بی اشتهایی عصبی + راه های درمان آن

تا به حال برایتان پیش آمده که میل به خوردن چیزی نداشته باشید؟ و این بی میلی، چند روز و چند هفته ادامه داشته باشد؟ افرادی که با بی اشتهایی مواجه می‌شوند، نگران این موضوع هستند و می‌خواهند هرچه زودتر درمان شوند. این مشکل در اکثر موارد به دلیل ضعف های عصبی بوجود می‌آید و با مراجعه به دکتر روانپزشک در مشهد وارد دوره درمان خواهید شد. بی‌اشتهایی عصبی، که به آن آنورکسی هم گفته می‌شود، یک اختلال جدی عصبی است و می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت جسمی و روانی فرد داشته باشد. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، معمولاً به شدت نگران وزن و شکل بدن خود بوده و گاهی از خوردن غذا خودداری کنند و به دنبال آن به مشکلات جدی پزشکی مانند سوءتغذیه، اختلالات قلبی، و مشکلات گوارشی مبتلا می شوند. درمان بی‌اشتهایی عصبی معمولاً شامل مشاوره روانشناسی، درمان‌های رفتاری و در برخی موارد داروها است.

بی اشتهایی

بی‌اشتهایی عصبی، اختلالی است که با ترس شدید از افزایش وزن و نگرانی مفرط درباره شکل بدن نمایان می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال، حتی زمانی که به وضوح لاغر هستند، ممکن است احساس کنند که اضافه وزن دارند. برای جلوگیری از افزایش وزن یا ادامه کاهش وزن، آن‌ها معمولاً مقدار و نوع غذایی که مصرف می‌کنند را به شدت محدود می‌کنند. این اختلال به دلیل تغذیه نامناسب می‌تواند منجر به سوء تغذیه شود، که به تغییرات جدی در عملکرد مغز و سلامت عمومی فرد منجر می‌شود. بی‌اشتهایی در رده دوم بالاترین میزان مرگ و میر در بین اختلالات روانی است، که تنها با مصرف بیش از حد مواد مورفینی رقابت می‌کند. بیشتر مرگ‌های مرتبط با این اختلال ناشی از بیماری‌های قلبی و خودکشی هستند.

بی اشتهایی عصبی یا آنورکسیا

در واقع، بی‌اشتهایی فراتر از مسائل غذایی یا نگرانی‌های ظاهری خاص است و به نوعی به سلامت روانی فرد وابسته است. یعنی برای برگرداندن اشتها، به‌جای مراجعه به پزشک تغذیه، باید به روانپزشک مراجعه کرد تا با درمان‌های اثبات شده، افراد مبتلا به آنورکسیا، به وزن سالم برگردند و عادات غذایی متعادل‌تری را ایجاد کنند. این درمان‌ها همچنین به آن‌ها کمک می‌کند تا برخی از عوارض جدی پزشکی و مشکلات سلامت روان ناشی از این اختلال را معکوس نمایند. پشتیبانی و راهنمایی مناسب از سوی متخصصین بهداشت روان و خانواده در این فرایند بسیار حائز اهمیت است. با این حمایت، فرد می‌تواند به بهبودی دست یابد و زندگی سالم‌تری را تجربه کند.

علائم بی اشتهایی عصبی

تشخیص بی‌اشتهایی عصبی در ظاهر افراد، بسیار پر چالش است. زیرا علائم آن در هر فرد متفاوت بوده و شاید این مشکل، هیکل فرد را تحت الشعاع قرار ندهد و لاغر نباشد. این اختلال به تأثیرات عمیق گرسنگی بر مغز مرتبط است و می‌تواند به تغییرات در رفتار و عواطف منجر شود. افراد مبتلا، معمولاً درک غیرواقعی از وزن بدن خود دارند و ترس شدیدی از افزایش وزن یا چاق شدن را تجربه می‌کنند. این ترس می‌تواند باعث شود که آن‌ها عادات غذایی خود را به شدت محدود کنند و حتی مشکلات جسمی جدی را پنهان کنند. شناسایی زودهنگام این علائم و ارائه حمایت مناسب از سوی خانواده و متخصصان روانپزشک، می‌تواند به بهبودی و بازگشت به یک زندگی سالم کمک کند.

