افسردگی فصلی پاییز+علت بروز و روش های درمان آن
افسردگی فصلی پاییز یا همان اضطراب پاییزی، یکی از اختلالات رایج است که با شروع فصل پاییز بروز میکند و اغلب با تغییرات خلق و خو همراه است. این نوع افسردگی معمولا در نتیجه کاهش نور روز و کوتاهتر شدن طول روزها ایجاد میشود. این تغییرات محیطی میتوانند منجر به کاهش سطح هورمون سروتونین در مغز شوند که بر احساس شادی و سرزندگی تاثیر میگذارد. به همین دلیل، ممکن است افراد در فصل پاییز احساس خستگی، بیحوصلگی و اضطراب بیشتری را تجربه کنند.
برای درمان، روشهای موثری همچون نور درمانی، مصرف داروهای ضدافسردگی و مشاوره با دکتر روانشناس توصیه میشود. اگر به دنبال دکتر روانشناس در مشهد هستید، میتوانید با مراجعه به متخصصین این حوزه، روشهای درمانی متناسب با وضعیت خود را دریافت کنید. بهرهگیری از نور مصنوعی و انجام ورزشهای روزانه نیز میتواند به بهبود این وضعیت کمک کند.
فهرست مطالب
افسردگی فصلی چیست؟
افسردگی فصلی که به اختصار با نام اختلال عاطفی فصلی (SAD) شناخته میشود، نوعی از افسردگی است که با تغییر فصلها بهویژه در پاییز و زمستان بروز میکند. این نوع افسردگی اغلب به صورت خستگی مفرط، کمبود انرژی و بدخلقی خود را نشان میدهد و معمولا با آغاز پاییز شروع شده و تا ماههای سرد زمستان ادامه دارد. افسردگی فصلی پاییز به دلیل کاهش نور روز و تغییرات شیمیایی در مغز به وجود میآید که بر خلق و خوی فرد تاثیر منفی میگذارد.
چرا بروز افسردگی فصلی در خانمها بیشتر از آقایون هست؟
بروز افسردگی فصلی پاییز در زنان بیشتر از مردان است و این تفاوت ممکن است به عوامل متعددی برگردد. در ادامه به برخی از این عوامل اشاره میکنیم:
تغییرات هورمونی
نوسانات هورمونی در دورههای مختلف زندگی زنان، مانند دوران قاعدگی، بارداری و پس از زایمان، میتوانند باعث تغییرات خلق و خو شوند. این تغییرات هورمونی تاثیر مستقیمی بر سیستم عصبی و روانی دارند و میتوانند خطر ابتلا به افسردگی را افزایش دهند.
فشارهای اجتماعی و فرهنگی
زنان معمولاً با انتظارات و فشارهای اجتماعی بیشتری مواجه هستند. نقشهای جنسیتی سنتی، تعارض بین مسئولیتهای خانوادگی و شغلی، و تجربه تبعیضهای جنسیتی میتوانند سطح استرس و اضطراب را در زنان افزایش دهند و منجر به افسردگی شوند.
سبک زندگی و عوامل روانشناختی
عدم تعادل بین کار و زندگی شخصی، نقشهای مادرانه، و کمبود حمایت اجتماعی، از دیگر عواملی هستند که میتوانند به بروز افسردگی در زنان کمک کنند. احساس تنهایی و نگرشهای منفی نسبت به خود نیز تاثیرات منفی زیادی دارند.
عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی
ممکن است برخی از عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی نیز در افزایش حساسیت زنان به افسردگی نقش داشته باشند، اما همچنان نیاز به تحقیقات بیشتری در این زمینه است.
به طور کلی، این عوامل موجب میشوند که زنان نسبت به مردان، آسیبپذیری بیشتری در برابر افسردگی فصلی پاییز داشته باشند. برای تشخیص دقیقتر و مدیریت بهتر این وضعیت، مشاوره با یک متخصص بهداشت روان ضروری است.
چه عواملی ریسک ابتلا به افسردگی فصلی رو بیشتر میکند؟
عوامل مؤثر در افزایش ریسک ابتلا به افسردگی فصلی پاییز میتواند به دلایل مختلفی بستگی داشته باشد. در ادامه به مهمترین عوامل اشاره میکنیم:
- جنسیت: تحقیقات نشان میدهد که خانمها بیشتر از آقایان به افسردگی فصلی پاییز مبتلا میشوند. این احتمال میتواند به تغییرات هورمونی و فشارهای اجتماعی مرتبط باشد.
