یکی دیگر از راهکارهای کاربردی است. به‌عنوان مثال، در مواجهه با فوبیا از تاریکی می‌توان با استفاده از چراغ خواب و همراهی تدریجی کودک، او را به ماندن در اتاق عادت داد.
- همکاری والدین با روانشناس برای اجرای توصیه‌های درمانی در خانه و مدرسه اهمیت زیادی دارد.
تفاوت فوبیا با ترس های طبیعی در کودکان
ترس یک واکنش طبیعی و غریزی به خطر واقعی یا قابل‌تصور است که معمولاً موقتی بوده و به کودک کمک می‌کند از خود در برابر تهدید محافظت کند. برای مثال، ترس از صداهای بلند یا تاریکی در سنین پایین طبیعی است و اغلب با افزایش تجربه‌های مثبت کاهش می‌یابد. اما فوبیا در کودکان حالتی شدیدتر و غیرمنطقی است که حتی در موقعیت‌های بی‌خطر نیز اضطراب شدید ایجاد می‌کند و زندگی روزمره کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تفاوت فوبیا و ترس این است که ترس طبیعی معمولاً کوتاه‌مدت و کنترل‌پذیر است، اما فوبیا ماندگار، افراطی و بدون درمان از بین نمی‌رود. کودک مبتلا به فوبیا ممکن است از فعالیت‌های عادی مثل رفتن به مدرسه یا بازی در پارک اجتناب کند. بنابراین والدین باید بدانند که در صورت طولانی شدن و شدت یافتن ترس‌ها، مراجعه به روانشناس برای تشخیص و درمان ضروری است.
فوبیاهای شایع در سنین مختلف کودکی
فوبیا در کودکان بسته به سن و مرحله رشد آن‌ها می‌تواند شکل‌های متفاوتی داشته باشد. هر مرحله از رشد روانی ـ اجتماعی کودک با نگرانی‌ها و ترس‌های طبیعی همراه است، اما وقتی این ترس‌ها شدت می‌گیرند و طولانی‌مدت می‌شوند، به فوبیا تبدیل می‌شوند. شناخت این فوبیاهای شایع به والدین کمک می‌کند تا علائم را بهتر تشخیص دهند و در صورت نیاز، سریع‌تر اقدام کنند.
فوبیا در سنین خردسالی (۳ تا ۶ سال)
در این دوران، ترس از تاریکی، جدایی از والدین و صداهای بلند بسیار رایج است. کودک ممکن است به هیچ وجه حاضر نباشد در اتاق تاریک بخوابد یا هنگام دور شدن مادر، دچار گریه شدید شود. اگر این ترس‌ها بیش از شش ماه ادامه یابند و شدت زیادی داشته باشند، می‌توان آن‌ها را در دسته فوبیا قرار داد.
فوبیا در سنین دبستان (۷ تا ۱۲ سال)
کودکان در این سن بیشتر با محیط‌های جدید و فعالیت‌های اجتماعی آشنا می‌شوند. در نتیجه، فوبیای اجتماعی یا ترس از حیوانات در این دوره بیشتر دیده می‌شود. کودک ممکن است از شرکت در جشن‌های مدرسه یا حتی پاسخ دادن به معلم در کلاس خودداری کند. برخی از آن‌ها نیز از حیواناتی مانند سگ، گربه یا حشرات به شدت می‌ترسند.
فوبیا در سنین نوجوانی (۱۳ سال به بالا)
در این مرحله، فشارهای اجتماعی و تحصیلی بیشتر می‌شوند و احتمال بروز فوبیای اجتماعی یا آگورافوبیا (ترس از مکان‌های شلوغ و باز) افزایش پیدا می‌کند. نوجوانی که دچار فوبیا باشد، ممکن است به طور کامل از حضور در جمع‌های دوستانه خودداری کند و این مسئله بر اعتمادبه‌نفس او اثر منفی بگذارد.
اگر این فوبیا ها در سنین پایین درمان نشوند، در بزرگسالی هم ادامه پیدا می‌کنند. از جمله فوبیاهای خاص رایج در همه سنین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ترس از تاریکی
- ترس از حیوانات
- ترس از دندانپزشک یا تزریق
- ترس از ارتفاع
پیشگیری از تشدید فوبیا در کودکان
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. والدین با دقت و توجه به نشانه‌ها، می‌توانند نقش بزرگی در جلوگیری از تشدید فوبیا در کودکان ایفا کنند. اقدام به‌موقع و استفاده از خدمات تخصصی، آینده‌ای آرام‌تر و بدون ترس‌های آزاردهنده برای کودک رقم خواهد زد. ترس‌های ناشی از فوبیا نه‌تنها مانع تجربه‌های طبیعی و رشد اجتماعی کودک می‌شوند، بلکه در صورت ادامه یافتن ممکن است تا بزرگسالی نیز همراه او باقی بمانند. بنابراین شناسایی به‌موقع و درمان علمی فوبیا در کودکان از اهمیت زیادی برخوردار است.
