چگونه با تحریک الکتریکی مغز، وسواس را درمان کنیم؟

یکی از روش‌هایی که امروزه برای درمان بیماری‌های روانشناختی نظیر وسواس، پارکینسون، اختلالات اضطرابی، افسردگی و میگرن اسفاده می‌شود، تحریک الکتریکی مغز یا همان tdcs است. در این روش برخی از نواحی خاص مغز توسط یک جریان الکتریکی ضعیف که در حدود 2 میلی آمپر است، تحریک می‌شود و درنتیجه‌ی باردار شدن نورون‌ها، قطب منفی و مثبت ایجاد شده و فعالیت آن ناحیه دچار تغییر می‌شود. یکی از مشکلاتی که امروزه تعداد زیادی از افراد درگیر آن شده‌اند، وسواس فکری-عملی است که زندگی روزمره افراد را دچار مشکل می‌کند. اگر از این اختلال رنج می‌برید و هنوز روش‌های درمانی قدیمی را امتحان می‌کنید، با ما همراه شوید تا در ادامه به توضیح درمان وسواس با tdcs بپردازیم.

آشنایی با اختلال وسواس

برای اینکه بتوانیم اختلال وسواس را درمان کنیم، باید ابتدا درباره‌ی آن اطلاعات کافی داشته باشیم تا بتوانیم بر آن غلبه کنیم. وسواس درواقع یک اختلال روانشناختی و اضطرابی است که ذهن و رفتار فرد را به نوعی با ترس و نگرانی‌های بدون دلیل درگیر می‌کند. وسواس در هرسنی ممکن است بروز دهد و انجام کارهای روزانه فرد را دچار اختلال کند. ممکن است خیلی از ما این حس را تجربه کرده‌ایم ولی تا زمانی که شدت این افکار کمتر باشد و زندگی روزمره ما را با مشکل مواجه نکند، نمی‌توانیم بگوییم که به OCD مبتلا هستیم. درمان وسواس با tdcs روش نوینی است که در بسیاری از مراکز تخصصی مغز و اعصاب و کلینیک روانشناسی ارائه شده و نتایج رضایت بخشی دارد.

علائم و علل وسواس

همانطور که گفته شد، وسواس محدودیت سنی ندارد و می‌تواند در کودکان و بزرگسالان مشاهده شود. معمولا با افزایش سن، شدت این اختلال نیز بیشتر می‌شود. وسواس ممکن است شدید و یا خفیف باشد. برخی افراد ممکن است وسواس فکری، عملی داشته باشند و یا هر دو نوع آن را داشته باشند. افراد مبتلا به وسواس فکری معمولا سعی می‌کنند علائم خود را پنهان کنند اما اطرافیان آن‌ها متوجه برخی رفتارهای غیرطبیعی می‌شوند. افرادی که وسواس عملی دارند یک کار را چندین بار انجام می‌دهند و کنترلی بر این رفتارشان ندارند. اما درمان وسواس با tdcs باعث می‌شود کنترل شما بر افکار و اعمالتان افزایش یابد.

از آنجایی که وسواس یک اختلال عصبی است، تغییر در نورون‌ها و انتقال دهنده‌های عصبی عامل اصلی این اختلال است. علل ژنتیکی از دیگر علت‌های وسواس است و برخی افراد به خاطر زمینه ارثی و خانوادگی به این اختلال دچار می‌شوند. علل خود ایمنی مثل ابتلا به عفونت‌های استرپتوکوکی، علل رفتاری، عوامل محیطی مثل شرایط استرس زا و علل نورولوژیکی نظیر برهم خوردن تعادل مواد شیمیایی مختلف در مغز از عوامل دیگری هستند که می‌توانند باعث بروز وسواس شوند. در مواردی که علل نورولوژیکی باعث بروز اختلال وسواس می‌شود، روش‌های درمانی نوروفیدبک می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد.

انواع وسواس

اختلال وسواس عموما به دو صورت فکری و عملی بروز می‌دهد که در ادامه به توضیح هرکدام از آن‌ها خواهیم پرداخت. خوشبختانه درمان وسواس با tdcs امکان‌پذیر است و افراد مبتلا به هر نوع آن به راحتی درمان می‌شوند.

