مشکلات مغز و اعصاب در کودکان چیست؟ علایم و راهکارهای درمانی
مشکلات مغز و اعصاب در کودکان به دلایل مختلفی ایجاد میشود. اما مسئله مهم تشخیص و درمان به موقع است که با مراجعه به متخصص مغز و اعصاب علاوه بر درمان، از بروز اختلالات شدیدتر در بزرگسالی جلوگیری میشود. شاید برایتان این سوال پیش بیاید که متخصص مغز و اعصاب کیست؟ این پزشک متخصص با داشتن دانش و مهارت کافی توانایی تشخیص دقیق و درمان بیماریهای مربوط به سیستم عصبی را دارد. برای آشنایی بیشتر با شایعترین بیماریهای مغز و اعصاب کودکان در ادامه با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
علت ایجاد مشکلات مغز و اعصاب در کودکان چیست؟
اختلالات مغز و اعصاب متأسفانه مشکلاتی است که افراد زیادی دچار آن هستند. متاسفانه بیماریهای مربوط به سیستم عصبی علاوه بر بزرگسالان، تعدادی از کودکان را نیز درگیر میکند. عوامل متعددی ازجمله مشکلات ژنتیکی، خود ایمنی، وجود تومور، عفونت، تحلیل رفتن قسمتی از مغز، مصرف برخی داروها و وارد شدن ضربه به سر در ایجاد مشکلات مغز و اعصاب در کودکان موثر هستند. بسیاری از بیماریهای سیستم عصبی به راحتی و با روشهای درمان تکنولوژیک برطرف میشوند. از این رو درصورت ابتلای کودکانتان به این نوع بیماری جای نگرانی وجود ندارد.
علائم مشکلات مغز و اعصاب در کودکان
به دلیل عدم درک کودکان از بیماری، لازم است والدین نسبت به علائم بیماریها آگاهی داشته باشند. اختلالات عصبی علائم متفاوتی دارند اما به طور کلی رشد بیش از حد یا خیلی کم سر کودک، تشنج، سفت شدن عضلات، لکنت زبان، اختلال در رشد کودک، سردرد شدید و مداوم، عدم هماهنگی با محیط و دیگران از شایعترین نشانههای مشکلات مغز و اعصاب در کودکان هستند. همچنین میزان هوشیاری، نوع حرکات، واکنشها و خلق و خوی کودک تغییر میکند. در بعضی کودکان حس لامسه کاهش یافته و در بینایی او تغییراتی ایجاد میشود.
انواع رایج مشکلات مغز و اعصاب در کودکان
مشکلاتی که سیستم عصبی کودکان را درگیر میکند انواع مختلفی دارد اما رایجترین بیماریهای مغز و اعصاب در کودکان که لازم است نسبت به آنها آگاهی داشته باشید عبارتند از :
لوکومالاسی پیرامون بطنی
این نوع از مشکلات مغز و اعصاب در کودکان به دنبال نرم شدن ماده سفید مغز و آسیب دیدن آن ایجاد میشود. ماده سفید وظیفه ارسال اطلاعات بین بخشهای مختلف مغز، نخاع و سلولهای عصبی را برعهده دارد. این مشکل معمولا در نوزادان نارس دیده میشود و با رشد کودک سلولهای عصبی کنترل کننده حرکات را تحت تاثیر قرار میدهد. سفت و منقبض شدن عضلات و مقاومت در برابر حرکت از علائم این بیماری هستند. احتمال فلج مغزی در نوزادان مبتلا به لوکومالاسی پیرامون بطنی بیشتر است و احتمال بروز مشکلات فکری و یادگیری در آنها وجود دارد.
فلج مغزی
این بیماری ارتباط مغز با عضلات را تحت تاثیر قرار داده و باعث اختلال در حرکت میشود. در حالت خفیف با ضعف در عضلات دستها و پاها همراه است و در موارد شدیدتر، حرکات ساده مانند راه رفتن و حرف زدن برای کودک مشکل خواهد بود. کودکان مبتلا به فلج مغزی هوش متوسطی دارند و ناتوانی ذهنی و تاخیر در رشد آنها دیده میشود. این دسته از مشکلات مغز و اعصاب در کودکان در سه مدل اسپاستیک، دیستونیک و آتاکسیک بروز میکند. علت بروز فلج مغزی، اختلال رشد و وارد شدن آسیب به مغز کودک در زمان قبل تولد، هنگام تولد و سالهای اول زندگی است.