- سن: جوانان نسبت به افراد میانسال و سالمند، بیشتر در معرض خطر افسردگی فصلی قرار دارند. به خصوص در دورههای تحولی مانند نوجوانی و جوانی، این حساسیت افزایش مییابد.
- منطقه جغرافیایی: افرادی که در مناطق سردسیر و عرضهای جغرافیایی بالاتر زندگی میکنند، به دلیل کمبود نور خورشید بیشتر مستعد این نوع افسردگی هستند. نور خورشید نقش مهمی در تنظیم هورمونهای شادیبخش مغز مانند سروتونین دارد.
- سابقه خانوادگی و فردی: اگر در خانواده سابقه ابتلا به افسردگی اساسی یا اختلال دوقطبی وجود داشته باشد، احتمال ابتلای فرد به افسردگی فصلی نیز افزایش مییابد. عوامل ژنتیکی و محیطی هر دو در این زمینه تأثیرگذار هستند.
در نظر داشته باشید که شناخت این عوامل میتواند به پیشگیری و مدیریت بهتر افسردگی فصلی پاییز کمک کند. در صورت بروز علائم، مشاوره با یک متخصص روانشناسی یا روانپزشکی توصیه میشود.
علائم ابتلا به افسردگی فصلی پاییز
علائم ابتلا به این نوع از افسردگی میتواند متنوع باشد و بسته به افراد مختلف متفاوت بروز کند. این اختلال عاطفی معمولاً با شروع فصل پاییز و کاهش نور خورشید شدت میگیرد. در ادامه به برخی از علائم رایج آن اشاره میکنیم:
- احساس ناامیدی و گناه: بسیاری از افراد احساس میکنند که انگیزه و شور زندگی خود را از دست دادهاند و از فعالیتهایی که قبلاً لذت میبردند، بیمیل میشوند.
- اختلال خواب: معمولاً افراد مبتلا به این افسردگی، تمایل به خواب بیش از حد دارند، اما همچنان احساس خستگی میکنند.
- افزایش وزن و میل به شیرینیها: تغییرات در اشتها بهخصوص افزایش میل به کربوهیدراتها و شیرینیجات از علائم شایع است.
- کاهش تمرکز: اختلال در تمرکز و تصمیمگیری میتواند عملکرد روزانه افراد را تحت تأثیر قرار دهد.
- اضطراب و تحریکپذیری: افراد ممکن است بیشتر دچار اضطراب شوند و در برابر استرسها حساستر باشند.
- احساس مکرر مرگ یا خودکشی: در موارد شدید، این اختلال میتواند منجر به افکار منفی و خودکشی شود.
علائم افسردگی فصلی زمستان
علائم افسردگی فصلی زمستان در بسیاری از افراد با شروع ماههای سرد سال بروز میکند. این اختلال معمولاً با کاهش انرژی و تمایل به خواب بیشتر همراه است. برخی از علائم رایج آن شامل موارد زیر است:
- کاهش انرژی و خستگی: افراد مبتلا احساس ضعف و بیحالی مداوم میکنند.
- افزایش ساعت خواب: تمایل به خواب طولانیتر از حد معمول، اما همچنان احساس خستگی دارند.
- مشکل در تمرکز: کاهش توانایی تمرکز و انجام فعالیتهای روزمره.
- افزایش وزن: افزایش میل به غذاهای پرکالری و کربوهیدراتها.
11 روش درمان خانگی افسردگی فصلی
افسردگی فصلی پاییز و زمستان میتواند باعث کاهش انرژی و روحیه افراد شود، اما راهکارهای خانگی مؤثری برای مدیریت این وضعیت وجود دارد. از جمله 11 روش درمان خانگی افسردگی فصلی میتوان به نور درمانی برای افزایش سطح نور طبیعی، ورزش منظم مانند پیادهروی در فضای باز، مصرف غذاهای سرشار از ویتامین D، مدیتیشن برای کاهش استرس، استفاده از مکملهای ویتامین D، تنظیم ساعات خواب، و خوردن شکلات تلخ برای افزایش هورمونهای شادی اشاره کرد. این روشها به بهبود روحیه و کاهش علائم افسردگی فصلی کمک کرده و کیفیت زندگی را بهبود میبخشند.