علائم فیزیکی بی اشتهایی عصبی

در بیشتر مواقع روانپزشکان با مشاهده عوامل ظاهری و فیزیکی، به بی‌اشتهایی عصبی فرد پی می‌برند. البته این عوامل در هر فرد بسیار متنوع است:

ریتم نامنظم قلب و فشار خون پایین: کاهش فشار خون و تپش قلب نامنظم که نشان دهنده کمبود مواد مغذی است، در طولانی مدت مشکلات جدی قلبی را بروز می‌دهد.
کم آبی بدن: زمانی که بدن آب و مایعات کافی ندارد، ممکن است انگشتان شما آبی به نظر برسند و پوست خشکی داشته باشید. این کم آبی می‌تواند به احساس خستگی و ضعف منجر شود.
تغییر رنگ پوست: اگر فرد بر اثر کمبود مواد مغذی، دچار مشکلات کبدی شود، پوست تغییر رنگ داده و زرد رنگ می‌شود.
موهای نازک و شکننده: ممکن است موهایتان نازک شده، بشکنند یا ریزش پیدا کند و همچنین ممکن است موهای نرم و کرکی بر روی بدن شما رشد کند که نشان دهنده کمبود ویتامین است.
کاهش وزن شدید: این کاهش وزن ممکن است به حدی باشد که با سن و قد شما سازگار نباشد و همچنین ممکن است با علائمی مانند سرگیجه، خستگی مفرط و احساس سرما و لرز همراه باشد.
مشکلات گوارشی: کسی که نتواند به خوبی غذا بخورد، دچار مشکلات گوارشی نظیر یبوست و معده درد خواهد شد.
عدم قاعدگی: اگر بانو هستید و از داروهای ضد بارداری استفاده نمی‌کنید، ممکن است درگیر اختلالات هورمونی شوید و قاعدگی نداشته باشید.

علائم احساسی و رفتاری بی اشتهایی عصبی

علاوه بر علائم فیزیکی، باید بدانید که بی اشتهایی عصبی یک بیماری روانی است و در درصد بالا احساس و عواطف فرد را نیز درگیر می‌کند. هرفرد با توجه به خلق و خوی متفاوت خود، دست به راهکارهای زیر می‌زند:

محدودیت شدید در مصرف غذا
ورزش بیش از حد
استفراغ و خودآزمایی
مشغول کردن خود به پخت غذا
انکار گرسنگی و تکرار واژه سیری
خوردن غذاهای خاص و ایمن
آداب و رسوم غذایی سخت
ترس از افزایش وزن
شکایت از چاقی
کناره‌گیری اجتماعی و عدم تمایل به خوردن غذا در جمع
خلق و خوی مسطح (نشان دادن دامنه محدودی از احساسات)
کاهش علاقه به رابطه جنسی
تمرکز به روی ظاهر و مدام چک کردن خود روبروی آینه
دروغ درباره مقدار غذایی که خورده شده

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

بی‌اشتهایی عصبی می‌تواند تأثیرات عمیقی بر سلامت جسمی و روانی فرد داشته باشد. یکی از ویژگی‌های بارز این اختلال، ناتوانی افراد در درک جدیت وضعیت جسم و روان خود است. این ناتوانی به دلیل تأثیر سوء تغذیه بر مغز و عملکردهای شناختی بوده و به همین دلیل، فرد مبتلا ممکن است تمایلی به جستجوی درمان نداشته باشد و علائم را نادیده بگیرد. اگر شما نگران یکی از عزیزان خود هستید که به بی‌اشتهایی مبتلا است، سریعا اقدام کنید. از فواید رفتن به روانپزشک این است که درمان زودهنگام اختلالات خوردن می‌تواند به نتایج بهتری منجر شود. این اختلالات معمولاً با مشکلات عاطفی و روانی همراه هستند و هر چه زودتر به آنها رسیدگی شود، احتمال بهبودی بیشتر است.