وسواس فکری

این اختلال همانطور که از اسمش پیداست، ذهن را درگیر می‌کند و مدام افکار، تصاویر و تکانه‌هایی به سراغ آدم می‌آید که مانع از انجام کارهای روزمره می‌شود. این افکار که غیرمنطقی هستند، برخلاف میل فرد، مرتبا تکرار می‌شوند و او نمی‌تواند این افکار و تکانه‌ها را کنترل کند. درنتیجه روند نرمال زندگی فرد دچار اختلال می‌شود. شدت درگیری با افکار و اعمال وسواسی ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد اما اگر این افکار، کار، تحصیل و زندگی روزمره فرد را به طور جدی دچار اختلال کند، می‌توان گفت که فرد به وسواس فکری شدید مبتلا است. درمان وسواس با tdcs به مرور زمان این افکار را کاهش می‌دهد. وسواس آلودگی، وسواس آسیب زدن به دیگران، وسواس جنسی، وسواس مذهبی، وسواس بیماری و وسواس کمال گرایی از انواع وسواس فکری هستند که ممکن است فرد دچار این موارد باشد. وسواس عملی
در این نوع وسواس، فرد خود را موظف به انجام کارها و رفتارهایی که معمولا برای خنثی کردن افکار وسواسی است، می‌داند و اگر این کارها را تکرار نکند، دچار نگرانی و اضطراب می‌شود. از آنجایی که انجام این کارها زمان بر است، زندگی روزمره فرد مختل می‌شود و زمان کافی برای انجام کارهای روتین زندگی نخواهد داشت. برخی از نمونه‌های وسواس عملی شامل وسواس تقارن، وسواس نظم و ترتیب، وسواس شستشو، وسواس تکرار و وسواس وارسی کردن است. درمان وسواس با tdcs شما را از افکار و کارهای آزار دهنده که در اثر اختلال وسواس انجام می‌دادید نجات می‌دهد.

روش‌های درمان وسواس

طبق تحقیقاتی که انجام شده است، بالای 80% از افرادی که از اختلال وسواس رنج می‌برند، با درمان مناسب، علائم‌شان بهبود پیدا می‌کند. اما نکته‌ی مهم اینجاست که باید با توجه به نوع وسواس، بهترین روش درمانی انتخاب شود چراکه هر مدل درمانی برای همه افراد مناسب نیست و باید شدت علائم، زمان بروز و علل ایجاد اختلال مشخص شود و سپس طبق نظر متخصصان، بهترین روش درمان انتخاب شود. به طورکلی 6 روش درمانی برای اختلال وسواس وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. دارو درمانی، روان درمانی، درمان روانپویشی، درمان شناختی رفتاری (CBT)، مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP)، هیپنوتیزم درمانی و روش tdcs مواردی هستند که در درمان اختلال وسواس به کار می‌روند. درمان وسواس با tdcs یک روش درمان تکنولوژیک است که در آن بر پایه تحریک الکتریکی مغز، بخش‌هایی از مغز مورد هدف قرار می‌گیرد و طی درمان فعالیت این نواحی بهبود پیدا می‌کند. از کاربردهای دیگر این روش درمانی می‌توان به بهبود اختلالاتی نظیر صرع، دردهای مزمن نظیر میگرن، اعتیاد، اسکیزوفرنی، علائم افسردگی و پارکینسون اشاره کرد.

نحوه درمان وسواس با tdcs

یکی از روش‌های درمانی غیرتهاجمی درمان وسواس با tdcs است. نحوه درمان با تحریک الکتریکی مغز به این صورت است که جریان الکتریکی که در حدود 1-2 میلی آمپر است، از طریق الکترودهای آند و کاتد که به پوست سر متصل شده‌اند، سلول‌های عصبی را تحریک می‌کنند. فعالیت سلول‌های عصبی تحریک شده در یک ناحیه، توسط الکترود کاتد کاهش پیدا می‌کند و به وسیله‌ی الکترود آند، افزایش می‌یابد. شدت این جریان چندان قوی نیست که به نورون‌ها آسیب برساند و یا باعث ایجاد تغییرات کنترل نشده‌ای شود. معمولا این روش درمانی با آموزش‌های خودبه‌خودی و یادگیری همراه است و باعث می‌شود که انعطاف پذیری سیناپسی افزایش پیدا کند. شاید تصور کنید که تحریک الکتریکی مغز فقط برای درمان بیماری‌ها و اختلالات مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد اما چنین نیست. درمان وسواس با tdcs همانند بیوفیدبک در مسائل غیردرمانی نظیر یادگیری سریع، افزایش توجه، تمرکز و آرامش نیز کاربردهای گسترده‌ای دارد.