1. ذهن خود را برای شروع پاییز آماده کنند
شروع فصل پاییز تنها به تغییر دما و رنگ طبیعت محدود نمیشود، بلکه باید ذهن خود را نیز برای این فصل آماده کنید. برای تقویت روحیه و کاهش استرس ناشی از تغییرات فصلی، پیشنهاد میشود فعالیتهایی مانند گپ و گفت با دوستان، گردشهای گروهی و طبیعتگردی را در برنامه خود قرار دهید. همچنین، پیوستن به گروههای خدمات اجتماعی و انجام فعالیتهای داوطلبانه میتواند حس مفید بودن و شادی را افزایش دهد. این اقدامات، خلقوخو را بهبود میبخشند و شما را برای ورود به پاییز با انرژی مثبت و روحیهای بهتر آماده میکنند.
2. دستگاه شبیهساز سپیده دم
دستگاه شبیهساز سپیده دم یک ساعت زنگدار هوشمند است که به جای بیدار کردن ناگهانی شما با صدای بلند، از نوری ملایم استفاده میکند که به تدریج شدت مییابد، شبیه به طلوع خورشید. این دستگاهها به ویژه برای افرادی که از اختلال عاطفی فصلی (SAD) رنج میبرند، مفید هستند. مدلهای پیشرفته از نور طیف کامل بهره میبرند که بسیار نزدیک به نور طبیعی خورشید است. بر اساس تحقیقات سال 2015، شبیهسازهای سپیده دم میتوانند به اندازه نوردرمانی برای کاهش علائم SAD خفیف مؤثر باشند و به بهبود خلقوخو و انرژی کمک کنند.
3. فعالیتهای اجتماعی مون رو اولویت بندی کنیم
فعالیتهای اجتماعی نقش مهمی در سلامت روان دارند و باید آنها را به عنوان یک اولویت در زندگی خود قرار دهیم. تحقیقات نشان دادهاند که انزوای اجتماعی میتواند خطر ابتلا به افسردگی و حتی اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) را افزایش دهد. پس از دوران قرنطینه کرونا، اهمیت ارتباطات اجتماعی بیش از پیش مشخص شد. به همین دلیل، پیشنهاد میشود در پاییز و زمستان، زمانی را به برقراری ارتباط با دیگران اختصاص دهید.
اگر امکان حضور فیزیکی در جمعها را ندارید، از روشهای آنلاین مانند تماسهای تصویری با دوستان و خانواده از طریق Facetime یا Zoom بهره بگیرید. حتی یک مکالمه کوتاه میتواند خلقوخو و انگیزه شما را بهبود بخشد. برای تقویت روحیه خود، برنامهریزی کنید تا با شرکت در فعالیتهای اجتماعی، از انزوای طولانی مدت جلوگیری کنید و سلامت روان خود را حفظ کنید. این ارتباطات نه تنها حس تعلق خاطر را تقویت میکند، بلکه میتواند به کاهش استرس و افزایش انرژی کمک کند.
4. رایحه درمانی رو به برنامه درمانی خود اضافه کنید
رایحه درمانی یکی از روشهای مؤثر برای بهبود خلقوخو و کاهش علائم افسردگی فصلی است. این روش شامل استفاده از روغنهای ضروری است که به دلیل خواص آرامشبخش، تأثیر مثبتی بر ذهن و بدن دارند. این روغنها میتوانند با تحریک ناحیهای از مغز که مسئول تنظیم احساسات و خلقوخو است، به کاهش اضطراب و بهبود کیفیت خواب کمک کنند.
برای بهرهمندی از فواید رایحه درمانی، میتوانید روغنهای ضروری مانند اسطوخودوس، یاسمن یا نعناع را به برنامه روزانه خود اضافه کنید. استفاده از آنها در حین مدیتیشن، حمام آب گرم یا حتی ماساژ، تأثیرات آرامشبخش این روغنها را افزایش میدهد. همچنین میتوانید چند قطره از این روغنها را روی بالشت، زیورآلات یا دستگاههای خوشبوکننده هوا بریزید. توجه داشته باشید که سازمانهای بهداشتی توصیه کردهاند از مصرف مستقیم اسانس یا پخشکنندههای غیراستاندارد خودداری کنید تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.