عوامل ایجاد کننده بی اشتهایی عصبی

بی‌اشتهایی عصبی یک اختلال پیچیده است که چرایی آن به‌طور کامل واضح نیست، اما به نظر می‌رسد که ترکیبی از عوامل مختلف در بروز آن نقش دارند. یکی از این عوامل، ژنتیک است. اگرچه هنوز مشخص نیست که کدام ژن‌ها به‌طور خاص درگیر هستند اما تغییرات ژنتیکی ممکن است خطر ابتلا به بی‌اشتهایی را افزایش دهند.

سلامت روان نیز نقش مهمی در این اختلال دارد. افراد مبتلا به اختلالات خوردن معمولاً دارای ویژگی‌های شخصیتی وسواسی هستند که باعث می‌شود با وجود گرسنگی، رژیم‌های سخت را رعایت کنند و از خوردن غذا امتناع کنند. این افراد ممکن است در تلاش برای کامل بودن در هر زمینه‌ای باشند.

عوامل زیست‌محیطی نیز در ابتلا به این بیماری تأثیرگذارند. فرهنگ مدرن غربی به شدت بر لاغری تمرکز دارد و رسانه‌های اجتماعی نیز نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کنند. فشار همسالان می‌تواند باعث شود که فرد بخواهد لاغرتر یا عضلانی‌تر به نظر برسد. این فشار مداوم برای رعایت یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به عادات غذایی سخت و در نهایت به اختلالات خوردن منجر شود.

چه افرادی مبتلا به بی اشتهایی عصبی می‌شوند؟

تمامی هویت‌های جنسیتی، نژادها، سنین، درآمدها و انواع بدن بر بروز اختلال بی اشتهایی عصبی نقش دارند. برخی عوامل خاص می‌توانند خطر ابتلا به این اختلال و سایر اختلالات خوردن را افزایش دهند. یکی از این عوامل، وجود سابقه خانوادگی است. اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده شما، مانند والدین یا خواهر و برادر، به بی‌اشتهایی مبتلا بوده باشد، احتمال ابتلای شما نیز بیشتر می‌شود. همچنین، افرادی که در دوران کودکی یا نوجوانی به خاطر وزن خود مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به اختلالات خوردن هستند.

اختلال بی اشتهایی به‌ویژه در میان نوجوانان رایج‌تر است، هرچند که افراد در هر سنی ممکن است به آن دچار شوند. نوجوانان به دلیل تغییرات جسمی و عاطفی که در دوران بلوغ تجربه می‌کنند، ممکن است بیشتر در معرض خطر قرار گیرند. آنها همچنین ممکن است تحت فشار همسالان بیشتری باشند و نسبت به نظرات و انتقادات در مورد وزن یا ظاهر خود حساس‌تر باشند.

راه های تشخیص بی اشتهایی عصبی

اگر پزشک به بی‌اشتهایی عصبی و اختلالات روانشناختی و روانپزشکی شک داشته باشد، چندین معاینه و آزمایش برای تشخیص دقیق انجام می‌دهد. این شامل معاینه بدنی است، که در آن وزن و قد شما اندازه‌گیری شده و علائم حیاتی مانند فشار خون و ضربان قلب بررسی می‌شود. همچنین ناخن‌ها و مشکلات پوستی بررسی، و ریه‌ها و قلب مورد معاینه قرار می‌گیرند. آزمایش‌های دیگر شامل شمارش کامل خون و آزمایش‌های خاص برای بررسی پروتئین‌ها، الکترولیت‌ها و عملکرد کلیه، کبد و تیروئید است. ارزیابی روانشناختی نیز انجام می‌شود که در آن پزشک از عادات غذایی و افکار شما سؤالاتی می‌پرسد و ممکن است پرسشنامه‌هایی را پر کنید. در نهایت، ممکن است از اشعه ایکس برای بررسی مشکلات قلبی و تراکم استخوان استفاده کنند و الکتروکاردیوگرام برای بررسی بی‌نظمی‌های قلبی انجام شود. این مراحل به پزشک کمک می‌کند تا عوارض مرتبط را بررسی کرده و علل پزشکی کاهش وزن را پیدا کند.