تومور مغزی
تومور مغزی بیماری است که به دنبال رشد غیرطبیعی قسمتی از بافت مغز ایجاد میشود. زمانی که رشد تومور به آرامی اتفاق بیفتد علائم آن کم خواهد بود اما رشد سریع با علائم شدیدی همراه است. تومورها در انواع خوشخیم و بدخیم ایجاد میشوند و در شرایطی که امکان برداشتن تومور بدون آسیب به بافت اطراف آن وجود داشته باشد با روش جراحی برداشته میشود.
اختلال کم توجهی/ بیش فعالی
این بیماری شایع به دلیل اختلال در سیستم عصبی مغز ایجاد میشود و درصورت عدم درمان در کودکی تا نوجوانی ادامه مییابد. اختلال ADHD در سه نوع کم توجهی، بیش فعالی و نوع ترکیبی بروز میکند. حواسپرتی، مشکل در به پایان رساندن کارها، جنب و جوش زیاد و قدرت خیال پردازی بالا از علائم این گروه از مشکلات مغز و اعصاب در کودکان هستند. ADHD حدود 3 تا 7 درصد کودکان را درگیر میکند و معمولا با دارو یا روشهای درمانی خاصی مانند تحریک الکتریکی مغز قابل درمان است.
انواع ADHD
اختلال کمتوجهی و بیشفعالی (ADHD) یک اختلال رشد عصبی است که بر توانایی فرد در توجه، تمرکز، کنترل تکانه و رفتارهای سازمان یافته تأثیر می گذارد. سه نوع اصلی ADHD وجود دارد:
• ADHD نوع بیشفعال/تمرکزی (ADHD-HI): افراد مبتلا به ADHD-HI دارای علائم بیشفعالی و نقص توجه هستند. آنها اغلب بی قرار، پرانرژی و بی حوصله هستند. آنها ممکن است نتوانند آرام بنشینند، در یک کار تمرکز کنند یا از دستورالعمل ها پیروی کنند.
• ADHD نوع نقص توجه/فرط فعالیت (ADHD-PI): افراد مبتلا به ADHD-PI دارای علائم نقص توجه هستند. آنها اغلب بی توجه، حواس پرت و فراموشکار هستند. آنها ممکن است نتوانند به جزئیات توجه کنند، دستورالعمل ها را دنبال کنند یا تکالیف خود را به پایان برسانند.
• ADHD نوع مختلط (ADHD-C): افراد مبتلا به ADHD-C دارای علائم هر دو نوع ADHD-HI و ADHD-PI هستند. آنها اغلب بی قرار، پرانرژی و بی حوصله هستند و همچنین بی توجه، حواس پرت و فراموشکار هستند.
علائم ADHD معمولاً در اوایل دوران کودکی شروع می شود و اغلب تا بزرگسالی ادامه می یابد. ADHD یک اختلال مادام العمر است، اما با درمان می توان آن را مدیریت کرد. درمان های ADHD شامل دارو، درمان رفتاری شناختی (CBT) و درمان ترکیبی دارو و CBT است.
علائم ADHD
علائم ADHD می تواند در هر زمینه ای از زندگی فرد تأثیر بگذارد، از جمله مدرسه، کار، روابط و زندگی روزمره. برخی از علائم رایج ADHD عبارتند از:
1- بی توجهی
- در پیگیری دستورالعمل ها مشکل دارد
- جزئیات را از دست می دهد
- در تمرکز روی یک کار مشکل دارد
- در سازماندهی و مدیریت زمان مشکل دارد
- اغلب کارهایی را فراموش می کند
2- فرط فعالیت و تکانشگری
- بی قرار و پرانرژی است
- نمی تواند آرام بنشیند
- اغلب از جای خود بلند می شود
- در حین صحبت کردن دیگران صحبت می کند
- نمی تواند منتظر بماند
- به راحتی حواسش پرت می شود
خونریزی داخل وریدی
این بیماری در کودکان زمانی به وجود میآید که داخل شکمچههای مغز یا اطراف آن دچار خونریزی شوند. مایع نخاعی داخل فضای شکمچهها قرار دارد و خونریزی در این قسمت باعث ایجاد مشکلات جدی میشود. خونریزی داخل وریدی معمولا در نوزادان نارس با وزن کمتر از 1500 گرم دیده میشود.
ضربه مغزی
حرکت سریع مغز در داخل جمجمه باعث ضربه مغزی و آسیب جدی میشود. زمانی که مغز به طور ناگهانی حرکت کند باعث ایجاد اختلال در عملکرد مغز شده و درصورتی که ضربات تکرار شوند آسیب دائمی و جدی به مغز وارد میشود. ضربه مغزی یکی از مشکلات مغز و اعصاب در کودکان است که بیشتر هنگام ورزش کردن و یا در اثر ضربه مستقیم به سر ایجاد میشود. عدم هوشیاری، احساس فشار و سردرد، حالت تهوع و استفراغ، مشکل ناگهانی در بینایی و ناتوانی در حرف زدن پس از وارد شدن ضربه به سر را باید جدی بگیرید.