5. به زمانبندی برنامه های خود پایبند باشید
برای کاهش علائم افسردگی فصلی پاییز، پایبندی به یک برنامه منظم روزانه بسیار مفید است. داشتن یک زمانبندی دقیق برای خواب و بیداری میتواند به بهبود کیفیت خواب کمک کرده و تنظیم ریتم بدن را بهبود بخشد. این کار باعث میشود در ساعات مناسبتری در معرض نور خورشید قرار بگیرید که بر خلقوخو تأثیر مثبت دارد و احتمال پرخوریهای ناشی از اختلالات خلقی را کاهش میدهد. تحقیقات نشان دادهاند که افرادی که به برنامه منظم روزانه پایبند هستند، به مرور زمان احساس بهتری دارند و کمتر دچار مشکلاتی مانند اضافه وزن ناشی از افسردگی فصلی میشوند.
6. فعالیت بدن داشته باشید
فعالیت بدنی نقش مهمی در کاهش علائم افسردگی فصلی دارد و به حفظ وزن سالم کمک میکند. انجام ورزش در فضای باز، علاوه بر فواید جسمی، به دلیل دریافت نور طبیعی روز، تأثیر مثبتی بر خلقوخو میگذارد. اگر امکان ورزش بیرون از خانه نیست، تردمیل یا دوچرخه ثابت را کنار پنجره قرار دهید تا از نور طبیعی بهرهمند شوید. همچنین میتوانید با استفاده از ویدیوهای آموزشی آنلاین، ورزشهای خانگی متنوعی را امتحان کنید. این تمرینات منظم میتوانند سطح انرژی را افزایش داده و احساس بهتری را در روزهای کمنور پاییز و زمستان به همراه آورند.
7. اجازه بدین نورخوشید به داخل فضا بتابه
برای کاهش علائم افسردگی فصلی زمستانی، سعی کنید نور خورشید را به فضای خانه بیاورید. پردهها را کنار بزنید و تا جای ممکن پنجرهها را باز بگذارید تا نور طبیعی به داخل بتابد. اگر در خانه کار میکنید، یک فضای کاری نزدیک به پنجره انتخاب کنید تا حداکثر از نور روز بهرهمند شوید. نور خورشید اثر بسیار بهتری نسبت به نورهای مصنوعی در بهبود روحیه دارد، بنابراین توصیه میشود هر روز چند دقیقه در یک فضای آفتابی استراحت کنید. این کار به تقویت انرژی و کاهش احساسات منفی ناشی از روزهای کوتاه و کمنور زمستان کمک میکند.
8. به تعطیلات برید یا در همون شهر تفریح کنید
برای مقابله با افسردگی فصلی، سفر به جایی آفتابی و بهرهمندی از نور خورشید میتواند روحیه را تقویت کند. اما اگر هزینه سفر برایتان سنگین است، میتوانید در همان شهر خودتان برنامههای تفریحی متنوعی ترتیب دهید. بازدید از پارکها، انجام فعالیتهای گروهی، یا شرکت در کلاسهای آموزشی و هنری، روحیه را بهبود میبخشد و احساس شادی را افزایش میدهد. حتی یک پیادهروی ساده در فضای باز یا شرکت در برنامههای اجتماعی محلی میتواند روزهای پاییزی و زمستانی را پرانرژیتر کند. این برنامهریزیها نهتنها خلقوخو را تقویت میکنند بلکه در مدیریت استرس هم مؤثرند.
9. الکل مصرف نکنید
در زمان تجربه افسردگی فصلی پاییز، ممکن است به اشتباه فکر کنید که مصرف الکل به کاهش استرس و بهبود خلقوخو کمک میکند. اما در واقع، الکل تنها علائم افسردگی را تشدید میکند و باعث افزایش احساسات منفی میشود. مصرف الکل میتواند خلقوخو را ناپایدار کرده و انرژی روزانه را کاهش دهد، که این موارد، افسردگی فصلی را حادتر میکنند. به جای تکیه بر الکل، روشهای سالمتری مانند ورزش، مدیتیشن، یا صحبت با دوستان را برای مدیریت احساسات خود انتخاب کنید. این اقدامات کمک میکنند تا روحیه بهتری داشته باشید و استرس را بهتر کنترل کنید.