عوامل خطرناک در ابتلا به بی اشتهایی عصبی

اختلال بی‌اشتهایی عصبی بیشتر در دختران و زنان دیده می‌شود، اما مردان و پسران نیز به این مشکل دچار می‌شوند. این اختلال به ویژه در نوجوانان شایع است، زیرا آن‌ها به دلیل تغییرات جسمی و فشار همسالان در معرض خطر بیشتری قرار دارند. عوامل خطر شامل ژنتیک و رژیم‌های غذایی هستند. تغییرات در ژن‌های خاص می‌تواند افراد را بیشتر در معرض این اختلال قرار دهد. همچنین، گرسنگی می‌تواند بر عملکرد مغز تأثیر بگذارد و تغییرات خلقی و کاهش اشتها را به همراه داشته باشد. این شرایط ممکن است به ادامه رفتارهای محدودکننده غذایی منجر شود و بازگشت به عادات غذایی عادی را دشوار کند.

عوارض بی اشتهایی عصبی

بی‌اشتهایی عصبی، عوارض جدی و حتی کشنده‌ای دارد و حتی در شدیدترین حالت، ممکن است که فرد به طور اتفاقی فوت کند. این برای مواقعی است که حتی در ظاهر فرد دچار کاهش وزن و لاغری نمی‌شود. عدم تعادل الکترولیت‌های معدنی مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم که برای حفظ تعادل مایعات در بدن ضروری هستند، می‌تواند عواقب مرگباری داشته باشد. علاوه بر این، بی‌اشتهایی می‌تواند منجر به کم‌خونی، بیماری‌های قلبی مانند افتادگی دریچه میترال و نارسایی قلبی شود. افتادگی دریچه میترال زمانی رخ می‌دهد که دریچه بین حفره‌های قلب به درستی بسته نمی‌شود. از دست دادن استخوان، که به پوکی استخوان معروف است، نیز می‌تواند خطر شکستگی را افزایش دهد. همچنین، مشکلاتی مانند از دست دادن عضله، یبوست، نفخ و حالت تهوع از دیگر عوارض این اختلال هستند. در موارد شدید، مشکلات کلیوی نیز ممکن است بروز کند.

راه های درمان بی اشتهایی عصبی

درمان بی‌اشتهایی عصبی شامل همکاری پزشکان، متخصصان بهداشت روان و متخصصان رژیم درمانی است که به طور مشترک برای ارائه بهترین مراقبت به بیماران فعالیت می‌کنند. اولین مرحله درمان معمولاً شامل ارزیابی دقیق وضعیت جسمی و روانی بیمار است. پزشکان به بررسی عوارض جسمی ناشی از بی‌اشتهایی می‌پردازند و در صورت نیاز، درمان‌های پزشکی لازم را ارائه می‌دهند.

رژیم لاغری و ارتباط آن با بی اشتهایی عصبی

افرادی که به شدت به اندام خود حساس هستند یا در رژیم‌های لاغری مکرراً شکست می‌خورند، ممکن است دچار بی‌اشتهایی عصبی شوند. رعایت یک رژیم غذایی مناسب و مشاوره با متخصص تغذیه می‌تواند به جلوگیری از این اختلال کمک کند. مشاوران با ارائه برنامه‌های غذایی متعادل و آموزش‌های لازم، به افراد کمک می‌کنند تا به اهداف کاهش وزن خود برسند بدون اینکه به سلامت روانی آن‌ها آسیب برسد.

جمع‌بندی

بی‌اشتهایی عصبی یا آنورکسیا یک اختلال روانی است که ناشی از آسیب‌های روحی فرد بوده و ارتباطی با وضعیت جسمی او ندارد. در این اختلال، فرد به طور غیر ارادی از غذا خوردن اجتناب می‌کند و با وجود احساس گرسنگی، تغذیه کافی ندارد. برای درمان و مدیریت این اختلال، مراجعه به متخصصان و کلینیک‌های تخصصی اهمیت دارد. کلینیک تخصصی مهر رضوی با ارائه خدمات مشاوره و درمان، می‌تواند به افرادی که با بی‌اشتهایی عصبی دست و پنجه نرم می‌کنند، کمک کند تا به بهبودی و سلامت روانی دست یابند.

واحد تحقیق و توسعه: کلینیک تخصصی مهر رضوی