در بسیاری از موارد فوبیا در کودکان نیاز به مداخله تخصصی دارد. مراجعه به مراکز معتبر بهترین کلینیک روانشناسی در مشهد مانند کلینیک مهررضوی می‌تواند نقطه عطفی در مسیر درمان باشد. متخصصان این مرکز با استفاده از روش‌های علمی و اثبات‌شده، به کودکان کمک می‌کنند تا نه‌تنها بر فوبیا غلبه کنند، بلکه مهارت‌های مقابله‌ای لازم برای آینده را نیز بیاموزند.
یکی از عوامل مهم در پیشگیری و درمان، ایجاد محیطی امن و حمایتگر برای کودک است. کودکی که در فضایی آرام و بدون تنش بزرگ شود، کمتر در معرض ابتلا به فوبیا قرار می‌گیرد. همچنین والدین باید با روش‌هایی مانند مواجهه تدریجی، به کودک کمک کنند تا به مرور ترس‌های خود را مدیریت کند. به عنوان مثال، اگر کودک از تاریکی می‌ترسد، استفاده از چراغ خواب و سپس کاهش تدریجی نور می‌تواند روشی مناسب باشد.
تقویت اعتمادبه‌نفس نیز نقش کلیدی در مقابله با فوبیا دارد. والدین با تشویق به تجربه‌های جدید، تحسین موفقیت‌های کوچک و پرهیز از مقایسه فرزند خود با دیگران، می‌توانند به او احساس توانمندی و امنیت بیشتری بدهند.
آموزش مهارت‌های آرام‌سازی مانند تمرین تنفس عمیق، قصه‌گویی آرامش‌بخش قبل از خواب و بازی‌های خانوادگی شاد، اضطراب کودک را کاهش داده و مقاومت او در برابر ترس‌ها را افزایش می‌دهد.
جمع‌بندی
فوبیا در کودکان یک اختلال اضطرابی جدی اما قابل درمان است که با ترس‌های طبیعی تفاوت دارد و می‌تواند زندگی روزمره را مختل کند. علل آن شامل عوامل ژنتیکی، تجربه‌های ناخوشایند و یادگیری از محیط است. تشخیص با مشاهده، مصاحبه و ابزارهای روانشناختی انجام می‌شود و درمان معمولاً شامل CBT، مواجهه تدریجی، بازی‌درمانی و در برخی موارد دارودرمانی است. نقش والدین در حمایت عاطفی و تقویت اعتمادبه‌نفس بسیار کلیدی است. اگر نشانه‌های فوبیا را در کودک خود مشاهده می‌کنید، برای درمان اصولی و علمی به کلینیک مهررضوی، یکی از بهترین مراکز روانشناسی در مشهد، مراجعه کنید.
واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی
مطالب مرتبط
چگونه با مسئله عشقی کنار آمده و آن را فراموش کنیم؟
شکست عشقی می‌تواند ضربه‌ای سنگین به روح و روان افراد وارد کند و زمینه ساز افسردگی پس از شکست عشقی شود. با این حال، برای بهتر کنار آمدن با شکست عشقی فقط کافی است راهکارهای مناسبی را بشناسید و در مسیر بهبودی گام بردارید. اگر احساس می‌کنید که حالتان بهتر نمی‌شود، مراجعه به یک کلینیک روانشناسی در مشهد می‌تواند راهی موثر برای تسکین دردهای عاطفی باشد. در ادامه به بررسی اقدامات مهمی می‌پردازیم که به شما کمک می‌کنند این مرحله سخت را با آگاهی و آرامش بیشتری پشت سر بگذارید.
جستجو کنید
خدمات ما
جستجو کنید
رزرو اینترنتی نوبت معاینه
شبکه های مجازی
مطالب اخیر
تأثیر خواب بر میگرن | راهنمای تنظیم چرخه خواب برای کاهش حملات
گفتار درمانی برای کودکان اوتیسم | راهکارهایی برای بهبود مهارت های ارتباطی
ارتباط بین بیش فعالی و خلاقیت : آیا ADHD می تواند یک مزیت باشد؟
نقش پت تراپی در کاهش افسردگی: چگونه حیوانات خانگی به سلامت روان کمک می‌کنند
اضطراب ناشی از کمالگرایی: چگونه انتظارات غیرواقعی ذهن ما را مختل می‌کنند؟
بیش فعالی در بزرگسالان + چگونه روانپزشک به مدیریت علائم کمک می کند؟
ترک اعتیاد به مواد در نوجوانان + چگونه روانشناسان می‌توانند انگیزه را تقویت کنند؟