10. افکارتان رو بنویسید
نوشتن افکار و احساسات روزانه میتواند ابزار موثری برای بهبود روحیه و کاهش استرس باشد. وقتی افکار منفی خود را روی کاغذ میآورید، به تخلیه ذهن کمک میکنید و از انباشتگی احساسات ناخوشایند جلوگیری میشود. این کار همچنین به شما امکان میدهد مشکلات و نگرانیهایتان را بهتر الویتبندی کنید و محرکهای احتمالی افسردگی را شناسایی نمایید. شبها، زمانی که روز به پایان رسیده، فرصتی عالی برای ثبت وقایع و احساسات 24 ساعت گذشته است. با این روش، میتوانید بهتر بفهمید چه چیزهایی حالتان را بهبود میبخشند و به مرور زندگی روزمرهتان را با دید مثبتتری ببینید.
11. ویتامین D بخورید
کمبود ویتامین D میتواند یکی از عوامل موثر در بروز علائم افسردگی فصلی باشد، بهخصوص در فصولی که نور خورشید کمتر در دسترس است. سطوح پایین ویتامین D ممکن است به دلیل عدم مصرف کافی آن در رژیم غذایی یا کمبود قرارگیری در معرض نور خورشید ایجاد شود. اگرچه دانشمندان تاثیر قطعی این ویتامین بر کاهش علائم افسردگی فصلی را تایید نکردهاند، اما مصرف غذاهای غنی از ویتامین D و بهرهمندی از نور طبیعی میتواند کمککننده باشد. همچنین بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و با آزمایش خون، سطح ویتامین D خود را بررسی کنید تا در صورت نیاز مکملهای مناسب مصرف نمایید.
سه روش درمان افسردگی فصلی در پزشکی
برای درمان افسردگی فصلی پاییز، سه روش اصلی در پزشکی وجود دارد که میتواند به کاهش علائم این اختلال کمک کند. شما با مراجعه به کلینیک روانشناسی در مشهد میتوانید مشاوره بگیرید و ببینید کدام روش برای شما بهتر است.
1. نوردرمانی
در این روش، فرد هر روز در اولین ساعات بیداری در فاصله کمی از یک جعبه نور قرار میگیرد. نور این دستگاه شبیه به نور طبیعی خورشید است و با تاثیرگذاری روی مواد شیمیایی مغز، باعث بهبود خلق و خوی فرد میشود. اگرچه تحقیقات بیشتری لازم است، ولی این روش برای بسیاری از مبتلایان به افسردگی فصلی موثر بوده است. با این حال، جعبههای نور درمانی توسط FDA تایید نشدهاند، بنابراین مشورت با پزشک قبل از شروع نوردرمانی توصیه میشود.
2. دارودرمانی
در موارد شدید افسردگی فصلی، داروهای ضدافسردگی تجویز میشوند. دارودرمانی نیاز به صبر دارد زیرا اثرات آن پس از چند هفته مشخص میشود. توجه داشته باشید که مصرف خودسرانه داروها خطرات و عوارض جانبی دارد و باید تنها با تجویز پزشک انجام شود.
3. رواندرمانی
رواندرمانی، بهویژه درمان شناختی رفتاری (CBT)، میتواند در شناسایی و تغییر الگوهای فکری و رفتاری منفی مفید باشد. با کمک روانشناس، فرد یاد میگیرد افکار و رفتارهای منفی را شناسایی کرده و آنها را با الگوهای مثبت جایگزین کند، که در نتیجه به بهبود خلقوخو و کاهش علائم افسردگی فصلی کمک میکند.