میزان اثربخشی تحریک الکتریکی مغز در درمان وسواس

درمان وسواس با استفاده از تحریک الکتریکی مغز به عنوان جدیدترین روش درمانی، توانسته تاثیرات بسیار شگفت انگیزی بر روی بیماران داشته باشد. در صورتی که تعداد جلسات درمان وسواس با tdcs به طور مرتب و مشخص ادامه پیدا کند، شما شاهد تاثیرات این روش درمانی بر روی وسواس خود خواهید بود. از آنجایی که در tdcs از جریان‌های کوچک و ثابت استفاده می‌شود، مغز فرصت کافی را دارد تا خود را با این جریان تطبیق دهد. از همین رو اثربخشی این روش درمانی نسبت به ECT بیشتر است. چراکه در ECT از یک جریان کوتاه، قدرتمند و دو سویه استفاده می‌شود که به صورت یک جریان متناوب ایجاد می‌شود. در این شرایط مغز نمی‌تواند خود را با تحریک ECT تطابق بدهد؛ به همین دلیل ممکن است به فرد حمله تشنجی دست بدهد.

مزایای درمان وسواس با tdcs

مغز یکی از پیچیده‌ترین اعضای بدن است که ساختاری الکتریکی و شیمیایی دارد و از تعداد بسیار زیادی سلول عصبی تشکیل شده است. tdcs با تحریک این نورون‌ها، فعالیت مغز را در برخی قسمت‌ها کاهش یا افزایش می‌دهد و باعث می‌شود که عملکرد مغز بهبود پیدا کند. افرادی که از آلزایمر، افسردگی، سردردهای میگرنی، وزوز گوش، پارکینسون و وسواس رنج می‌برند، می‌توانند از اثرات فوق‌العاده درمان وسواس با tdcs بهره‌مند شوند. از آنجایی که در این روش درمانی، از جریان خفیف استفاده می‌شود و هیچ تماس مستقیمی با بافت مغز ایجاد نمی‌شود، عوارضی بعد از تحریک مشاهده نخواهد شد. از دیگر مزایای tdcs غیرتهاجمی و ایمن بودن آن است.

درمان وسواس با tdcs دائمی است یا موقت؟

یکی از مهم‌ترین اثرات tdcs این است که حتی بعد از پایان تحریک نیز، تغییر تحریک پذیری قشر مغز باقی می‌ماند. طول تحریک و شدت جریان الکتریکی وارد شده به مغز دو عاملی هستند که مدت زمان این تغییر را تعیین می‌کنند. طبق تحقیقات انجام شده اثرات فوری درمان وسواس با tdcs معمولا 5 تا 90 دقیقه بعد از پایان تحریک باقی می‌مانند. اگر تحریک‌ها به صورت متوالی انجام گیرند، مدت زمانی که تحریک باقی خواهد ماند، بیشتر می‌شود.

جمع‌بندی

در این مقاله سعی شد به طور مختصر درباره اختلاس وسواس و انواع آن توضیحاتی داده شود تا درک روش‌های درمانی و به ویژه درمان وسواس با tdcs برای شما قابل فهم‌تر باشد. اگر احساس می‌کنید، هرکدام از علائم گفته شده را دارید و دچار افکار تکرار شونده و آزاردهنده‌ای هستید، به یک مرکز معتبر مراجعه کرده و با راهنمایی‌های پزشکان متخصص، در صورت وجود مشکلی، دوره درمان خود را شروع کنید. همچنین می‌توانید از مشاوره و دوره‌های تخصصی در باشگاه مغز کلینیک مهر رضوی استفاده کنید. چرا که افراد مبتلا به اختلال وسواس جزو گروه بالینی در این دپارتمان شناخته می‌شوند.

واحد تحقیق و توسعه کلینیک تخصصی مهر رضوی