اسکلروزیس یا MS
این بیماری سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) را دچار ناتوانی میکند. حمله سیستم ایمنی بدن به غلاف محافظ فیبرهای عصبی باعث بروز MS و مشکلات مغز و اعصاب در کودکان میشود. به دنبال این بیماری ارتباط مغز و سایر ارگانهای بدن دچار مشکل شده و درصورت عدم درمان، سیستم عصبی به طور کامل تخریب میشود. در حالت شدید بیماری، کودک نمیتواند به تنهایی راه برود. علائم اسکلروزیس در افراد متفاوت است و با روشهای درمانی مانند بیوفیدبک میتوان علائم این بیماری را تا حد زیادی بهبود بخشید.
صرع
اپیلپسی
آنسفالوپاتی و مننژیت
هردوی این بیماریها در اثر تورم و عفونت ناشی از ویروس و باکتری در مغز و نخاع ایجاد میشوند. درصورت ابتلا به آنسفالیت، بافت مغز دچار التهاب میشود اما در مننژیت، پوشش مغز و نخاع حالت التهابی پیدا میکند. باتوجه به اینکه نادیده گرفتن این بیماریها باعث آسیب دائمی به مغز میشود باید در کوتاهترین زمان ممکن درمان شوند. آنسفالیت و مننژیت با داروهای خاصی قابل درمان هستند و با تشخیص به موقع در مدت زمان کمی برطرف میشوند.
اوتیسم
اوتیسم یکی دیگر از مشکلات مغز و اعصاب در کودکان است که جزو بیماریهای شایع دستهبندی میشود. این بیماری در اثر عوامل ژنتیکی و محیطی به وجود میآید و یک نوع ناتوانی رشدی مغز است. کودکان مبتلا به اوتیسم رفتارها و حرکات تکراری و غیرعادی از خود نشان میدهند. مشکل در برقراری ارتباط با دیگران و چالشهای اجتماعی، اختلال در گفتار، علاقهمندی به چیزهای خاص و غیرقابل تغییر از دیگر علائم ابتلا به اوتیسم هستند. روشهایی مانند کاردرمانی، گفتار درمانی و درمان نوروفیدبک به بهبود و کنترل علائم بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن کمک میکند.
دیسپراکسی
این بیماری در هماهنگی حرکات بدنی اختلال ایجاد میکند و با ناتوانی در حفظ تعادل و وضعیت بدن همراه است. از دیگر علائم این بیماری میتوان به مشکل در خواب و تغذیه، تحریک پذیری، حرکات بیش از حد پاها و بازوها اشاره کرد. هنوز علت دقیق دیسپراکسی در کودکان مشخص نشده اما روشهایی مانند کاردرمانی فرآیند محور باعث بهبود علائم و کنترل بیماری میشود.
درمان مشکلات مغز و اعصاب در کودکان
پزشک متخصص پس از معاینه بالینی و انجام آزمایشات لازم، نوع بیماری و اختلال را به طور دقیق تشخیص داده و با مناسبترین روش، درمان را آغاز میکند. بیماریهای مغز و اعصاب نسبت به نوع بیماری و شرایط فیزیکی فردی با تجویز دارو، روشهای تکنولوژیک و جراحی قابل درمان هستند. برخی از مشکلات سیستم عصبی در برابر دارو درمانی مقاومت نشان داده و تنها راه درمان آنها جراحی است. معمولا به این نوع مشکلات، بیماریهای جراحی مغز و اعصاب گفته میشود. در برخی موارد لازم است فرد به منظور بهبود عملکردهای بدن خود دوره توانبخشی را بگذراند. با اینکه تعدادی از بیماریها مانند آسیبهای ناشی از ضربه درمان قطعی ندارند و تغییرات رفتاری و روانی در این افراد دائمی و ماندگار است. اما درمان باعث میشود شرایط بیماری تشدید نشده و کودک به زندگی خود ادامه دهد.
جمعبندی
معمولا والدین و کودکان درصورت بروز بیماری دچار وحشتزدگی میشوند. درحالیکه بسیاری از مشکلات مغز و اعصاب در کودکان با روشهای متفاوتی درمان میشوند. درصورت مشاهده هرگونه علائم غیرعادی در کودک خود در کوتاهترین زمان به کلینیک روانشناسی و یا مراکز تخصصی مغز و اعصاب مراجعه کنید.
واحد تحقیق و توسعه کلینیک تخصصی مهر رضوی