افسردگی فصل چقدر طول میکشد؟
مدت زمان ابتلا به این نوع افسردگی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. به گفته دکتر لیلی یان، دانشیار روانشناسی در دانشگاه ایالتی میشیگان، ممکن است علائم افسردگی فصلی برای برخی افراد تا بیش از 5 ماه ادامه پیدا کند. این وضعیت میتواند باعث کاهش انرژی، اختلال در خواب، افزایش وزن و افت خلقوخو شود. افراد مبتلا معمولاً در بهار و تابستان بهبودی مییابند، اما شدت و طول مدت علائم میتواند بر اساس عوامل مختلفی مانند ژنتیک، محیط زندگی و سطح استرس متفاوت باشد. توجه به این نکته ضروری است که مدیریت صحیح میتواند مدت زمان افسردگی فصلی را کاهش دهد.
علت افسردگی فصلی فعالیت کدام غده است؟
علت اصلی افسردگی فصلی یا اختلال عاطفی فصلی (SAD) به تغییرات فعالیت غده پینهآل (غده صنوبری) و هیپوتالاموس مربوط میشود. هیپوتالاموس بخشی از مغز است که عملکردهای زیادی مانند خلقوخو، گرسنگی، تشنگی، خواب و حتی عملکرد جنسی را کنترل میکند. این غده پیامهایی به سایر غدد بدن ارسال میکند، از جمله به غده پینهآل که هورمون ملاتونین تولید میکند. در ماههای پاییز و زمستان، به دلیل کاهش نور خورشید، هیپوتالاموس ممکن است پیامهای نادرستی به غده پینهآل ارسال کند.
این موضوع منجر به افزایش تولید ملاتونین میشود که باعث خوابآلودگی و کاهش سطح انرژی میگردد؛ در نتیجه، افراد علائم افسردگی فصلی مانند خستگی مفرط و خلقوخوی پایین را تجربه میکنند. برای مدیریت این وضعیت، نور درمانی و افزایش زمان قرار گرفتن در معرض نور طبیعی میتواند موثر باشد. همچنین، مشاوره با متخصصان برای تنظیم هورمونها توصیه میشود.
از کجا بفهمم که به افسردگی فصلی مبتلا هستم؟
اگر در فصل پاییز و زمستان به طور مداوم احساس خستگی، بیحوصلگی و کاهش انگیزه دارید و این حالات هر سال تکرار میشوند، ممکن است به افسردگی فصلی مبتلا باشید. این اختلال معمولاً با تغییرات در الگوی خواب و اشتها همراه است و ممکن است باعث احساس ناامیدی و حتی افکار خودکشی شود. اما توجه داشته باشید که این علائم میتوانند ناشی از مشکلات دیگری مانند اختلالات تیروئید یا قند خون پایین باشند.
عوارض و مشکلات ناشی از افسردگی فصلی
افسردگی فصلی اگر به موقع تشخیص داده نشود و درمان نشود، میتواند به مشکلات جدیتری منجر شود. از جمله این مشکلات میتوان به کنارهگیری اجتماعی، افت عملکرد در محیط کار و تحصیل، و حتی سوء مصرف مواد اشاره کرد. این اختلال ممکن است باعث بروز اضطراب، اختلال در غذا خوردن و حتی افکار خودکشی شود. شدت یافتن علائم افسردگی فصلی میتواند به مشکلات روانی پیچیدهتری منجر شود که درمان آنها زمانبر و دشوارتر است.
آیا میتونم از ابتلا به افسردگی فصلی جلوگیری کنم؟
برای جلوگیری از افسردگی فصلی پاییز، میتوانید از اقدامات پیشگیرانه استفاده کنید. نور محیط زندگی را افزایش دهید، هر روز زمانی را در هوای آزاد بگذرانید و رژیم غذایی متعادلی داشته باشید. همچنین ورزش منظم و حفظ ارتباطات اجتماعی به کاهش علائم کمک میکند. در صورت بروز نشانهها، مشورت با متخصص سلامت روان ضروری است.
جمع بندی
افسردگی فصلی پاییز ممکن است زندگی روزمره شما را تحت تأثیر قرار دهد، اما با پیشگیری و درمان بهموقع میتوان از شدت آن کاست. برای مقابله با این اختلال، توصیه میشود قبل از شروع علائم، اقدامات لازم را انجام دهید. همچنین، مراجعه به بهترین کلینیک روانشناسی در مشهد و بهره گیری از خدمات کلینیک تخصصی مهر رضوی میتواند به بهبود حالتان کمک کند.